Wielowymiarowej, multimedialnej wystawie we wrocławskim Ossolineum towarzyszy hasło: wszystko, co chcielibyście wiedzieć o Panu Tadeuszu, ale boicie się zapytać.
Historia rękopisu „Pana Tadeusza – teksty, konteksty, realia – to ekspozycja inna niż powszechnie znane. Autorzy przygotowali ją przede wszystkim dla tych, którzy chcieliby wzbogacić swoją wiedzę o materii, z jakiej powstała epopeja narodowa Adama Mickiewicza. Trzeba jednak zaznaczyć, że tutaj każdy znajdzie coś ciekawego dla siebie: od przedszkolaka, przez nastolatka, aż do poważnego bibliofila, pod warunkiem że zaangażuje swój wzrok, słuch, węch i dotyk, niezbędny choćby przy obsłudze interaktywnych ekranów. To niepowtarzalna możliwość, by przenieść się w świat wydarzeń w Europie przełomu XVIII i XIX w., zasięgnąć informacji o polityce, podziwiać efekty polowania czy poczuć atmosferę codziennego życia na kresowym dworze. Całość zajmuje aż jedenaście sal Kamienicy pod Złotym Słońcem na wrocławskim Rynku, a w jej przygotowanie zaangażowało się trzynaście polskich muzeów.
Najcenniejsza pamiątka
Ekspozycja została skomponowana w taki sposób, by wokół sali z perłą polskiej literatury – rękopisem utworu, należącym obecnie do najcenniejszych pamiątek ossolińskich kolekcji, zaprezentować jego wątki oraz odwołania do rzeczywistych przeżyć autora. Oryginał dzieła znajduje się w sali zaaranżowanej na pokój, w którym Mickiewicz mógł tworzyć narodową epopeję. Choć nie można samodzielnie przeglądać jej stron, to warto uczynić to na ekranie dotykowym.
Elementy literackiej układanki warto kompletować już od sali na parterze. Tutaj najmłodsi zwiedzający mogą ułożyć z dźwięków zegarowych pozytywek Mazurka Dąbrowskiego, nazbierać koszyk grzybów i przywitać się z bohaterami poematu w rysunkowych wersjach. Autorką tych ostatnich i opracowania graficznego całej ekspozycji jest Magdalena Wosik.
Okiem Mickiewicza
Konteksty, w które wpisuje się ekspozycja, zostały wywiedzione z tekstu pierwszych sześciu ksiąg poematu: Gospodarstwo, Zamek, Umizgi, Dyplomatyka i Łowy, Kłótnia, Zaścianek. Autorzy wystawy odwołali się też do wątków z biografii wieszcza, które miały bezpośredni wpływ na kształtowanie świata jego wyobraźni. Zrekonstruowano więc salony, które odegrały ważną rolę w życiu twórczym Adama Mickiewicza: Marii Szymanowskiej, pianistki i kompozytorki, której grą zachwycał się sam Johann Wolfgang von Goethe (to ona właśnie dała poecie list polecający, dzięki któremu Mickiewicz mógł spotkać się z największym europejskim pisarzem przełomu XVIII i XIX w.) oraz salon Zinaidy Wołkowskiej w Moskwie.
W jednej z sal umieszczono meble z wileńskiego salonu Salomei Becu, matki Juliusza Słowackiego, w którym bywał Mickiewicz, jest mapa Europy z najważniejszymi dla poety miejscami, a za stołem-tabletem można zapoznać się z planami bitew napoleońskich, ich krótkim opisem oraz materiałem audiowizualnym.
Jest też sala poświęcona polowaniom – z rogiem Wojskiego, imponującą skórą niedźwiedzia i dubeltówkami.
Niebywałą atrakcją jest jednak pomieszczenie zaadaptowane na staropolskie gospodarstwo z przedmiotami codziennego użytku, a także ogródek Zosi, w którym można powąchać żywe kwiaty. Sztuczne również odgrywają ważną rolę. Ich dotknięcie uruchamia pokaz rysunków i akwareli, przedstawiających kompozycje kwiatowe z połowy XIX w.
Niedaleko od ogródka można obejrzeć najsłynniejsze ilustracje do epopei – grafiki Andriollego. Ale jest też humorystyczny akcent wystawy. Plakaty, komiksy, graficzne aplikacje na szkle – te rysunkowe wariacje na temat Pana Tadeusza prowadzą przez całość ekspozycji.
Nie tylko dla miłośników epopei
To, co można zobaczyć, poczuć i dotknąć we Wrocławiu, to naprawdę nie lada gratka dla miłośników epopei narodowej. Na pewno też spodoba się uczniom, dla których tematyka i język Pana Tadeusza wydają się zbyt archaiczne i niezrozumiałe.
Warto dodać, że całość ekspozycji składa się na większy projekt, a ten obecnie prezentowany w kamienicy na Rynku jest tylko pierwszą jego odsłoną. W drugiej, już w listopadzie, znajdą się odniesienia do kolejnych ksiąg Pana Tadeusza oraz do polityki. Autorzy ekspozycji zapewniają, że podejmą też temat nieco lżejszy – modę epoki. Ostatnia część zaprezentuje losy rękopisu epopei, ale i jej recepcje, od premiery w 1834 r. do dziś.
Tekst Pana Tadeusza powstawał w latach 1832–1834. Mickiewicz zakończył pracę nad nim w Paryżu przy Rue Saint Nicolas d’Antin, uliczce, która istnieje do dzisiaj jako część Rue de Provence, choć nie ma już kamienicy nr 73, w której poeta wynajmował mieszkanie. Wrocławska wystawa oddaje ducha tamtych czasów, w atrakcyjny dla współczesnego człowieka sposób przybliżając treść i kontekst epopei narodowej. Ciekawe, co na ten temat powiedziałby sam Mickiewicz?
Historia rękopisu „Pana Tadeusza” – teksty, konteksty, realia – 1 czerwca–31 października 2012, Kamienica pod Złotym Słońcem, Wrocław.