Warta nad Wartą (1)

Rzadko spotyka się tak duże nagromadzenie skarbów kultury na tak małej przestrzeni, jak w niewielkiej, bo liczącej 3,5 tys. mieszkańców, Warcie. Miasteczko aż kipi od zabytków, których może mu pozazdrościć niejedno wielkie miasto.

Warta, nasycona gotycką i barokową sztuką, dopiero czeka na swojego odkrywcę. Piękne miasteczko położone w miejscu, gdzie rzeka Warta przechodzi w zbiornik retencyjny Jeziorsko, jest zabytkiem historii – tej dalszej i bliższej. Prawa miejskie otrzymała Warta około 1255 r., a korzystne położenie – na skrzyżowaniu dróg z Wielkopolski, Małopolski, Mazowsza i Kujaw – sprzyjało dalszemu rozwojowi miasta. Dość powiedzieć, że przebywali tutaj królowie: Władysław Łokietek, Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk i Zygmunt August, a w 1423 r. uchwalono tutaj Statut Warcki, dotyczący praw ziemskich. Dzisiaj miasteczko ma typowy dla Wielkopolski rynek w kształcie prostokąta, przy którym stoi klasycystyczny ratusz. Z czterech rogów dużego placu odchodzą po dwie ulice, na rynku usytuowany jest pomnik wybitnego obywatela miasta – pilota Stanisława Skarżyńskiego, który wsławił się lotem dokoła Afryki i samotnym przelotem przez Atlantyk. Nieco dalej znajduje się Muzeum Miasta i Rzeki Warty, a na skraju miasta zachowany w niemal pierwotnym stanie kirkut – cmentarz żydowski; miejsce pamięci po narodzie skazanym na zagładę, który stanowił kiedyś połowę mieszkańców Warty. Duże zasługi dla Warty poniósł ks. Józef Mankiewicz, który na początku ubiegłego wieku założył bank, towarzystwo dobroczynności i kółko rolnicze.

Tuż przy rynku widoczna jest ogromna bryła gotyckiego kościoła parafialnego św. Mikołaja, z pięknym tryptykiem w głównym ołtarzu. Według historyków jest to najcenniejsze dzieło wielkopolskiego renesansu, wykonane prawdopodobnie przez Franciszka z Sieradza. Nieco dalej klasztor Ojców Bernardynów z przyklasztornym kościołem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny; w głównym zrębie gotycki, następnie przebudowany w stylu baroku. Bernardyni należą do rodziny franciszkańskiej, a jeden z najwybitniejszych synów tej rodziny – bł. Szymon z Lipnicy – zostanie niebawem kanonizowany przez Papieża Benedykta XVI. Bernardynem był również bł. Rafał z Proszowic, doradca królów z chłopskiej rodziny, którego nagrobek znajduje się w kościele. Wystrój wnętrza świątyni zapiera dech: piękne polichromie na sklepieniu, prześliczne ołtarze, imponujące obrazy pędzla włoskiego artysty Tomasza Dolabelliego, nadwornego malarza trzech królów polskich. Obok znajduje się kościół i klasztor Sióstr Bernardynek z XVIII stulecia. W jednym z bocznych ołtarzy znajduje się otoczony czcią Krzyż z Warty.