Logo Przewdonik Katolicki

Magazyn pamięci społecznej

Małgorzata Szewczyk
Fot.

Półmrok, cisza przerywana głośny tykaniem zegara, regały uginające się pod książkami opatrzonymi spłowiałymi tytułami, pokrytymi warstwą kurzu, kilka stolików z lampkami, na podłodze wytarte linoleum, a w końcu sali sędziwa bibliotekarka siedząca za biurkiem... Czy taki obraz biblioteki przechowujemy w naszej pamięci?

 

 

A przecież może być i tak, jak wyznał bohater „Cienia wiatru” C.R. Zafóna o tajemniczym miejscu, starym jak Barcelona, do którego zaprowadził go ojciec, o swoistej quasi-bibliotece: „Niezmierzony labirynt korytarzyków, regałów i półek zapełnionych książkami wznosił się po niewidoczny sufit, tworząc ul pełen tuneli, schodków, platform i mostków, które pozwalały się domyślać przeogromnej biblioteki o niepojętej geometrii. (...) Kręciłem się po korytarzach i spiralach tuneli zapełnionych setkami, tysiącami tomów sprawiających wrażenie, że wiedzą o mnie więcej niż ja o nich. Dość szybko zawładnęła mną myśl, iż pod okładką każdej z tych książek czeka na odkrycie bezkresny wszechświat (...)”.

 

Od „sanatorium dla umysłu” po współczesność

Pierwszy z opisów bibliotecznych sal na szczęście powoli odchodzi już dzisiaj do lamusa. Nowoczesne, przestronne pomieszczenia, a w zasadzie biblioteczno-informacyjne centra kultury, komunikacji społecznej i informacji, mające młodą, kreatywna kadrę, posługującą się nowoczesnymi narzędziami techniki, a zwłaszcza informatyki, to obraz współczesnego „sanatorium dla umysłu”, czyli psychés iatreion, jak głosił napis na portalu największej i najsłynniejszej starożytnej biblioteki – Biblioteki Aleksandryjskiej. Bo też i pomysł na tę instytucję gromadzącą, opracowującą, ewidencjującą i przechowującą źródła informacji, dostępnych dla ogółu społeczeństwa, zawdzięczamy starożytnym. Najstarszą w dziejach była biblioteka w Niniwie w czasach babilońskich, a pierwszą publiczną biblioteka w Atenach, otwarta w 330 r. p.n.e. Starożytni Egipcjanie już w III tys. p.n.e. miejsce, w którym przechowywali zbiory zwojów papirusowych, nazywali domem papirusów, Grecy natomiast określali je jako składnicę książek, czyli bibliotekę (biblion lub biblos – książka i theke – składnica, magazyn). Łacińską nazwę librarium przejęły narody będące pod wpływem tego języka. Ważną rolę w rozwoju książnic odegrało średniowiecze, kiedy to rozwinęły się biblioteki klasztorne i kościelne (XIII-XIV w.), a następnie uniwersyteckie. Te, które rozwijały się przy dworach, miały bardzo wąski zasięg społeczny. Niewątpliwie przełomowym wydarzeniem był wynalazek, który zrewolucjonizował ówczesny świat – chodzi oczywiście o druk. W XV i XVI w. zaczęły powstawać liczne biblioteki humanistów, królów, możnowładców, mieszczańskie. W oświeceniu, przy instytucjach naukowych, powstawały pierwsze biblioteki specjalne, których księgozbiory, wraz z sekularyzacją zakonów, zasiliły biblioteki świeckie.

Kolejne stulecia, naznaczone gwałtownym rozwojem nauki, przyczyniły się do powstania książnic licznie zakładanych towarzystw naukowych. Pod koniec XIX w. i na początku XX zyskały rangę instytucji społeczno-kulturalnych o charakterze publicznym. Powstały i rozwijały się biblioteki powszechne. W l. 50 podejmowano działania zmierzające do kreowania krajowego systemu informacyjnego, ujętego w pewne ramy prawno-organizacyjne. Działania te były częścią ogólnej polityki państwa, która dążyła do sterowania różnymi dziedzinami życia, w tym informacją. Wraz z 1989 r., a więc z początkiem zmian, z wprowadzeniem zasad ekonomiki wolnego rynku i konkurencji, działalność informacyjna bibliotek znalazła się w trudnej sytuacji. Na szczęście głosy o likwidacji tych instytucji na wyższych i niższych szczeblach organizacyjnych nie miały masowego charakteru. A w wielu przypadkach środowiska użytkowników i odbiorców tworzyły silne lobby, by nie doszło do likwidacji. Prawdą jest, że i dzisiaj wiele z nich boryka się z licznymi problemami finansowymi. Przecież książnice same z siebie nie gwarantują wymiernych zysków ekonomicznych, a usługi biblioteczne kosztują, stąd też znaczące rozbieżności np. między finansowaniem bibliotek szkolnych a publicznych, o które niedawno powstał spór.

