Logo Przewdonik Katolicki

Poczucie szczęścia a tradycyjne wartości

Bogna Białecka
fot. Pexels

Kiedy myślimy o szczęściu, może nam przyjść na myśl prosty przepis: zdrowie, pieniądze i sukces. Psycholog Gad Saad podważa współczesne mity na ten temat i proponuje praktyczne podejście oparte na solidnych, naukowych podstawach.

Gad Saad jest Kanadyjczykiem urodzonym w Libanie. Jest Żydem z pochodzenia, agnostykiem z wyboru, psychologiem ewolucyjnym i autorem książki Saad truth about happiness („Saada prawda o szczęściu”). Słowo „saad” po arabsku oznacza szczęście i pomyślność, lecz w języku angielskim budzi skojarzenia ze słowem „sad” – smutny. Stąd tak intrygujący tytuł, będący grą słów. Zresztą sam autor jest intrygujący, gdyż wyróżnia się na tle innych słynnych psychologów – z reguły o światopoglądzie progresywnym i lewicowym – faktem, iż mimo bycia osobą niewierzącą w Boga jest konserwatystą, wykazującym w swojej książce, jak wiele z zasad kierujących życiem osób religijnych jest jednocześnie dobrych dla zdrowia psychicznego i poczucia szczęścia.

Od czego nie zależy poczucie szczęścia?
Saad na początku rozprawia się z popularnym mitem, który wiąże szczęście z zamożnością. Choć brak środków do życia z reguły uniemożliwia odczuwanie szczęścia, Saad wskazuje, że pieniądze po przekroczeniu pewnego poziomu nie dają większego zadowolenia z życia. Autor przytacza na przykład badania pokazujące, że choć poziom satysfakcji u osób, które wzbogaciły się znacząco na loterii chwilowo wzrasta, nie przekłada się to na trwałe poczucie szczęścia. Co więcej – dla osób wiążących poczucie szczęścia z dobrami materialnymi każde obniżenie poziomu życia jest prawdziwą tragedią.
Saad przyznaje, że umiarkowany stopień zamożności daje komfort w postaci np. lepszej opieki medycznej czy możliwości wynajęcia ludzi zajmujących się sprawami, które są nużące i niedające satysfakcji, jednak poczucie szczęścia związane z otwartością na nowe doświadczenia, naukę nowych rzeczy i dociekliwością intelektualną jest bardziej trwałe.
To, z czym wiążemy nasze wyobrażenia o szczęściu, zależy po trochu od kultury, w której żyjemy. Kultury promujące indywidualizm zarazem promują hedonizm – utożsamianie szczęścia z przyjemnością. Jest to zarazem bardzo zwodnicze, gdyż na hedonistę czyha wiele pułapek, a nawet drobna przeciwność może mu łatwo zepsuć przyjemność. Większe poczucie szczęścia mają osoby żyjące w kulturach promujących eudajmonię (poszukiwanie szczęścia w życiu z określonym celem, realizacją powołania) i wspólnotowość – nastawienie na tworzenie znaczących, pozytywnych więzi z innymi ludźmi.
Choć kultura kojarzy nam się ze zjawiskiem na skalę narodu, czy nawet określonej społeczności międzynarodowej (np. kraje skandynawskie – bardzo indywidualistyczne jako przeciwieństwo krajów południowoeuropejskich, nastawionych na budowanie relacji), różnice kulturowe mogą występować w ramach jednego narodu.
Na przykład życie w dużych miastach sprzyja poczuciu osamotnienia i nieszczęścia, gdyż trudno tam nawiązać pozytywne więzi z grupą ludzi, w których towarzystwie się żyje. Jak wykazały badania Robina Dunbara, jesteśmy najlepiej przystosowani do życia w niewielkich wspólnotach – liczących do 150 osób, czyli wielkości wioski lub plemienia. W wielotysięcznym mieście nie jesteśmy w stanie nawiązać dobrych, trwałych relacji z otoczeniem. Dlatego miasto sprzyja indywidualizmowi, hedonizmowi i osamotnieniu.
Co ciekawe, generalnie ogólny wysoki poziom szczęścia w konkretnym państwie (mierzony wysokim wskaźnikiem pomocy społecznej, wysokim zaufaniem do rządu i niskim wskaźnikiem przestępczości) – w czym przodują kraje skandynawskie według „World Happiness Report” – nie przekłada się na indywidualne poczucie szczęścia jego obywateli.

