Trwa napięta sytuacja na pograniczu Grecji i Turcji. Od 2015 r. Unia Europejska próbuje poradzić sobie z kryzysem uchodźczym, a strategicznymi partnerami w tych działaniach są właśnie wspomniane państwa. Ursula von der Leyen ogłaszając plan i priorytety nowej Komisji Europejskiej, deklarowała ochronę europejskiego stylu życia. Teraz, podczas wizyty w Grecji w związku z napiętą sytuacją, doceniła postawę Greków, którzy stali się „europejską tarczą”.
Rozgrywki turecko-europejskie
Pod koniec lutego Turcja ogłosiła, że wbrew ustaleniom z 2016 r. otworzy granicę z Grecją. Zmiana polityki Ankary może być związana choćby z tym, że państwo to gości u siebie największą liczbę uchodźców na całym świecie. Szacuje się, że Turcja przyjęła ponad 3,6 mln uchodźców z Syrii. Początkowo mieli oni zapewnioną opiekę, jednak wraz z kolejnymi falami uciekinierów i zmieniającą się opinią społeczeństwa uchodźcy stali się niemile widziani w Turcji. Tureckie władze zaczęły nie tylko przymykać oko na podejmowane przez uchodźców próby dotarcia do granic UE, ale też organizowały autobusy przewożące ich w pobliże granicy z Grecją. Zastosowano strategię szantażu żywymi ludźmi, zdając sobie sprawę z nieprzygotowania Europy na powtórkę sytuacji z 2015 r.
Reakcja Grecji była natychmiastowa: zawieszenie na miesiąc możliwości ubiegania się o azyl, maksymalna ochrona swoich granic oraz deportacja tych, którzy dostaną się na terytorium UE. Co w praktyce oznacza maksymalna ochrona granic? W środę 4 marca grecka staż graniczna została oskarżona o postrzelenie ze skutkiem śmiertelnym jednego z uchodźców. Grecja odpierała zarzuty, jednak drobiazgowa analiza wykazała, że 21-letni Syryjczyk zginął w wyniku strzału oddanego przez grecką straż graniczną.
Napięta sytuacja panuje też na greckich wyspach. Niszczone są samochody wolontariuszy. Atakowani są dziennikarze, którzy próbują nagrywać materiały. 7 marca na Lesbos spłonęła duża część siedziby organizacji „One Happy Family”, która niesie pomoc uchodźcom. Zniszczeniu uległa m.in. Szkoła Pokoju, a razem z nią symbolicznie pogrzebane zostały wartości kultywowane przez tę organizację: solidarność czy otwartość na drugiego człowieka. Ponadto, według szacunków w pierwszych dniach marca przez morze na greckie wyspy dotarło ponad 950 osób. Pojawiają się też doniesienia na temat atakowania i łodzi wypełnionych uchodźcami.
Niewydolności Unii
Reakcja UE wobec wydarzających się na morzu i na lądzie dramatów to bierność. Wspólnota zbudowana na wartościach takich jak solidarność i przestrzeganie praw człowieka nie robi nic, co mogłoby doprowadzić do rozwiązania sytuacji. Jak narazie ta bierność prowadzi „jedynie” do śmierci uchodźców na granicy.
Sytuacja z pogranicza grecko-tureckiego sporo mówi też o samej Unii. Od kilku lat nie wypracowano skutecznych mechanizmów przyjęcia i integracji osób zmierzających do Europy. Nie zrobiono także nic, by wyeliminować przyczyny migracji. Skutek tego jest taki, że kolejny raz w obliczu ludzkiego dramatu reakcją są zamknięte granice i odwrócony wzrok.
Kalendarium
2015 – pierwsza fala kryzysu migracyjnego
18 marca 2016 – podpisanie umowy między Unią Europejską a Turcją. Jej celem jest zatrzymanie fali migracyjnej. W zamian za zamknięcie granic UE obiecała Turcji 6 mld euro wsparcia i zniesienia wiz dla obywateli tego kraju
Marzec 2018 – Komisja Europejska proponuje pomoc finansową dla uchodźców przebywających w Turcji
Czerwiec 2018 – Turcja ostrzega Unię, że w przypadku niespełnienia żądań dojdzie do zerwania porozumienia w sprawie powstrzymywania napływu uchodźców do krajów europejskich
10 października 2019 – prezydent Recep Erdogan zagroził przesłaniem z Turcji do UE uchodźców z Syrii, jeśli Unia uzna działania militarne Turcji wobec Syrii za ofensywę i okupację
26 października 2019 – Komisja Europejska przeznaczyła 633 mln euro na pomoc dla uchodźców z Syrii przebywających w Turcji
Koniec 2019 – wzrost liczby migrantów przybywających do Grecji
13 lutego 2020 – zamieszki w Atenach przeciwko budowie nowego obozu dla uchodźców na Lesbos
26 lutego 2020 – premier Grecji Kiriakos Mitsotakis zaapelował do uchodźców, żeby nie przyjeżdżali do Grecji
28 lutego 2020 – na granicy grecko-tureckiej zatrzymano kilkuset migrantów
1 marca 2020 – zatrzymano 500 uchodźców, co doprowadziło do zamieszek
4 marca 2020 – 21-letni Syryjczyk, Muhammad al-Arab, umiera w wyniku strzału oddanego przez grecką straż graniczną
7 marca 2020 – pożar na wyspie Lesbos. Spalona została siedziba organizacji pomagającej uchodźcom
8 marca 2020 – Grecja uszczelnia granicę z Turcją, wysyłając na nią wojsko i policję
Liczby
6 mld euro w zamian za powstrzymywanie napływu uchodźców do Europy otrzymała Turcja w 2016 r.
60 tys. uchodźców władze Grecji odesłały do Turcji w latach 2018–2019
35–40 tys. uchodźców przebywa na greckich wyspach
2 tys. miejsc dla uchodźców przygotowano w obozie Moria na wyspie Lesbos – dziś przebywa tam nawet 10 razy więcej ludzi
950 uchodźców dotarło w pierwszych dniach marca tego roku na przepełnione greckie wyspy
Cytat
Dziękuję Grecji za bycie naszą europejską tarczą – Ursula von der Leyen, przewodnicząca Komisji Europejskiej
Przesłanie na Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy
„Zmuszeni do ucieczki jak Jezus Chrystus” to temat orędzia Franciszka na 106. Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy, który będziemy obchodzić w niedzielę 27 września. Papieska refleksja oparta będzie na „doświadczeniu Dzieciątka Jezus i Jego rodziców, którzy byli jednocześnie przesiedleńcami i uchodźcami”. Doświadczenie to daje „podstawę chrystologiczną dla chrześcijańskiego przyjęcia i gościnności”.
W najbliższych miesiącach temat zostanie rozwinięty w sześciu kwestiach:
– poznać, aby zrozumieć
– zbliżyć się, aby służyć
– słuchać, aby się pojednać
– dzielić się, aby wzrastać
- angażować się, aby promować;
- współpracować, aby budować.