Ale to już osobny temat...

 

Biblioteki w internecie

W każdej bibliotece zawarta jest myśl, treść i działanie wielu pokoleń, które są ważnym elementem dziedzictwa kulturalnego ludzkości. Nikogo nie trzeba przekonywać, że narażone są one na utratę z powodu klęsk żywiołowych, kradzieży, brak procesu zabezpieczenia przed wandalami czy upływającym czasem. Wydaje się, że dzisiaj dobrym rozwiązaniem, które umożliwia przekazanie zbiorów następnym pokoleniom, jest digitalizacja, czyli konwersja dokumentów na ich cyfrowe surogaty, stosowana w bibliotekach na całym świecie, a w Polsce od 1997 r., jak pisze w swym opracowaniu pt. „Digitalizacja zasobów bibliotecznych” Daniel Leśniewski. Możliwości technologiczne pozyskiwania, przechowywania i udostępniania użytkownikom zdigitalizowanych zasobów są w zasadzie ograniczone jedynie przez środki finansowe. W Polsce w 1998 r. w Woj. Bibliotece Publicznej i Książnicy Miejskiej im. M. Kopernika w Toruniu uruchomiono linię technologiczną mikrofilmowania i digitalizacji zbiorów zabytkowych: rękopisów, starodruków, kartografii. Metody dokonywania konwersji są dwie: w pierwszej wykorzystuje się mikrofilm jako medium pośrednie pomiędzy oryginałem a cyfrową kopią, w drugim – skanowane są bezpośrednio oryginały. W opinii głównych bibliotek amerykańskich pierwsza z tych metod jest bezpieczniejsza i trwalsza w przypadku szczególnie cennych bądź uszkodzonych dzieł, choć droższa. W naszej polskiej rzeczywistości prowadzenie digitalizacji jest trudne przede wszystkim z uwagi na skromny budżet instytucji kulturalnych, jak zaznacza autor.

Na stronie internetowej Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich widnieje baza adresowa polskich bibliotek, które udostępniają swoje witryny w internecie. Ciekawy wydaje się projekt Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej, w którym uczestniczą biblioteki naukowe i publiczne Poznania. Platforma organizacyjno-techniczna służy udostępnianiu cyfrowych źródeł informacji o charakterze dydaktycznym i naukowym. Warto też wspomnieć o Polskiej Bibliotece Internetowej, będącej „jednym z filarów Programu Powszechnej Edukacji Informatycznej, który zakłada zwiększenie kreatywności uczniów oraz mobilizację do samokształcenia i samodzielnego korzystania ze źródeł we wszystkich grupach wiekowych”, jak czytamy na stronie. Katalog PBI obejmuje m.in. klasykę literatury polskiej, podręczniki akademickie oraz publikacje naukowe, rękopisy muzyczne oraz dzieła malarstwa, grafiki i fotografii.

 

 

 

Wybrane biblioteki internetowe

Wielkopolska Biblioteka Internetowa

Polska Biblioteka Internetowa

Pedagogiczna Biblioteka Cyfrowa

Cyfrowa Kolekcja Czasopism Polskich

Skarby Dziedzictwa Narodowego

 

 

 

Ważniejsze biblioteki w Polsce i na świecie

Biblioteka Narodowa w Warszawie, zał. w 1918, zbiera i rejestruje całokształt polskiej produkcji wydawniczej i polonica

Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, zał. 1364, jedna z najstarszych i najważniejszych polskich bibliotek

Biblioteka Kórnicka zał. przez Tytusa Działyńskiego w 1817 w Konarzewie, od 1829 w Kórniku, w 1880 przejęta przez Zamoyskich, w 1925 r. wraz z Muzeum oddana narodowi

Biblioteka Ossolineum – księgozbiór Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, zał. 1817, od 1953 placówka naukowa PAN

Biblioteka Polska w Paryżu zał. w 1838 przez Adama Jerzego Czartoryskiego, Juliana Ursyna Niemcewicza i Karola Sienkiewicza, najstarszy i największy ośrodek dokumentacyjny historii Polski za granicą

Biblioteka Watykańska jedna z najstarszych i najbardziej znanych, zał. w 1448 przez papieża Mikołaja V jako publiczna biblioteka miasta Rzymu, przechowuje 75 tys. manuskryptów i ponad 1,1 mln drukowanych książek

Biblioteka Kongresu USA – największa biblioteka świata; posiada 130 mln różnego rodzaju dokumentów

Bodleian Library – zał. w 1602, główna biblioteka Uniwersytetu Oksfordzkiego, którego księgozbiór, wraz w chodzącymi w jej skład bibliotekami, liczy ponad 7 mln książek

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Komentarze

Zostaw wiadomość

Komentarze - Facebook

Ta strona używa cookies. Korzystając ze strony, wyrażasz zgodę na używanie cookies, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki