Jak rozpoznać objawy nękania fizycznego lub psychicznego u dziecka?
– Nigdy nie wolno bagatelizować żadnych sygnałów, które płyną od dziecka. Ono nie zawsze samo powie, co się z nim dzieje, wstydząc się tego, co je spotyka. Gdy widzimy, że jest smutne, przygnębione, lękowo reaguje na myśl o pójściu do szkoły, szuka wymówek, żeby do niej nie iść, to już sygnał, że może coś jest nie tak. Pierwszym krokiem musi być szczera rozmowa z dzieckiem. W sytuacji gdy mamy pewność, że spotyka się z agresją ze strony rówieśników, kolejnym powinien być kontakt z wychowawcą lub rodzicami sprawcy.
Kiedy wejść na drogę sądową?
– Czynami karalnymi są m.in.: groźby, szantaż, zniesławienie, pobicie, kradzież, przemoc seksualna. W 2011 r. do polskiego prawa wprowadzono także przestępstwo stalkingu, czyli uporczywego, długotrwałego nękania fizycznego lub psychicznego. Wszystkie powyższe przypadki można zgłaszać policji i prokuraturze. Wówczas mogą być pomocne zeznania pokrzywdzonego dziecka i ewentualnych świadków, a także materiały audio i wideo, które mogą być dowodem w sprawie.
Dziś coraz częściej dochodzi do przemocy w cyberprzestrzeni.
– Tak, jednak warto wiedzieć, że na ogół te same osoby, które dopuszczają się nękania w szkole czy na podwórku, stosują te metody w internecie. Zjawisko zastraszania, szykanowania, upokarzania, oczerniania, zawstydzania za pomocą social mediów czy telefonu komórkowego nazywane jest cyberbullyingiem i jest dziś szczególnie dotkliwe. Jednak dzięki możliwości zarejestrowania otrzymywanych wiadomości łatwiej jest je udowodnić.
O jakiej skali zjawiska mówimy?
– Na szczęście większość młodzieży nie jest ani ofiarą, ani sprawcą przemocy, co znaczy, że zachowania przemocowe nie są normą. Badania Instytutu Profilaktyki Zintegrowanej przeprowadzone w ośmiu województwach w latach 2014–2016 na prawie 7 tys. gimnazjalistach z klas II i III, którzy mieli odnieść się do ostatnich 30 dni, pokazują, że doświadczenia bycia ofiarą przemocy werbalnej deklaruje 21 proc. dziewcząt i 30 proc. chłopców; przemocy o podtekście seksualnym – 24 proc. dziewcząt i 29 proc. chłopców; przemocy fizycznej z kolei – 9 proc. dziewcząt i 25 proc. chłopców.
Jeśli chodzi o cyberprzemoc, to doświadczenie bycia ofiarą cyberprzemocy w ciągu ostatnich 12 miesięcy wygląda następująco: dziewczęta 22 proc., chłopcy 20 proc.
Jakie dzieci dopuszczają się przemocy?
– Wydawać by się mogło, że te, które są pewne siebie i silne. Tymczasem agresja jest czasem formą bezradności i słabości, szukania potwierdzenia własnej wartości. Za pomocą przemocy szybko można osiągnąć przewagę: ktoś jest niżej, więc ja jestem wyżej. Stosujący przemoc czuje się respektowany przez innych, nawet jeśli to czysty strach brany jest za respekt. Oczywiście jest to efekt krótkotrwały, bo realnie nikt przez to nie poczuje się bardziej wartościowy.
A kim są ofiary?
– Przemocy często doświadczają dzieci i młodzież, które nie potrafią się obronić, postawić, zawalczyć o swoje albo w jakikolwiek sposób się wyróżniają, np. pod względem statusu materialnego, wyglądu, albo lepiej się uczą czy nie radzą sobie w sporcie.
Każdy przypadek jest jednak inny i zawsze powinniśmy być czujni. Pierwszym i najważniejszym sposobem przeciwdziałania przemocy jest wychowywanie do wzajemnego szacunku, który jest drugim biegunem przemocy.
PAWEŁ LEWICKI
Psycholog rodzinny, trener programu profilaktyki zintegrowanej (dot. przemocy, używek, pornografii) dla młodzieży Archipelag Skarbów®