Nabożeństwo do św. biskupa Mikołaja znacznie rozpowszechniło się po jego śmierci na całym obszarze chrześcijaństwa. Do dziś widoczne jest to choćby w liczbie kościołów, miast (jak choćby Moskwa, Berlin czy Antwerpia), a nawet państw (chociażby Grecja) jemu poświęconych.
Pod wezwaniem św. Mikołaja
Jednym z najstarszych śladów tego kultu jest pochodząca z VI w. bazylika ku jego czci, wybudowana przez cesarza Justyniana w Konstantynopolu. Imię św. Mikołaja nosi też jedna z kaplic na Lateranie, ufundowana w IX w. przez papieża Mikołaja I Wielkiego. Święty ten posiada liczne świątynie w całej Europie, a w samej Polsce znajduje się ich przeszło trzysta. Tym samym jest on jednym z najpopularniejszych patronów kościołów w naszym kraju. Do jednego z najokazalszych należy świątynia w Gdańsku, a jednym z najbardziej niegdyś znanych sanktuariów był Pierściec na Śląsku Cieszyńskim.
Wielkopolskie arcydzieło
Ma nasz święty pod swoją opieką również sporo drewnianych kościółków wiejskich, wśród których wyróżnia się świątynia w Słopanowie, położonym w północnej Wielkopolsce niedaleko Szamotuł. Jest to wręcz małe arcydzieło sztuki późnego renesansu i baroku, pochodzące z końca XVII w. Ściany jego nawy głównej i prezbiterium pokryte są barwną polichromią, obrazującą życie św. Mikołaja. Z tym, że sceny z prezbiterium przedstawiają ziemskie życie świętego, natomiast te z nawy dotyczą już sfery niebiańskiej jego żywota.
Próbują one również wyjaśnić, skąd wzięły się tradycje, według których św. Mikołaj patronuje rozmaitym stanom i zawodom. A wśród długiej i rosnącej z upływem wieków listy „protegowanych” świętego znajdują się m.in. panny na wydaniu, jeńcy, kupcy i marynarze, pielgrzymi i piekarze, więźniowie, a nawet studenci i sędziowie, no i oczywiście dzieci.
Przysłowia związane ze św. Mikołajem, zaczerpnięte z polskiej tradycji ludowej
„Na polskiego Mikołaja przybywa dnia jak skorupka jaja”
„Na świętego Mikołaja czeka dzieciąt cała zgraja, da posłusznym ciasteczko, złych przekropi rózeczką”
„Na święty Mikołaj do butów wołaj”
„Święty Mikołaju, wewiedź nas do raju: daj nam tyle złota ile mamy błota”
„Dwa są Mikołaje: jeden przynosi lato, drugi zimę daje”
„Ile śniegu przy Mikołaju, tyle trawy da drugi Mikołaj w maju”
„Jeśli święty Mikołaj lodu nie roztopi, będą długo w ręce chuchać chłopi”
„W Mikołaja gdy deszcz wszędzie, cała zima lekka będzie”
Wybrała A.K. Charko
|
|
Słopanowo – św. Mikołaj, patron pasterzy. Biskup gestem ręki karci wilka, wysłuchując prośby pasterza o uratowanie stada owiec
|
|
|
Słopanowo – św. Mikołaj, patron kupców. Polichromia przedstawia nawrócenie kupca żydowskiego, który wskazuje biskupowi złodzieja. Gestem ręki nakazuje zwrot dóbr właścicielowi
|
|
|
Słopanowo – św. Mikołaj, patron żeglarzy. Biskup Mikołaj, już święty, ukazany w niebieskiej chwale, wstawia się za błagającymi marynarzami, uciszając burzę na morzu
|
Strony oprac. Błażej Tobolski
Dziękuję Annie K. Charko, nauczycielce i wychowawcy, oraz Jerzemu Janowi Dolińskiemu, historykowi i miłośnikowi Wielkopolski, za nadesłane materiały wykorzystane w artykule.