Choroby te prowadzą do zmian w naczyniach krwionośnych, a dno oka jest jedynym miejscem w organizmie człowieka, gdzie stan naczyń można ocenić w sposób nieinwazyjny. Badanie dna oka, czyli tylnej części wnętrza oka, wykonuje się najczęściej za pomocą wziernika ocznego (oftalmoskopu). Przy użyciu tego narzędzia do oka pacjenta wpuszczany jest przez źrenicę snop światła. Przechodzi on przez soczewkę i ciało szkliste, i oświetla dno oka. Jego obraz pozwala ocenić stan siatkówki, naczyń krwionośnych i tarczy nerwu wzrokowego. Dzięki swej prostocie i niskiemu kosztowi badanie umożliwia odpowiednio wczesne wychwycenie ewentualnych nieprawidłowości i wczesne podjęcie właściwego leczenia.
Podstawowymi wskazaniami do badania dna oka są ubytki w polu widzenia, nagłe obniżenie ostrości wzroku oraz zaburzenia widzenia barw. Ponadto oftalmoskopię powinny regularnie wykonywać osoby ze schorzeniami ogólnymi, jak: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroby krwi oraz osoby stosujące niektóre leki w terapii chorób nowotworowych. Eksperci rekomendują, by badanie dna oka było standardem w diagnostyce okulistycznej u osób powyżej 50. roku życia i powinno się je wykonywać co roku.
W Polsce wciąż najpopularniejszą metodą badania dna oka jest oftalmoskopia bezpośrednia, zwana też wziernikowaniem bezpośrednim. Badanie powinno odbywać się w zaciemnionym pokoju. Lekarz, trzymając wziernik przed własnym okiem, zbliża go do twarzy pacjenta i świeci mu bezpośrednio do oka, prosząc go jednocześnie o spoglądanie w różnych kierunkach. Po badaniu u niektórych osób mogą wystąpić łagodne zaburzenia widzenia. Także zastosowane w czasie badania krople rozszerzające źrenicę (jeśli były użyte) utrudniają przez pewien czas ostre widzenie.
Dno oka może być również badane przy użyciu soczewki skupiającej o dużej sile. Rzutując światło na źrenicę, lekarz obserwuje z pewnej odległości odwrócony i powiększony obraz dna oka (wielkość powiększenia zależy od mocy soczewki), który powstaje w płaszczyźnie soczewki trzymanej przed okiem badanego.
Inną metodą oceny stanu dna oka jest jego badanie w trójlustrze Goldmana (metoda polegająca na założeniu na znieczuloną rogówkę trójlustra, które ma w polu centralnym soczewkę otoczoną przez trzy lustra). Przez soczewkę lekarz widzi obszar tylnego bieguna oka, natomiast w lusterkach bocznych część równikową i skrajny obwód dna oka.
Najnowszą metodą oceny stanu dna oka, która u większości pacjentów nie wymaga rozszerzenia źrenic (czyli tzw. mydriazy), jest badanie za pomocą komputerowych urządzeń nazywanych funduskamerami Non-Mydriatic. Na podstawie wykonanego w wysokiej rozdzielczości kolorowego zdjęcia dna oka okulista może skuteczniej postawić diagnozę, niż przy badaniu klasycznym oftalmoskopem. Na monitorze komputera widzimy znacznie większy obszar siatkówki, uzyskując jednocześnie obraz w dużym powiększeniu i dobrze oświetlony białym światłem flesza.