Tymi słowami zwrócił się on do organizatorów i uczestników międzynarodowej konferencji „Chrześcijańska koncepcja Europy i Polski w perspektywie nauczania kard. Josepha Ratzingera/Benedykta XVI”, którą zorganizowano w Bydgoszczy. Wydarzenie zainaugurowało jednocześnie cykl seminariów dotyczących działalności naukowo-badawczej kardynała, a potem papieża. W murach Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej swoje wystąpienia zaprezentowali m.in. kard. Tarcisio Bertone (emerytowany sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej), dr Christian Schaller (redaktor Opera Omnia – dzieł wszystkich kard. J. Ratzingera/Benedykta XVI i dyrektor Instytutu Papieża Benedykta XVI w Regensburgu), prof. Grzegorz Kucharczyk (PAN Poznań) oraz ks. prof. Waldemar Chrostowski (UKSW Warszawa, laureat Nagrody Ratzingera 2014).
Refleksja nad tożsamością Europy
1 marca 2010 r. z woli Ojca Świętego została powołana Fundacja Watykańska Josepha Ratzingera-Benedykta XVI. Jej celem jest publikowanie, rozpowszechnianie oraz zgłębianie dzieł ks. prof. Josepha Ratzingera. Fundacja realizuje swoje zadania głównie poprzez promowanie wiedzy i studiów z zakresu teologii, organizowanie i wspieranie konferencji o wysokiej randze naukowej i kulturowej oraz nagradzanie naukowców wyróżniających się w dziedzinie publikacji i badań naukowych. Pierwsza konferencja naukowa fundacji zorganizowana we współpracy z Kujawsko-Pomorską Szkołą Wyższą odbyła się w Bydgoszczy w 2011 r. Wydarzenie, którego główną myślą stały się słowa „Pielgrzymi prawdy, pielgrzymi pokoju. Dialog kultur, cywilizacji, religii w dobie globalizacji” wpisało się w problematykę dialogu międzyreligijnego w kontekście 25. rocznicy spotkania św. Jana Pawła II z przedstawicielami religii świata w Asyżu. Jednym z doniosłych owoców tej konferencji, która zgromadziła ponad 100 referentów z 32 uczelni, instytucji polskich i zagranicznych, była decyzja Ojca Świętego Benedykta XVI o utworzeniu w Polsce Centrum Studiów Ratzingera. Jego uroczystego otwarcia dokonał 11 czerwca 2012 r. sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej kard. Tarcisio Bertone. – Kard. Ratzinger wielokrotnie zwracał uwagę, że Europa mimo swojego rozkwitu, sławy, zaczyna być pusta – szczególnie duchowo. Stąd potrzeba głębokiej refleksji nad tożsamością Starego Kontynentu – powiedział dyrektor centrum prof. KPSW ks. dr Mariusz Kuciński.
Według rektor i profesor Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej, kard. Ratzinger w swoich licznych dziełach, jako wizjoner oraz naukowiec, stara się pomóc znaleźć odpowiedź na pytanie, jak żyć i jak akceptować naszą teraźniejszość. – W swoim nauczaniu wskazuje różnice w wypełnianiu zadań misji ewangelizacyjnej. Fundamentem wiary jest Jezus Chrystus, najważniejsza doktryna katolicka, wokół której kard. Ratzinger skupił swoje nauczanie. Z jego nauk wynika, iż błędy narosłe wokół fundamentu wiary są przyczyną kryzysu chrześcijaństwa – powiedziała. Zdaniem prof. KPSW Heleny Czakowskiej, obecność tak wielu osobistości i naukowców z kraju i zagranicy świadczy, że problemy współczesnego świata są żywym tematem w dyskursie akademickim niezależnie od narodowości, kultury czy wyznania. Biskup ordynariusz Jan Tyrawa wyraził swoją radość, że w murach bydgoskiej uczelni został podjęty tak szeroki temat. Dodał, że wydawane dzieła kard. Josepha Ratzingera i papieża Benedykta XVI są wielkim świadectwem, które warto poznawać i zgłębiać.
