U progu ery chrześcijańskiej, w Egipcie, powstała ostatnia, najmłodsza księga Starego Testamentu, zwana w oryginale Mądrością Salomona. Celem, jaki postawił sobie jej ludzki autor anonimowy Izraelita ze wspólnoty aleksandryjskiej, było umocnienie współwyznawców w wierze i wierności religijno-narodowym ideałom. Jednym z bardziej sugestywnych obrazów księgi jest obraz cierpiącego sprawiedliwego.

Niewinnie cierpiący określony jest w Księdze Mądrości za pomocą trzech różnych terminów: dziecko, syn Boży, sprawiedliwy. Określenia te wskazują, że opisywana postać jest blisko Boga, sprawiedliwy cieszy się poznaniem Go. Rezultatem owego zjednoczenia jest ufność, jaką pokłada we Wszechmocnym. Z niej czerpie siłę do przezwyciężenia cierpień i jest pewny, że Bóg wyprowadzi go ze złego. Nie oskarża siebie, ale ufa Bogu i wierzy w zwycięstwo i swój współudział w Jego rządach. Z odwagą patrzy na tych, którzy go prześladują i którzy z pogardą odnoszą się do Jego cierpień i trudów.

Styl życia

Powodem, dla którego ludzie nienawidzą sprawiedliwego, jest styl jego życia, odmienny, a przez to niepokojący i prowokujący. Oni knują zgubne plany, decydują się na zamordowanie sprawiedliwego, by się przekonać, czy cieszy się on takimi względami u Boga, jakie sobie przypisywał.
Bóg przyjął ofiarę niewinnie cierpiącego, znoszoną mimo przeciwności z łagodnością i cichością, i wynagrodził go. Sprawiedliwy zwyciężył: tryumfuje po śmierci, trwa na wieki u Boga, gdyż On zawarł z nim przymierze. Niewinnie cierpiący doświadcza teraz tego, co przyjmował na podstawie wiary; dopuszczony do współudziału w rządach Boga. Pozbawieni wiary zaś nie zrozumieli tej Bożej "taktyki".

Analogie

Naszkicowany w Księdze Mądrości obraz cierpiącego sprawiedliwego znajduje wiele analogii we wcześniejszych księgach Starego Przymierza, jak również w opisie męki Chrystusa z Ewangelii.
Ewangelia św. Mateusza określa postawę ludzi przechodzących obok krzyża Jezusowego, przekazując także ich wypowiedzi: "Ty który burzysz przybytek i w trzech dniach go odbudowujesz, ocal samego siebie, jeśli jesteś Synem Bożym" (Mt 27,40); Księga Mądrości zaś tak przedstawia knowania wrogów sprawiedliwego: "Dotknijmy go obelgą i katuszą, by poznać jego łagodność i doświadczyć jego cierpliwości" (Mdr 2,19).
Św. Mateusz przytacza słowa świadków Chrystusowego ukrzyżowania: "Zaufał Bogu, niechże Go teraz wybawi, jeśli Go miłuje" (Mt 27,43). Słowa te, choć przywołują na myśl Psalm 22, mogą być echem Księgi Mądrości: "Zobaczymy, czy prawdziwe są jego słowa, wybadajmy, co będzie przy jego zejściu".

Setnik, który wierzy

Kluczowe wydają się nam jednak słowa Ewangelii synoptycznych, relacjonujące wyznanie wiary setnika pod krzyżem. W Ewangelii św. Mateusza czytamy: ,,Setnik zaś i jego ludzie, którzy odbywali straż przy Jezusie, widząc trzęsienie ziemi i to co się działo, zlękli się bardzo i mówili: Prawdziwie, ten był Synem Bożym" (Mt 27,54). Przedstawiając niewinnie cierpiącego, mędrzec powiedział: "Bo jeśli sprawiedliwy jest Synem Bożym, Bóg ujmie się za nim i wyrwie go spośród nieprawości" (Mdr 2, 18).
Zarówno sama śmierć Jezusa, jak i towarzyszące jej okoliczności (zaskakująca zbieżność zjawisk atmosferycznych ze śmiercią Chrystusa - trzęsienie ziemi, ciemności itd.) namacalnie przekonały otoczenie, że jest to śmierć niezwykłego Człowieka, że przez zewnętrzne, widzialne znaki w wyraźny sposób sprzężone ze zgonem Jezusa, Bóg potwierdził słuszność misji Zbawiciela, a tym samym także to, co było faktyczną przyczyną Jego zgonu: uważanie siebie za Syna Bożego. Setnik wyznał wiarę w Bóstwo Jezusa, a Mateusz wyraził to słowami: "Prawdziwie, ten był Synem Bożym" (Mt 27, 54). Emfaza "prawdziwie" (aletos) byłaby niezrozumiała, gdyby Ewangelista Mateusz nie miał przed oczyma jakiejś relacji Starego Przymierza, w której Mesjasz nazwany jest Synem Bożym. Czasowo najbliższa była dla niego relacja właśnie Księgi Mądrości.
W analogiczny do Mateusza sposób relacjonuje wyznanie wiary setnika św. Marek. W Łukaszowej relacji wyznania wiary przez setnika Chrystusa nazywa się natomiast "człowiekiem sprawiedliwym" (Łk 23, 47). Nazwanie Chrystusa w tym samym kontekście przy opisie wyznania wiary w Jego misję złożonego przez pogańskiego oficera raz "Synem Bożym", a raz "Sprawiedliwym" pozwala na przyjęcie tezy, że ewangeliści przywoływali tu jedyny tekst Starego Testamentu, w którym te dwa określenia występują zamiennie, obok siebie, jako synonimy, właśnie Księgi Mądrości: "Bo jeśli sprawiedliwy jest Synem Bożym, Bóg ujmie się za nim i wyrwie go z ręki przeciwników" (Mdr 2,18). Słowa rzymskiego oficera w relacji synoptyków zdają się być reminiscencją tego właśnie zdania z Księgi Mądrości.

Prześladowania i Męka

Hagiograf opisuje w Księdze Mądrości konkretną sytuację związaną z położeniem żydowskiej diaspory w Aleksandrii - prześladowania, jakie spotykały sprawiedliwych ze strony bezbożnych. Prawdopodobnie mędrzec w zanotowanych przez siebie słowach nie starał się przekazać innego ukrytego znaczenia poza tym, które literalnie wyraził. A jednak dopatrujemy się w nich głębszej treści, sensu wyrazowego pełniejszego. Odczytanie opisu cierpiącego sprawiedliwego przez pryzmat ewangelijnej relacji o męce Chrystusa pozwala wnosić, że w sformułowaniach opisu tej męki u synoptyków zawierają się aluzje do Księgi Mądrości. W postaci sprawiedliwego cierpiącego zawiera się swoista synteza przymiotów Mesjasza Dawidowego i Sługi Jahwe. Synoptycy, którzy oglądali dzieło Jezusa przez pryzmat Jego zmartwychwstania i zapowiedzi starotestamentowych, w usta setnika wyznającego wiarę w Bóstwo i niewinność Chrystusa wkładają słowa, które nie tylko są wyraźną aluzją do Księgi Mądrości, ale stanowią odpowiedź na pytanie tam postawione.