Jezus powiedział do swoich uczniów: «Słyszeliście, że powiedziano: „Oko za oko i ząb za ząb”. A Ja wam powiadam: Nie stawiajcie oporu złemu: lecz jeśli cię ktoś uderzy w prawy policzek, nadstaw mu i drugi. Temu, kto chce prawować się z tobą i wziąć twoją szatę, odstąp i płaszcz. Zmusza cię ktoś, żeby iść z nim tysiąc kroków, idź dwa tysiące. Daj temu, kto cię prosi, i nie odwracaj się od tego, kto chce pożyczyć od ciebie. Słyszeliście, że powiedziano: „Będziesz miłował swego bliźniego”, a nieprzyjaciela swego będziesz nienawidził. A Ja wam powiadam: Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy was prześladują, abyście się stali synami Ojca waszego, który jest w niebie; ponieważ On sprawia, że słońce Jego wschodzi nad złymi i nad dobrymi, i On zsyła deszcz na sprawiedliwych i niesprawiedliwych. Jeśli bowiem miłujecie tych, którzy was miłują, cóż za nagrodę mieć będziecie? Czyż i celnicy tego nie czynią? I jeśli pozdrawiacie tylko swych braci, cóż szczególnego czynicie? Czyż i poganie tego nie czynią? Bądźcie więc wy doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz niebieski». Mt 5, 38–48
Na zdjęciu tekst Kodeksu Hammurabiego - kamienna stela o wysokości 225 cm. Została ona odnaleziona w 1901 r. w Suzie (Iran) przez członków francuskiej wyprawy archeologicznej. Stela była pierwotnie ustawiona w jednej ze świątyń Babilonu. W XII w. przed Chr. Stela zostało zrabowana podczas najazdu Elamitów i przewieziona do Suzy. Obecnie można ją zobaczyć w Luwrze w Paryżu. Tekst Kodeksu był kopiowany na glinianych tabliczkach, które następnie rozsyłano do miast należących do królestwa babilońskiego. Zdjęcie przedstawia jedną z takich tabliczek – obecnie również przechowywaną w Luwrze – z fragmentem tekstu Kodeksu.
Komentarze do Ewangelii:
Jezus cytuje tutaj Księgę Kapłańską: „Ktokolwiek skaleczy bliźniego, będzie ukarany w taki sposób, w jaki zawinił. Złamanie za złamanie, oko za oko, ząb za ząb. W jaki sposób ktoś okaleczył bliźniego, w taki sposób będzie okaleczony” (Kpł 24, 19–20). To prawo opiera się na zasadzie adekwatnej odpłaty za wyrządzoną krzywdę. Zasada ta pojawia już w Kodeksie Hammurabiego. Jest to ułożony w XVIII w. przed Chr. zbiór praw obowiązujących w państwie babilońskim. Zebranie i ujednolicenie wszystkich praw miało pomóc Hammurabiemu w stworzeniu jednolitych struktur państwowych i społecznych. Tekst został wyryty pismem klinowym na kamiennej steli. Zawiera 282 przepisy prawne. Stela jest uwieńczona wizerunkiem króla Hammurabiego, który otrzymuje prawa od Szamasza, bóstwa słonecznego. Prawo „oko za oko, ząb za ząb”, zwane też prawem talionu, było bardzo pozytywną nowością w pierwotnych systemach prawnych. Miało na celu ograniczenie prawa zemsty. Pokrzywdzony mógł dokonać zemsty na sprawcy przestępstwa, ale zemsta ta musiała być proporcjonalna do wyrządzonej szkody. Zatem zakazane było zabijanie przestępcy, który dopuścił się jedynie zranienia człowieka. Prawo talionu znalazło swoje miejsce w wielu systemach prawnych starożytnego świata.
Choć całe zdanie wydaje się cytatem ze Starego Testamentu – Jezus poprzedza je formułą „słyszeliście, że powiedziano” – to nakazu nienawiści nieprzyjaciół nie znajdziemy na kartach Pisma Świętego. Nakaz miłości bliźnich pojawia się za to wielokrotnie. Znajdziemy go chociażby w Księdze Kapłańskiej (19, 18). Co więcej, Prawo Mojżeszowe zaleca także pomaganie wrogom: „Jeśli spotkasz wołu twego wroga albo jego osła błąkającego się, odprowadź je do niego. Jeśli ujrzysz, że osioł twego wroga upadł pod swoim ciężarem, nie ominiesz, ale razem z nim przyjdziesz mu z pomocą” (Wj 23, 4–5). Słowa o nienawiści nieprzyjaciół znajdziemy natomiast w Regule Zrzeszenia, jednym z najważniejszych tekstów wspólnoty esseńczyków, odnalezionym w Qumran nad Morzem Martwym. Tekst ten powstał zapewne około roku 100 przed Chr. Zawierał w sobie zasady życia członków wspólnoty qumrańskiej. Widzieli oni siebie jako „synów światłości”, którzy przygotowywali się do eschatologicznego starcia z „synami ciemności”, czyli z tymi wszystkimi, którzy nie należeli do wspólnoty. Dlaczego Jezus odwołuje się do dokumentu jednej z ówczesnych sekt? Być może to zalecenie o nienawiści do nieprzyjaciół było szeroko rozpowszechnione wśród Żydów, którym Jezus głosił Dobrą Nowinę