Religijność we Francji

Z ks. Wojciechem Błaszczykiem, o problemach religii we Francji rozmawia Olga Nadskakuła

Czy może Ksiądz na podstawie swoich doświadczeń ocenić religijność Francuzów?
– Nie mogę powiedzieć, by Francuzi byli bardzo religijni, a z pewnością nie są tak religijni jak Polacy. Mówiąc o religijności, mam na myśli poczucie obecności Boga w życiu osobistym. Francuzi jednak są ukształtowani przez idee religijne. Na swój sposób są nawet wierzący; w tym znaczeniu, że nic nie robią bez wewnętrznego przekonania, bez wiary w słuszność i zgodność danej rzeczy z jakimś wyższym porządkiem. Niech to będzie nawet porządek republikański czy laicki. No właśnie… francuski laicyzm funkcjonuje bardziej jako wyznanie wiary w laickość, niż jako praktyczna postawa stosunku do religii. Przynajmniej takie były początki laicyzmu we Francji, kiedy w 1905 r. weszła w życie ustawa o rozdziale państwa i Kościoła. Laicyzm w tamtym okresie jawił się jako ideologia. Nie należy też zapominać o tym, że Wielka Rewolucja Francuska przybrała w swojej drugiej fazie charakter głęboko religijny, jako nowa inspiracja zbawienia dla ludzi. Religia pozostaje więc czymś zupełnie fundamentalnym we Francji. Mimo pustoszejących kościołów, Francuzi nie potrafią, moim zdaniem, żyć poza odniesieniem do religii; po prostu nie mogą przejść obojętnie wobec idei religijnych. Ludzie wykształceni posiadają ogromną wiedzę religijną, a w księgarniach znajdzie się mnóstwo pozycji z pogranicza religii, socjologii i politologii, co w Polsce należy raczej do rzadkości.

Jakie są problemy Kościoła katolickiego we Francji?
– Z doświadczenia diecezji, w której pracowałem, w Szampanii, muszę powiedzieć, że największym problemem jest brak powołań kapłańskich. Tamtejszy biskup od 8 lat nie wyświęcił żadnego kapłana dla swojej diecezji. Liczba parafii zmniejszyła się z ponad 400 do 36. Prawdopodobnie w niedługiej przyszłości Kościół zacznie odchodzić od zasady mówiącej, że parafie powinny pokrywać całość terytorium kraju. Skupi się raczej na organizowaniu „ognisk wiary”, do których mogliby garnąć się chrześcijanie z okolic. Innym problemem duszpasterskim jest trudność z dotarciem do ludzi w wieku średnim, czyli do tych, którzy są czynni zawodowo. W diecezji Szampania zorganizowano nawet synod temu poświęcony. Przybyło nań około 200 świeckich reprezentantów parafii. Biskup zarezerwował sobie głos decydujący w podejmowaniu decyzji, ale podziwiałem jego odwagę słuchania głosu świeckich.

Zapytam o pozycję Kościoła w społeczeństwie.
– Kościół z pewnością cieszy się autorytetem w społeczeństwie. Bynajmniej ten autorytet jest wyższy, niż wskazywałaby na to średnia frekwencja na niedzielnych nabożeństwach (ok. 4-5 proc.). Niemniej jednak katolicyzm często kojarzy się z krótkowzrocznością, zaściankowością, konserwatyzmem, nudą, postawą nieżyciową. Na szczęście minął już czas antyklerykalizmu. Może również dlatego, że księża dobrowolnie zgodzili się, by ich zarobki zrównać w praktyce z minimalną pensją krajową. Ciekawe, że często wszyscy księża, łącznie z biskupem, otrzymują to samo uposażenie. Jest to chyba jakaś pozostałość niespełnionych marzeń o komunizmie w Kościele.

Jak porównałby ksiądz rolę Kościoła we Francji i w Polsce?
– Trudno to porównywać. W Polsce Kościół jest jeszcze instytucją. We Francji ewidentnie widać konieczność ewangelizacji. Ale ta słabość Kościoła we Francji może okazać się jego siłą. Chodzenie do kościoła wymaga autentycznej wiary, a nie tylko zwyczaju. Rodzą się nowe wspólnoty, których gorliwość świadczy o ogromnej żywotności tego Kościoła. Nawet teolog we Francji musi odpowiedzieć sobie na o wiele więcej pytań niż teolog w Polsce i być może dlatego będzie on bardziej wrażliwy; szczególnie wrażliwy na drugiego człowieka.

Co według Księdza wpływa na postępującą laicyzację społeczeństwa francuskiego i czy jest możliwe przeciwdziałanie tym tendencjom?
– Nie wiem, czy ta laicyzacja rzeczywiście postępuje. Wydaje mi się nawet, że do Francji wraca duch religijności, co niekoniecznie oznacza, że kościoły na nowo się zapełniają. Mówi się o religii i szuka się własnych korzeni religijnych wobec ekspansji islamu. Mam nadzieję, że kończy się powoli to ideologiczne rozumienie laicyzmu, które kazało ludziom religię przeżywać w kąciku swojego domu jako coś niemalże wstydliwego. Czy można przeciwdziałać tendencjom, które wyznacza dzisiejszy świat? Można się im sprzeciwiać, choć Kościół we Francji nauczył się, że jeśli zbyt głośno przypomina o pewnych prawdach religijnych i moralnych, to skutek tego jest zupełnie przeciwny do zamierzonego. Natomiast nie da się przeciwdziałać współczesności. Strategia duszpasterska we Francji nie dąży do napiętnowania grzeszników, ale do tego, by zrozumieć ich dystans do religii i spróbować choć trochę im pomóc. Dlatego często na przygotowanie do chrztu przychodzą rodzice, którym najpierw trzeba przypomnieć, jak zrobić znak krzyża.

Jakie są relacje katolików z przedstawicielami innych wyznań? Czy dużo polskich księży pracuje we Francji?
– Serdeczne. Miałem okazję uczęszczać na wykłady do instytutu teologicznego protestanckiego i prawosławnego. Wszędzie byłem przyjęty po bratersku. Najwięcej inspiracji dla mojego życia chrześcijańskiego zaczerpnąłem od prawosławnego teologa Oliviera Cement. We Francji pracuje ok. 500 polskich księży. Połowa w diecezjach francuskich. Druga połowa w Polskiej Misji Katolickiej.