Ważny element życia, codzienna rozrywka dla poprawy nastroju, bezcelowe marnowanie czasu, potencjalne źródło uzależnień, samo zło – tak bywają postrzegane gry cyfrowe. W opiniach przeważają jednak te przedstawiające je wyłącznie w złym świetle. O negatywnym wpływie gier mówi się dużo (potencjał uzależnieniowy, oswajanie kultury przemocy, seksualizacja i przemoc seksualna, uzależnienie od mikropłatności, przebodźcowanie, problemy z koncentracją i ze snem, otyłość itp.), jednak mają one i pozytywne aspekty: możliwość rozwoju kompetencji cyfrowych, nauki języków obcych, wykorzystanie w edukacji, nauka kooperacji lub rywalizacji, tworzenie kultury gier (wystawy, warsztaty, szkolenia, e-sport), aspekt więziotwórczy i podtrzymywanie relacji międzypokoleniowych poprzez wspólne granie itp.
Utrzymanie równowagi i pokazanie zarówno negatywnych, jak i pozytywnych aspektów związanych z graniem w gry cyfrowe stało się jednym z założeń ogólnopolskiego badania zrealizowanego przez Fundację Dbam o Mój Z@sięg we współpracy z Fundacją Lotto im. Haliny Konopackiej. W roku 2019 i 2020 zrealizowano badanie ilościowe, w którym wzięło udział 56 535 uczniów ze szkół podstawowych (76, 2 proc. badanych) i ponadpodstawowych (ponad 22 proc.) z wszystkich 16 województw. Przeprowadzono też badanie jakościowe, uwzględniające m.in. wywiady pogłębione z terapeutami uzależnień od gier oraz badania fokusowe skupione wokół najpopularniejszych gier cyfrowych. Zgromadzone materiały pozwoliły na publikację raportu, który obrazuje stan faktyczny stosunku młodych ludzi do grania oraz książki Granie na ekranie. Młodzież w świecie gier cyfrowych pod redakcją naukową dr. Macieja Dębskiego i Magdaleny Bigaj. Zawiera ona m.in. szereg rekomendacji dla uczniów, rodziców, nauczycieli i placówek edukacyjnych, których wdrożenie może pomóc w zapobieganiu nałogowemu korzystaniu z gier, ale i w promowaniu właściwej kultury growej
Młodzież dostrzega negatywne konsekwencje dla codziennego funkcjonowania związane z nadużywaniem gier oraz możliwość uzależnienia się od nich. Są one głównie miejscem spotkań, sposobem na wspólne spędzenie czasu oraz poprawę nastroju. Jednak, co pokazują wyniki badań i co wydaje się najważniejsze: granie w gry cyfrowe nie może się odbywać bez zaangażowania rodzica – aktywnego towarzysza i przewodnika. A problem z nadużywaniem nowych technologii przez dzieci rodzi się wtedy, gdy jedynym dostępnym dla nich światem pozostaje świat cyfrowy.
Wskazówki dla rodziców, których dzieci grają w gry cyfrowe
1. Bądź otwarty/a na zachęty dziecka
Przejawianie postawy niechęci i zamknięcia na sferę cyfrową naraża rodzica na marginalizację, a jego dziecko na socjalizację pod własnym nadzorem. Jeśli uważasz, że nie masz wystarczającej wiedzy o grach, zawsze możesz poprosić innych domowników, którzy są aktywnymi graczami. Dzięki temu będziesz wiedział/-a, na czym właściwie polega gra, której tak ochoczo poświęca czas Twoje dziecko.
2. Nie podglądaj
Metody polegające na kontroli czy podglądaniu lub podsłuchiwaniu grającego dziecka na dłuższą metę się nie sprawdzają. Po pierwsze naruszają prywatność dziecka, po drugie nie stanowią dobrego źródła rzetelnych informacji, po trzecie wreszcie nie mają waloru interakcyjnego. Jeśli chcesz się dowiedzieć, w co tak właściwie gra twoje dziecko, po prostu bądź przy dziecku. Zastosuj metodę jawnej obserwacji uczestniczącej, doprowadź do sytuacji, że dziecko gra w twojej obecności.
