Na podstawie jakiej umowy można zatrudnić pracownika?
– Pracodawcy stosują różne praktyki zatrudniania pracowników. Przepisy prawa pracy i prawa cywilnego umożliwiają zawarcie umowy o pracę bądź umowy-zlecenia czy też umowy o dzieło. Istnieją jednak zasadnicze różnice pomiędzy tymi umowami, które mają znaczenie zwłaszcza podczas kontroli PIP.
Jakie są zasady zawierania umowy o pracę?
– Zgodnie z przepisami kodeksu pracy, umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie, z wyraźnym określeniem rodzaju i warunków pracy. W szczególności umowa o pracę powinna określać rodzaj pracy i miejsce jej wykonywania oraz termin rozpoczęcia pracy, a także wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy. Jeżeli pracodawca nie zawarł umowy o pracę na piśmie, wówczas musi zrobić to niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 7 dni od rozpoczęcia pracy. W przypadku niezawarcia na piśmie umowy o pracę, pracodawcy grozi kara grzywny. Taka kara grozi także pracodawcy w przypadku zawarcia umowy cywilnoprawnej, na przykład umowy-zlecenia albo umowy o dzieło zamiast umowy o pracę.
Jakie przepisy stosuje się do umów cywilnych i jakie są konsekwencje ich zawarcia?
– Do umów cywilnoprawnych stosuje się przepisy kodeksu cywilnego, a nie przepisy prawa pracy. Pracodawcy często praktykowali zwyczaj zatrudniania osób na umowę-zlecenie czy też umowę o dzieło, gdyż nie płacili składki ZUS, jeżeli umowa ta trwała do 15 dni. Było to opłacalne, ale niezgodne z przepisami prawa pracy, gdyż w rzeczywistości zatrudniona osoba wykonywała pracę taką jak pracownik, a pozbawiona była jakichkolwiek przywilejów pracowniczych. Po nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pracodawcom przestało się opłacać zatrudnianie osób na umowy cywilnoprawne oraz zatrudnianie własnych pracowników na umowy- -zlecenia. Aktualnie pracodawca musi zapłacić składki ZUS, nawet gdy umowa cywilnoprawna jest jednodniowa. Wprawdzie pracodawca może wliczyć opłacone składki na ubezpieczenie do kosztów uzyskania przychodu, ale jest to tylko pomniejszenie podstawy opodatkowania. Zapłacone składki kosztują pracodawcę znacznie więcej.
Jakie są obowiązki pracodawcy?
– Należy też pamiętać, że obowiązkiem pracodawcy jest opłata składki na ubezpieczenie wypadkowe, jednak tylko wtedy, gdy zleceniobiorca wykonuje pracę w siedzibie zleceniodawcy lub w miejscu prowadzenia działalności gospodarczej przez zleceniodawcę. Natomiast opłaca się pracodawcy zawrzeć umowę z uczniem szkoły ponadpodstawowej lub studentem (ale wyłącznie do ukończenia 26 lat), gdyż osoby te nie podlegają ubezpieczeniom obowiązkowym. Na podstawie tej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za pracownika uważa się także osobę, która wykonuje pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy- zlecenia, umowy o dzieło, jeżeli zawarła ta osoba umowę z własnym pracodawcą. W takich sytuacjach pracownik, który jest jednocześnie zleceniobiorcą, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym zarówno z tytułu stosunku pracy, jak i z tytułu innych wymienionych wyżej umów cywilnoprawnych. To samo dotyczy emerytów i rencistów, którzy zawrą umowę-zlecenie z własnym pracodawcą. Jednakże w tym przypadku ustawa nie wymienia umowy o dzieło, dlatego jeżeli zawarta zostanie umowa o dzieło z emerytem lub rencistą, wówczas pracodawca nie płaci składki na ubezpieczenie społeczne