Zaawansowana sekularyzacja
„Najgłębszy fundament jedności przyniosło Europie i umacniało ją przez wieki chrześcijaństwo” – powiedział za św. Janem Pawłem II abp Wojciech Polak. Metropolita gnieźnieński podkreślił, że tematyka refleksji dobrze wpisuje się w świętowaną przez Kościół w ojczyźnie 1050. rocznicę chrztu Polski. Dodał, że historyczna data chrztu Mieszka I, 14 kwietnia 966 r., stanowi ów symboliczny początek „chrześcijańskiej koncepcji Polski w chrześcijańskiej Europie”. Prymas Polski życzył, aby refleksja, która dotyczy myśli kard. Ratzingera – Ojca Świętego Benedykta XVI na temat chrześcijańskiej koncepcji Europy i Polski, pozwoliła powrócić do tych fundamentów, które zwłaszcza w tym czasie przemian mogą stać się nadzieją na przyszłość. Z kolei kard. Tarcisio Bertone podkreślił, że „Benedykt XVI zrealizował w pełni polecenie dane św. Piotrowi, aby umacniał braci w wierze”. Emerytowany sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej wygłosił wykład „Od Papieża Benedykta XVI do Papieża Franciszka: ciągłość i rozwój w działalności duszpasterskiej i dyplomatycznej”. – Długie lata posługi w Stolicy Apostolskiej dają mi możliwość obserwacji owej rzeczywistości ze szczególnej pozycji, dzięki czemu mogę być naprawdę świadkiem – powiedział. Kardynał dokonał relektury pontyfikatu Benedykta XVI, który – jak dodał – „przewidział pewne reformy papieża Franciszka”. Jedno z poruszonych zagadnień brzmiało: Benedykt XVI i Europa. Jak podkreślił kard. Francisco Bertone, Benedykt XVI od samego początku skupiał się w swym nauczaniu na sytuacji w Europie. Wypominał jej zaawansowaną sekularyzację, zapominanie o korzeniach chrześcijańskich i zacieranie obecności Boga – zarówno w osobistym życiu ludzi, jak i w życiu publicznym. Innym znaczącym filarem pontyfikatu Benedykta XVI – według Bertone – było dążenie do oczyszczenia Kościoła z „brudów”, tak „aby był on bardziej zjednoczony, bardziej święty i bardziej czysty”. – Mimo wszystko wiedział, że Kościół nie jest i nigdy nie będzie Kościołem idealnym, dlatego że jest to niezgodne ze słabością ludzkiej natury zranionej przez grzech i może przeciwdziałać powszechnej woli zbawczej Boga, który obejmuje całość ludzkości, także grzesznika - dodał. Kardynał dostrzegł także znaczenie encyklik społecznych, które są źródłem kształtowania kultury Kościoła, stając się konkretnym przedmiotem refleksji, tematem do przyswojenia i wcielania w praktykę. Na zakończenie podkreślił, że sposób, w jaki emerytowany papież Benedykt XVI służy Kościołowi dzisiaj, polega przede wszystkim na otaczaniu modlitwą i braterskim wsparciem swego następcy, Franciszka.
Negowanie transcendencji
Dyrektor Instytutu Papieża Benedykta XVI w Regensburgu dr Christian Schaller podkreślił, że „wiara jest w nowoczesnym świecie «stróżem wrażliwości na prawdę»”. Redaktor Opera Omnia – dzieł wszystkich kard. J. Ratzingera/Benedykta XVI – przywołał artykuł „Chrystus i współczesny świat”, odnoszący się do konstytucji duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes. Zostaje w nim podkreślona misja Kościoła i soboru, aby na nowo rozważyć i obwieszczać niewzruszoną prawdę wiary. – W ramach tego tekstu Ratzinger stawia pytanie: „Czym jest świat?” – mówił. Dr Schaller przypomniał również, że w swoim kazaniu na otwarcie konklawe kard. Joseph Ratzinger nawiązał do „dyktatury relatywizmu”. – W takim programowym negowaniu transcendencji leżą niebezpieczeństwa, które da się wyczytać z doświadczeń historii: ubóstwienie człowieka doprowadziło do nietolerancji i totalitaryzmu, prawo silniejszego zastępuje chrześcijański obraz człowieka – mówił.
Według ks. prof. Waldemara Chrostowskiego z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Benedykt XVI pragnął takiej Europy, która zaczęła się urzeczywistniać wkrótce po roku 2000, kiedy ustąpiły bariery polityczne, kiedy zaczęły się również wyrównywać rozmaite dysproporcje społeczne i kulturowe. – Dało się także dostrzec swoistą jedność chrześcijaństwa, jedność Kościoła, możliwą do osiągnięcia głównie dzięki świadomości, że Europa stanowi jedną wielką rodzinę narodów – nie tylko złączonych ze sobą wspólną przeszłością, zakorzenionych w jednej kulturze chrześcijańskiej, ale także mających przed sobą wspólną przyszłość – powiedział. Kapłan stwierdził, że ten obraz Europy uległ w ostatnich latach, niestety, poważnemu pęknięciu, co ma związek ze zmianami sytuacji politycznej, społecznej, kulturowej, spowodowanymi głównie przez bardzo silną migrację ludności muzułmańskiej, która została na dobre dopiero zapoczątkowana, natomiast jej końca nie widać.
Sesja plenarna została wzbogacona panelami tematycznymi. Współorganizatorami konferencji byli: Fundacja Watykańska Josepha Ratzingera-Benedykta XVI/Centrum Studiów Ratzingera, Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy, Diecezja Bydgoska, Kujawsko-Pomorski Urząd Marszałkowski, Urząd Miasta w Bydgoszczy oraz Instytut Papieża Benedykta XVI w Regensburgu.
Patronat medialny nad wydarzeniem objął „Przewodnik Katolicki”.