Od 1 września został obniżony z 16 do 15 lat wiek zatrudnienia młodocianych pracowników bez zgody ich rodziców. Dlaczego?
– Po pierwsze, wspomniana zmiana nie wiąże się z obowiązkiem wykonywania pracy, a jest tylko uprawnieniem młodocianego do jej podjęcia. Po drugie, dotyczy ściśle określonych rodzajów prac: nauki zawodu, przyuczenia do zawodu, prac lekkich. Po trzecie, pozostaje w pełni zgodna ze standardami międzynarodowymi, które przy tzw. pracach lekkich dopuszczają do zatrudnienia nawet 13-latków. Po czwarte, w Polsce i Unii Europejskiej od lat istnieje możliwość zatrudnienia – poza stosunkiem pracy – nawet noworodków (określa to Kodeks pracy), a w ramach zatrudnienia pracowniczego dopuszczalne było zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli 16. roku życia. Na to ostatnie pod pewnymi warunkami pozwalało rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej. W związku z tym nie powinno dziwić, że nowelizacja nie była konsultowana z rodzicami nastolatków. Tym bardziej że nie ogranicza ona w żaden sposób władzy rodzicielskiej.
Czy ta możliwość zatrudnienia dotyczy wszystkich 15-latków?
– Obniżenie wieku dotyczy wszystkich młodocianych, jednak co do zasady można zatrudniać tylko tych, którzy ukończyli co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową i przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu.
Do jakich prac młodociani są zatrudniani?
– Młodocianych można zatrudniać wyłącznie w celu przygotowania zawodowego (np. nauki zawodu technika energetyka czy technika mechanika) i przy tzw. pracach lekkich (niepowodujących zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego, a także nieutrudniających mu wypełniania obowiązku szkolnego).
A jakich prac nie mogą wykonywać?
– Młodociani nie mogą wykonywać prac związanych z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, wymuszoną pozycją ciała oraz zagrażających ich prawidłowemu rozwojowi psychicznemu, w których dochodzi do przekroczenia norm wskazanych w rozporządzeniu Rady Ministrów, a także określonych tym aktem prawnym prac narażających ich na szkodliwe działanie czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych, bądź stwarzających zagrożenia wypadkowe (np. prace związane z kontaktem z lekami psychotropowymi, azbestem, promieniowaniem laserowym czy pyłami o działaniu uczulającym).
Czy młodociani otrzymują takie samo wynagrodzenie co osoby pełnoletnie?
– W pierwszym roku nauki zawodu młodocianemu przysługuje wynagrodzenie nie mniejsze niż 4 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia osoby dorosłej. Dziś to około 190 zł. W kolejnych dwóch latach ten minimalny próg podnoszony jest o jeden punkt procentowy. Młodociany, który przyucza się do określonej pracy też musi zarabiać w wysokości co najmniej 4 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia osoby dorosłej. W przypadku prac lekkich pensja młodocianego kształtuje się tak samo jak dorosłego.
Mikołaj Rylski Adiunkt w Katedrze Prawa Pracy i Polityki Społecznej, Wydziału Prawa i Administracji, Uniwersytetu Szczecińskiego. Ekspert prawa pracy