3. Otwórz oczy
Każdy rodzic powinien mieć pełną wiedzę o posiadanych przez dziecko grach, zarówno w wersjach fizycznych (pudełkowych), jak i cyfrowych (zainstalowanych na komputerze, konsoli czy urządzeniu mobilnym). Pamiętaj, że dzieci mogą dość często wymieniać się grami między sobą, dlatego zwracaj szczególną uwagę na to, co dziecko posiada na biurku, regale, w szafkach. W obliczu ciągłej miniaturyzacji technologii i szerokiego dostępu do mobilnego internetu zwróć uwagę nie tylko na komputer czy konsolę do gier, ale również, a może nawet przede wszystkim na zainstalowane aplikacje, które są wgrane w narzędzia cyfrowe, najczęściej tablety i smartfony.
4. Rozmawiaj i bądź konsekwentny/-a
Ścisła kontrola rodzicielska, jak również restrykcyjne ograniczanie dostępu do gier wideo nie są najlepszym rozwiązaniem. W świecie cyfrowym dziecko nie powinno być całkowicie odcięte od mediów cyfrowych. Lepiej zastosuj politykę współpracy, dyskusji i twardego przestrzegania ustalonych zasad, nie tworząc przy tym sztucznego środowiska bez mediów ekranowych. Pamiętaj, że jeśli ograniczysz w sposób całkowity dostęp swojemu dziecku do gier, samo z siebie będzie poszukiwać dostępu do gier w innych miejscach (w szkole, u kolegi, u innego członka rodziny).
5. Ustal priorytety
Codzienne używanie gier powinno być uzależnione od stanu oraz jakości wykonania innych obowiązków, w szczególności szkolnych i domowych. Uzależnij możliwość grania w grę od wcześniejszego posprzątania pokoju, odrobienia prac domowych, wyprowadzenia psa na dwór czy zjedzenia posiłku.
6. Zachowuj należytą higienę cyfrową
Z grami jest jak z posiłkami: specjaliści zdrowego żywienia jednoznacznie wskazują, że lepiej zjeść więcej posiłków, ale mniejszych, niż jeden duży. Podobnie jest z graniem w gry. Jeśli ustaliłeś/-aś zasadę, że dziecko może grać 1 godzinę dziennie, pamiętaj, że lepiej ten czas rozłożyć na 3 razy po 20 minut, niż grać ciągiem całe 60 minut. Pamiętaj, że higiena osobista to również kontrolowanie czasu, w jakim dziecko zaangażowane jest w proces grania w grę, jak również kontrolowanie jakości przyswajanych treści wykorzystywanych w grach.
7. Zawiąż koalicję z innymi rodzicami
Gry komputerowe są dostępne dla dzieci nie tylko w domu rodzinnym, ale również w domach kolegów i koleżanek. Wizyta dziecka u znajomych, przerwa w szkole, przejazd do szkoły środkami komunikacji miejskiej to doskonały czas, aby dziecko skorzystało z możliwości grania w grę. Pamiętaj, że jako rodzic dbający o własne dziecko zawsze możesz porozmawiać z innymi rodzicami, z którymi ma kontakt twoje dziecko.
8. Bądź zaangażowanym towarzyszem dla swojego dziecka
Często dzieci posiadają większą wiedzę o grach komputerowych w porównaniu do wiedzy rodziców. Pamiętaj, że nie zwalnia cię to z towarzyszenia własnemu dziecku we wchodzeniu w świat mediów cyfrowych. Dyskusje na temat używanych gier, dopytywanie o ulubione postaci (i ich cechy osobowościowe), wspólne uczestniczenie w konwentach gier, wspólne granie – to tylko przykłady zachowań, jakie świadczyć mogą o zaangażowaniu rodzica.
9. Kontroluj wykorzystywane przez dziecko gry
Gry komputerowe mają różną specyfikę, w zależności od ich złożoności rodzic powinien poświęcić mniej lub więcej czasu na ich poznanie. Warto poprosić dziecko o przedstawienie najważniejszych możliwości, jakie daje gra, jej głównej idei i najważniejszych zasad. Jako rodzic pamiętaj, że dość powszechną praktyką obecną w przestrzeni internetu jest przejrzenie zapisu rozgrywki na portalu YouTube. W tym celu wystarczy, że wpiszesz w wyszukiwarce tytułu gry wraz z frazą „let’s play”, „zagrajmy” lub „game play”.
10. W razie czego szukaj pomocy u innych specjalistów
Jeśli czujesz się niepewnie w obszarze mediów cyfrowych, nie potrafisz rozwiązać problemu bądź zwyczajnie potrzebujesz porady, poszukaj pomocy u specjalistów, którzy znają się na ważnym dla ciebie temacie.
Źródło: Dębski M., Bigaj M. (red.), Granie na ekranie. Młodzież w świecie gier cyfrowych, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2020