Szczęśliwi w małżeństwie
Gad Saad przedstawia szereg kluczowych obszarów, dzięki którym możemy wieść satysfakcjonujące, szczęśliwe życie. Jednym z najważniejszych czynników okazuje się znalezienie odpowiedniego trwałego partnera życiowego – męża lub żony. Autor pokazuje badania naukowe, udowadniające, że w związku z tym konserwatyści, dążący do stworzenia związku na całe życie, są szczęśliwsi niż progresiści, uznający małżeństwo za wyraz zniewolenia i stawiający na pozbawione formalnych zobowiązań i mniej trwałe związki, lub wręcz ograniczający relacje damsko-męskie do przygodnego seksu.
Jakie są zatem uwarunkowania trwałego, szczęśliwego małżeństwa? Jednym z kluczowych czynników jest otwarta, uczciwa, przyjacielska i pełna szacunku komunikacja. Saad zwraca też uwagę, jak ważny jest wspólny system wartości oraz światopogląd małżonków, a z czynników zewnętrznych – akceptacja i wsparcie rodziny dla związku. Autor pisze wręcz, że bierzemy ślub nie tyle z osobą, z którą łączy nas krótkoterminowa „chemia seksualna”, ile właśnie wspólna hierarchia wartości, światopogląd i rodzina. Trudno żyje się w związku, który nie może liczyć na wsparcie rodziny – szczególnie w sytuacjach wymagających większego wysiłku i wytrwałości, np. gdy pojawia się choroba, problemy finansowe czy małe dzieci.
Kolejna wskazówka dotycząca udanego związku małżeńskiego: Saad uważa, że mąż powinien być najlepszym przyjacielem swojej żony i vice versa. A zatem, jeśli w życiu żony pojawia się mężczyzna, który staje się jej przyjacielem, jako uzupełnienie relacji z mężem, jest to przejawem kryzysu małżeńskiego i sygnałem świadczącym o potrzebie przepracowania związku. Oczywiście w drugą stronę działa to tak samo – przyjaciółka męża jest przejawem kryzysu relacji z żoną.

Antykruchość i optymizm jako warunki szczęścia
Saad definiuje optymizm jako pozytywne nastawienie do życia, które pozwala dostrzegać szanse i możliwości w trudnych sytuacjach, a antykruchość jako zdolność do wzrostu i rozwoju w obliczu przeciwności losu. Osoby antykruche nie tylko radzą sobie z trudnościami, ale wykorzystują je do wzmocnienia i rozwoju.
Pojęcie antykruchości wzięło się z obserwacji drzew wolno stojących w porównaniu z rosnącymi w warunkach szklarnianych. Te ostatnie są bardzo wątłe i mogą przewrócić się pod wpływem własnego ciężaru. Drzewa rosnące w naturze muszą przeciwstawiać się wiatrom i wichurom, co wzmacnia ich system korzeniowy i pień. To właśnie przeciwności losu je wzmacniają. Analogicznie jest z ludźmi. Mierzenie się z trudnościami, wyzwaniami, konfliktami powoduje, że nabieramy kompetencji, umiejętności radzenia sobie z nimi.
Dziecko wychowywane pod kloszem, gdzie każda trudność jest szybko likwidowana, a rodzice i inni dorośli chronią je przed przykrościami, frustracjami i stresem, wyrasta na osobę bezradną życiowo. Umiejętność powstawania po upadku i wytrwałość w wysiłkach jest kluczem do antykruchości.
Dlatego Saad proponuje, by w sytuacji porażki czy trudności nie skupiać się na szukaniu winnego i żądaniu od otoczenia, by nas ochroniło, ponieważ odczuwamy dyskomfort, a raczej by skupić się na lekcji, jaką można z tego wyciągnąć na przyszłość. Szczególnie przydatna jest postawa: „zawsze zastanawiaj się, czego cię to nauczyło” i „zawsze szukaj pozytywnych konsekwencji tego, co ci się przydarzyło”. Innymi słowy, zamiast postrzegać problemy jako porażki, można je traktować jako cenne lekcje i szanse na rozwój.
Antykruchość można rozwijać, podejmując nowe wyzwania (na przykład nauczenia się czegoś nowego). Do tego potrzebna jest postawa optymizmu, którą z kolei można pielęgnować, budując nawyk regularnego skupiania się na rzeczach, za które jesteśmy wdzięczni, oraz nawiązując bliższe relacje z osobami optymistycznymi (jako że optymizmem można się „zarazić”).

