Papież nie skomentował tego wyboru: „Nie dodaję żadnego komentarza. Wiemy, o jakim narodzie mówi ta tablica. Wiemy, jaki był udział tego narodu w ostatniej straszliwej wojnie o wolność ludów. I wobec tej tablicy nie wolno nam przejść obojętnie”. Wśród tych, którzy ginęli w obozach koncentracyjnych byli również Rosjanie. Niektórzy z nich zostali świętymi.
Światowe życie
W styczniu 1943 r. hitlerowcy postanowili zlikwidować dzieło zainicjowane w Paryżu przez prawosławną mniszkę matkę Marię. W tamtym okresie była ona jednoosobową instytucją charytatywną, obejmującą swoją pomocą setki osób. 9 lutego Gestapo przeprowadziło rewizję w schronisku przez nią prowadzonym i aresztowało jej syna Jurija. Po kilku dniach aresztowano matkę Marię i osadzono ją w obozie w Ravensbrück. Przez cały czas pobytu w obozie, który trwał ponad dwa lata, swoją postawą dodawała otuchy współwięźniarkom. Czytała im Pismo Święte oraz organizowała modlitwy. 30 marca 1945 r. miała miejsce kolejna selekcja więźniarek. Matka Maria widząc przerażenie już przeznaczonych na śmierć, dołączyła do nich. Zginęła w komorze gazowej 31 marca 1945 r., w przeddzień Paschy.
Jelizawieta Pilenko, bo takie imię otrzymała na chrzcie matka Maria, urodziła się 20 grudnia 1891 r. w Rydze, w zamożnej rodzinie szlacheckiej. Nic nie wskazywało, że w przyszłości wybierze drogę życia całkowicie poświęconego Bogu. W sierpniu 1906 r. rodzina przeniosła się do Petersburga, gdzie Jelizawieta ukończyła gimnazjum i rozpoczęła studia na Wydziale Filologiczno-Historycznym. Studiów jednak nie ukończyła, złożywszy w 1911 r. oficjalną rezygnację. W Petersburgu związała się z Dmitrijem Kuźminem-Karawajewem, który wprowadził ją w świat petersburskiej bohemy. Znała osobiście wielu pisarzy, twórców odrodzenia poetyckiego w XX w., m. in. Aleksandra Błoka, Annę Achmatową, Osipa Mandelsztama. Sama była utalentowaną poetką, przez wielu uznawana jest za najciekawszą poetkę religijną tamtego okresu.
Nieudany związek rozpadł się zimą 1913 r. Po rewolucji lutowej współpracowała z socjalistami, choć jej zaangażowanie w sprawy społeczne wynikało raczej z ducha Ewangelii, niż z głębokiego przemyślenia marksizmu. Po rewolucji październikowej działała w podziemiu. Została aresztowana w Anapie nad Morzem Azowskim, na terenach zajętych przez zwolenników restauracji monarchii i oskarżona o „bolszewizm”. Postawiono ją przed sądem i skazano na dwa tygodnie aresztu. Składowi sędziowskiemu przewodniczył Kozak Daniił Jermołajewicz Skobcow, z którym Jelizawieta związała swoje życie.
Śluby zakonne
W 1919 r. Skobcowowie opuścili Krym i przez Gruzję, Konstantynopol i Belgrad wraz z trójką dzieci – Gajaną, Jurijem i Anastazją – dotarli w styczniu 1924 r. do Paryża. Zamieszkali w podparyskim Meudone, gdzie osiedlało się sporo emigrantów rosyjskich. Ich sytuacja materialna była bardzo ciężka, choć nie byli oni wyjątkiem wśród emigrantów. Jelizawieta zarabiała szyciem i wyrobem lalek. W 1926 r. rodzinę dotknęła tragedia, po trzymiesięcznej chorobie zmarła ich córka Anastazja. Swoje cierpienie Jelizawieta wyraziła w pochodzących z tego okresu wierszach i rysunkach. To wydarzenie umocniło jej wiarę, którą utraciła po śmierci ojca. W tym okresie zaczęła również myśleć o wstąpieniu do klasztoru.
Ostateczną decyzję o wyborze życia mniszego podjęła dopiero w 1932 r., gdy rozpadł się drugi związek. Jelizawieta złożyła śluby monastyczne w cerkwi Prawosławnego Instytutu Teologicznego św. Sergiusza w Paryżu na ręce metropolity Jewłogija (Gieorgijewskiego), przyjmując zakonne imię Maria na cześć Marii Egipcjanki. Ta szczególna patronka była jej bliska, ponieważ podobnie jak ona miała za sobą dwa nieudane związki i zakosztowała życia światowego.
Od samego początku nie była zwykłą mniszką. Postanowiła żyć poza klasztorem, w świecie, zajmując się najbiedniejszymi i ludźmi z marginesu. Mówiła: „Chciałabym ich wszystkich – narkomanów, alkoholików, bezrobotnych, bezdomnych i chorych – przytulić i pocieszyć”. Metropolita Jewłogij powierzył jej zadanie założenia na emigracji nowych klasztorów – w tym celu udała się na Łotwę i do Estonii. Jednak jej powołaniem była przede wszystkim działalność charytatywna. Uruchomiła w Paryżu schronisko i jadłodajnię dla bezdomnych i bezrobotnych oraz dom dla chorych na gruźlicę. Większość prac wykonywała sama. Chodziła na rynek, zdobywała żywność, obchodząc paryskich kupców i hurtowników, gotowała, sprzątała. Potrafiła przygotować do 500 posiłków dziennie. Poza tym malowała i wyszywała ikony, oraz cały czas pisała poezje i wspomnienia. Z powodu zaangażowania w pracę często opuszczała modlitwy i nabożeństwa, co było powodem kontrowersji. Była jednak przekonana, że „sakrament ołtarza” jest nieodłączny od „sakramentu brata”.
Sprawiedliwa wśród Narodów Świata
W czasie II wojny światowej zaangażowała się w pomoc Żydom, współpracując z francuskim ruchem oporu. Przyjmowała dzieci, których rodzice zostali już wywiezieni do Auschwitz. Wraz z zaprzyjaźnionym prawosławnym księdzem podrabiała metryki chrztu. Nie wiemy, ile osób udało się im w ten sposób uratować. Po wprowadzeniu wymogu noszenia przez Żydów gwiazd Dawida powiedziała: „Jeśli byśmy byli prawdziwymi chrześcijanami, wszyscy nosilibyśmy gwiazdy”. Zginęła wraz z nimi w obozie koncentracyjnym. W 1985 r. został przyznany jej tytuł Sprawiedliwej wśród Narodów Świata.
Prawosławny teolog ks. Henryk Paprocki, tłumacz jej biografii na język polski, tak pisał o niej: „Zapamiętano ją w porwanym i brudnym stroju zakonnym, w rozdeptanych butach, niosącą worek z żywnością. Zapamiętano ją, jak wyciągała z melin narkomanów i spędzała noce w kawiarniach, rozmawiając z ludźmi zrozpaczonymi i pozbawionymi wszelkiej nadziei. Zapamiętano ją, jak odwiedzała chorych w szpitalach, jak wygłaszała płomienne teksty nawołujące do realizowania chrześcijaństwa w swoim życiu. Chciała całkowicie poświęcić się bliźnim”. Została kanonizowana przez Patriarchat Konstantynopolitański w 2004 r. Święta Maria od Miłosierdzia.