Gdy Sobór Trydencki w 1563 r. wydał dekret ustanawiający seminaria duchowne, biskup poznański Adam Konarski już rok później powołał do istnienia takowe przy Akademii Lubrańskiego w Poznaniu. Gdy ta z czasem straciła swoją świetność, formacja kleryków została przeniesiona do kolegium jezuickiego, a następnie powierzona księżom misjonarzom. W czasie zaboru pruskiego dążono do jego zniesienia, widząc w nim ostoję polskości. Jednak nieprzejednana postawa kolejnych biskupów poznańskich pozwoliła na funkcjonowanie seminarium tylko z krótką przerwą na 16 lat, kiedy zaborcy je zamknęli. Mimo tych trudności na początku XX w. udało się postawić nowy gmach seminaryjny przy ul. Wieżowej. Seminarium szybko się rozwijało, rosła liczba alumnów. W czasie I wojny światowej budynek zajęły władze pruskie, przeznaczając go na szpital wojskowy. Z kolei podczas II wojny światowej seminarium zostało zamknięte, a gmach zburzono. Wzniesiony z ruin w ciągu dwóch lat z ofiar archidiecezjan i dzięki niestrudzonej trosce abp. Walentego Dymka, rozpoczął na nowo swoje funkcjonowanie 17 listopada 1947 r. Z kolei w 1974 r. papież Paweł VI ustanowił w seminarium Papieski Wydział Teologiczny. Od 1998 r. seminarzyści swoje wykształcenie zdobywają na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza na Wydziale Teologicznym, a od 2003 r. mieszkają w nowym budynku. Nad formacją alumnów pracuje obecnie sześciu przełożonych. Poza nimi posługują tutaj osoby świeckie i konsekrowane – siostry franciszkanki Rodziny Maryi oraz bracia Serca Jezusowego.
Formacja i wspólnota
Pobyt w poznańskim seminarium wyznaczają kolejne etapy na drodze do kapłaństwa. Na trzecim roku przyjmuje się strój duchowny (tzw. obłóczyny) i pierwszą posługę – klerycy stają się lektorami, ustanowionymi do czytania słowa Bożego. Rok później jest akolitat związany z Eucharystią i możliwością jej rozdzielania. Piąty rok to z kolei włączenie w grono kandydatów do święceń (tzw. kandydatura) oraz pierwszy stopień święceń – diakonat. Pobyt w seminarium kończą święcenia kapłańskie w czwarty czwartek maja.
– Chwile spędzone w seminarium to czas wyjątkowy, uczymy się wtedy kształtować naszą osobowość, a jednocześnie pytamy Boga, jakie plany przygotował względem nas – mówi Jarosław Krawczyk, kleryk trzeciego roku, odpowiedzialny za organizowanie życia sportowego w ASD. Najwyraźniej jest to organizacja skuteczna, gdyż poznańskie seminarium należy do najlepszych w Polsce w piłce nożnej. Ale naturalnie nie o sport tutaj chodzi, lecz o Boga. A kontakt z Nim klerycy budują przez modlitwę, zgłębianie wiedzy o Nim i budowanie więzi koleżeńskich. Ważna jest także praca fizyczna i podejmowanie codziennych obowiązków jak w każdym domu. W czasie pobytu seminarzyści studiują filozofię i teologię, odbywają wszechstronne praktyki pedagogiczne w szkołach, a także duszpasterskie w parafiach, szpitalach, domach pomocy społecznej itp. Budowaniu wspólnoty służą wspólne modlitwy, posiłki, rozmowy, wyjazdy integracyjne, świętowanie imienin, seminaryjne zwyczaje. Dzięki temu seminarium staje się domem. Nie tylko na sześć lat.
Ukształtować w sobie męża Bożego
O formacji kleryków z rektorem poznańskiego seminarium ks. kanonikiem Pawłem Wygralakiem rozmawia ks. Jarosław Czyżewski
Jakie uroczystości zaplanowano z okazji jubileuszu 450-lecia istnienia poznańskiego seminarium?
– Połączone one będą z inauguracją kolejnego roku formacyjnego – 22 października będzie miała miejsce uroczysta Msza św. pod przewodnictwem księdza arcybiskupa oraz sympozjum naukowe. Poza tym chcemy wydać w formie książki wspomnienia księży dotyczące lat seminaryjnej formacji jeszcze sprzed II wojny światowej aż do roku 1984. Z kolei na Boże Narodzenie, na podstawie tych tekstów, klerycy czwartego roku przygotują przedstawienie. Organizujemy również wystawę przedstawiającą ważne wydarzenia z dziejów naszego seminarium.
Czasem można usłyszeć pytania o to, czemu aż sześć lat trwa nauka odprawiania Mszy św. Czy seminarium to tylko zwykła szkoła zawodowa dla księży?