---

Czy Saad daje ostateczną formułę pozwalającą na zaprojektowanie szczęśliwego życia? Cóż, jak sam podkreśla – badania naukowe pokazują pewne wspólne motywy życiowe i postawy osób prawdziwie szczęśliwych, jednak nie jest to jedyna recepta i jedyna droga. Jego spostrzeżenia mogą stać się inspiracją dla tych, którzy szukają bardziej zrównoważonego, szczęśliwego życia. Może warto zastanowić się wraz z bliskimi, co z zasugerowanych przez autora wskazówek możemy wprowadzić w nasze życie?

Korzystałam z: The Saad Truth about Happiness: 8 Secrets for Leading the Good Life, Gad Saad, 2024

---


Inne czynniki sprzyjające uwarunkowaniu poczucia szczęścia

W dotychczasowym omówieniu skupiłam się na czynnikach mniej oczywistych, czy często pomniejszanych lub wręcz zupełnie pomijanych. Badania naukowe przytaczane przez autora pokazują jeszcze kilka ważnych uwarunkowań szczęścia:

Autentyczność. Bycie autentycznym, czyli wiernym swoim wartościom i przekonaniom, to kolejny klucz do szczęścia. Saad podkreśla, że ludzie, którzy żyją w zgodzie ze sobą, doświadczają większego poczucia dobrostanu. Jako przykład podaje własne doświadczenia z uczelni, gdzie spotkał się z ostracyzmem za swoje konserwatywne poglądy, ale mimo to pozostał wierny swoim przekonaniom.

Właściwe zarządzanie stresem. Autor argumentuje, że istnieje optymalny poziom stresu, który sprzyja wydajności i kreatywności. Zbyt niski poziom stresu prowadzi do apatii, a zbyt wysoki – do wypalenia. A zatem nie należy dążyć do całkowitego wyrugowania stresu ze swojego życia, a zachowania równowagi między pracą i podejmowaniem wyzwań a relaksem.

Zabawa i ciekawość. Saad uważa, że zabawa i dociekliwość są kluczowe dla szczęścia i rozwoju osobistego. Zachęca do podchodzenia do życia z dziecięcą ciekawością i otwartością na nowe doświadczenia.

Odpowiednia praca. Trzy cechy pracy sprzyjającej poczuciu szczęścia według autora to: możliwość (a wręcz konieczność) rozwoju, tak by nie popaść w mechaniczną rutynę wykonywanych wciąż identycznych czynności, elastyczność sposobu wykonywania pracy (idealnie – również elastyczność czasowa) oraz poczucie bycia traktowanym sprawiedliwie przez zwierzchników.

Walka z ruminacjami i akceptacja rzeczywistości. Wiele osób dręczy się wciąż powracającymi wspomnieniami dotyczącymi żalu, że coś się zrobiło czy czegoś się nie zrobiło. Saad poleca praktykę akceptacji swojego życia takim, jakim jest. Podkreśla, że nawyk akceptowania rzeczy, na które nie mamy wpływu, i zajmowania się tymi, na które wpływ mamy, jest szczególnie ważny.


 

Komentarze

Zostaw wiadomość

Komentarze - Facebook

Ta strona używa cookies. Korzystając ze strony, wyrażasz zgodę na używanie cookies, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki