Mt 5, 17–37
Jezus powiedział do swoich uczniów: «Nie sądźcie, że przyszedłem znieść Prawo albo Proroków. Nie przyszedłem znieść, ale wypełnić. Zaprawdę bowiem powiadam wam: Dopóki niebo i ziemia nie przeminą, ani jedna jota, ani jedna kreska nie zmieni się w Prawie, aż się wszystko spełni. Ktokolwiek więc zniósłby jedno z tych przykazań, choćby najmniejszych, i uczyłby tak ludzi, ten będzie najmniejszy w królestwie niebieskim. A kto je wypełnia i uczy wypełniać, ten będzie wielki w królestwie niebieskim. Bo powiadam wam: Jeśli wasza sprawiedliwość nie będzie większa niż uczonych w Piśmie i faryzeuszów, nie wejdziecie do królestwa niebieskiego. Słyszeliście, że powiedziano przodkom: „Nie zabijaj”; a kto by się dopuścił zabójstwa, podlega sądowi. A Ja wam powiadam: Każdy, kto się gniewa na swego brata, podlega sądowi. A kto by rzekł swemu bratu: „Raka”, podlega Wysokiej Radzie. A kto by mu rzekł: „Bezbożniku”, podlega karze piekła ognistego. Jeśli więc przyniesiesz dar swój przed ołtarz i tam sobie przypomnisz, że brat twój ma coś przeciw tobie, zostaw tam dar swój przed ołtarzem, a najpierw idź i pojednaj się z bratem swoim. Potem przyjdź i dar swój ofiaruj. Pogódź się ze swoim przeciwnikiem szybko, dopóki jesteś z nim w drodze, by cię przeciwnik nie wydał sędziemu, a sędzia dozorcy, i aby nie wtrącono cię do więzienia. Zaprawdę, powiadam ci: Nie wyjdziesz stamtąd, dopóki nie zwrócisz ostatniego grosza. Słyszeliście, że powiedziano: „Nie cudzołóż”. A Ja wam powiadam: Każdy, kto pożądliwie patrzy na kobietę, już się w swoim sercu dopuścił z nią cudzołóstwa. Jeśli więc prawe twoje oko jest ci powodem do grzechu, wyłup je i odrzuć od siebie. Lepiej bowiem jest dla ciebie, gdy zginie jeden z twoich członków, niż żeby całe twoje ciało miało być wrzucone do piekła. I jeśli prawa twoja ręka jest ci powodem do grzechu, odetnij ją i odrzuć od siebie. Lepiej bowiem jest dla ciebie, gdy zginie jeden z twoich członków, niż żeby całe twoje ciało miało iść do piekła. Powiedziano też: „Jeśli ktoś chce oddalić swoją żonę, niech jej da list rozwodowy”. A Ja wam powiadam: Każdy, kto oddala swoją żonę – poza wypadkiem nierządu – naraża ją na cudzołóstwo; a kto by oddaloną wziął za żonę, dopuszcza się cudzołóstwa. Słyszeliście również, że powiedziano przodkom: „Nie będziesz fałszywie przysięgał, lecz dotrzymasz Panu swej przysięgi”. A Ja wam powiadam: Wcale nie przysięgajcie – ani na niebo, bo jest tronem Boga; ani na ziemię, bo jest podnóżkiem stóp Jego; ani na Jerozolimę, bo jest miastem wielkiego Króla. Ani na swoją głowę nie przysięgaj, bo nawet jednego włosa nie możesz uczynić białym albo czarnym. Niech wasza mowa będzie: Tak, tak; nie, nie. A co nadto jest, od Złego pochodzi».
Dzisiejsza mowa Jezusa to dalszy ciąg Kazania na górze. Jezus przedstawia swój stosunek do Prawa Starego Testamentu. Wypełnienie Prawa przez Jezusa to nie tylko wypełnienie wszystkich przepisów i przykazań zawartych w Torze Pisanej (Pięcioksięgu) i Torze Ustnej (Tradycji – na niej opierali swoje praktyki religijne faryzeusze). W Jezusie Prawo Boże zyskuje pełne znaczenie. Refleksję na ten temat rozwinie później św. Paweł. W Liście do Rzymian napisze: „Kto bowiem miłuje bliźniego, wypełnił Prawo. Albowiem przykazania: Nie cudzołóż, nie zabijaj, nie kradnij, nie pożądaj, i wszystkie inne – streszczają się w tym nakazie: Miłuj bliźniego swego jak siebie samego! Miłość nie wyrządza zła bliźniemu. Przeto miłość jest doskonałym wypełnieniem Prawa” (Rz 13, 8–10).
Ta fraza czterokrotnie występuje w dzisiejszym fragmencie mowy Jezusa. Wprowadza ona Jezusową interpretację konkretnych przykazań Prawa. Za każdym razem Jezus wychodzi od dosłownej interpretacji przepisu i proponuje jego głębszą, duchową interpretację. Nie chodzi o zbiór zakazów i nakazów, ale o rozumne rozpoznanie dobra i zła w relacji do bliźniego oraz o rozumny wybór dobra.
Ten sam motyw powróci w mowie Jezusa o zgorszeniu (Mt 18, 6–10). Użyte przez Jezusa porównania nie są zachętą do samookaleczania się. Jest to figura retoryczna, która ma na celu podkreślenie powagi tematu. Dla Jezusa grzech jest poważniejszym okaleczeniem człowieka niż pozbawienie go kończyn czy wzroku.
Nauczanie o nierozerwalności małżeństwa zostanie powtórzone w Mt 19, 3–9. W obu przypadkach występuje słynna „klauzula Mateuszowa”: „poza wypadkiem nierządu” (Mt 5, 32) czy „chyba w wypadku nierządu” (Mt 19, 9). Greckie słowo porneia, przetłumaczone tu jako „nierząd”, bywa też często tłumaczone jako „cudzołóstwo”. Niekatolickie Kościoły wschodnie, a także wspólnoty protestanckie, właśnie na podstawie tej „klauzuli Mateuszowej” dopuszczają rozwód i ponowne małżeństwo w przypadku, gdy któryś z małżonków dopuścił się cudzołóstwa. Termin porneia nie odnosi się jednak w pierwszym rzędzie do zdrady małżeńskiej. Św. Paweł konsekwentnie używa go dla opisania niewłaściwych, pozamałżeńskich relacji seksualnych. Widać to chociażby w Pierwszym Liście do Koryntian (związek z macochą 5, 1; związki pozamałżeńskie 7, 2). Bibliści spierają się co do znaczenia „klauzuli Mateuszowej”, jednak katolicka tradycja i praktyka jest jednoznaczna – separacja małżonków jest możliwa, rozwód i ponowne małżeństwo – nie.