– Łacińska nazwa wskazuje, że seminarium to szkółka drzewek (uśmiech). Chodzi zatem o takie przygotowanie młodego człowieka, by jego posługa przyniosła owoce – czyli żeby doprowadził ludzi do zbawienia. Kleryk ma nie tyle nauczyć się pewnych funkcji, ile rozeznać powołanie i zbudować więź z Bogiem. A na to, by ukształtować w sobie męża Bożego, otwartego na człowieka, a zarazem zakorzenionego w Chrystusie potrzeba czasu. Jest on potrzebny także, by ze spokojem odpowiedzieć sobie na pytanie, czy się odnajduję w tej rzeczywistości. Zarazem jest to czas praktyk i nabycia umiejętności duszpasterskich. Do tego dochodzą także studia, które są trudne i szerokie w swej tematyce. To ponadto czas dla samego Kościoła, by mógł rozeznać powołanie kandydata, gdyż ostatecznie o prawdziwości powołania decyduje biskup diecezjalny. Sercem pobytu w seminarium jest formacja duchowa, ale istotna jest też formacja ludzka, w myśl zasady: najpierw człowiek, potem chrześcijan, następnie kapłan. Ważna jest także wiedza i umiejętność jej przekazywania.
Ksiądz Rektor posługuje jako formator seminaryjny już kilkanaście lat. Jak przez ten czas zmieniło się seminarium?
– Zachowuje ono z jednej strony tradycyjne zasady, ale zarazem musi być wrażliwe na to, jaki człowiek przychodzi do seminarium. Powinno być otwarte także na to, co dzieje się na zewnątrz, jakiego kapłana ma przygotować dla ludzi dzisiaj, czyli jakie są współczesne problemy, na które ksiądz ma odpowiedzieć. Zarazem seminarium musi być zamknięte, by młody człowiek mógł wejść w siebie.
A jak zmienili się klerycy?
– Zasadnicza grupa kleryków to synowie głęboko wierzących rodziców, ministranci, zaangażowani w duszpasterstwie parafialnym – i to się od lat nie zmienia. Jednocześnie kandydaci są również dziećmi tego świata; dziś przychodzą z hałasu, rozbiegania, niejednokrotnie z trudnych rodzin. Zauważyć można przesuwanie się w górę wieku wstępowania. I zasadniczo pochodzą oni z ośrodków miejskich. Widać też większe trudności w podjęciu ostatecznej decyzji o przyjęciu święceń.
Jakie działania podejmuje ASD na rzecz promocji powołań kapłańskich?
– Przede wszystkim jest to modlitwa w różnej formie. Z okazji Światowego Dnia Modlitw o powołania kapłańskie i zakonne sprawowana jest w katedrze Msza św. Tego dnia organizujemy też drzwi otwarte w naszym seminarium. Fundamentalne jest świadectwo samych kleryków i księży. Szczególną okazją do tego jest pobyt seminarzystów w parafiach rodzinnych i praktyki oraz obecność podczas niedzieli powołań. Ważne jest także wakacyjne zaangażowanie kleryków w czasie pielgrzymki na Jasną Górę oraz podczas rekolekcji, np. z dziećmi, młodzieżą, rodzinami, osobami chorymi. Organizujemy również dni skupienia dla rozeznających powołanie, także rekolekcje ewangelizacyjne. Ponadto prefekt naszego seminarium, ks. Przemysław Tyblewski, jest diecezjalnym duszpasterzem powołań. Przy seminarium działa też Towarzystwo Przyjaciół ASD. To piękna idea zaangażowania ludzi świeckich, którzy ogarniają seminarium – przełożonych i kleryków – modlitwą, postem, ofiarowanym cierpieniem, a także darem materialnym. Członkowie organizują w pierwsze czwartki miesiąca w swoich parafiach modlitwę o powołania kapłańskie.
Jakie wyzwania stoją przed Kościołem w Polsce w kontekście powołań do służby w Kościele?
– Przede wszystkim dzisiaj coraz bardziej formacja przebiegać musi nie tylko jako wspólna i taka sama dla ogółu, ale musi stawać się zindywidualizowana w zależności od potrzeb i sytuacji życiowych każdego z kleryków. Potrzebny jest w tym celu bardziej indywidualny kontakt seminarzysty z przełożonymi.
Strona internetowa ASD: www.asd.poznan.pl
Dni skupienia dla rozeznających powołanie (od szkoły średniej): 6–8 grudnia 2014, 13–15 marca i 19–21 czerwca 2015
Rekolekcje ewangelizacyjne (od gimnazjum): 16–20 lutego i 24–28 sierpnia 2015
Zapisy: tel. 61 643 27 00 lub rektorasd@archpoznan.pl