Z czasem Bożego Narodzenia kojarzą nam się tylko kolędy. Okres Adwentu pod względem muzycznym jest traktowany po macoszemu, właściwie nie można go zauważyć już nigdzie. Nawet w kościołach podczas nabożeństw Adwent, czyli radosny czas oczekiwania na przyjście Pana, najczęściej nie jest zauważany poprzez odpowiedni dobór pieśni. Wyjątkiem są Rroraty. Żyjemy w świecie, który od początku Adwentu karmi nas świeckimi pieśniami bożonarodzeniowymi. Podczas gdy w innych okresach liturgicznych organizowane są festiwale w różnych częściach Polski, a to pieśni postnych, a to maryjnych, a to bożonarodzeniowych, to światową muzykę adwentową poznajemy od niedawna. Tematyka adwentowa i bożonarodzeniowa daje okazję do zetknięcia się z repertuarem mało znanym, który prezentują zespoły z całego świata.
Adwent według gwiazd
Zaledwie cztery lata temu po raz pierwszy odbył się w Gdańsku festiwal Actus Humanus, którego twórcą i dyrektorem artystycznym jest Filip Berkowicz – odpowiedzialny za sukces takich festiwali jak krakowskie Misteria Paschalia i Sacrum Profanum. Trudno nie mówić o nim wizjoner, bowiem także w Gdańsku udało mu się stworzyć festiwal, jakiego w naszym kraju jeszcze nie było i można śmiało powiedzieć, że już odniósł sukces. Actus Humanus to cykl koncertów muzyki dawnej, związanej z okresem Adwentu i świąt Bożego Narodzenia, w wydaniu gwiazdorskim. Koncerty odbywają się w zabytkowych wnętrzach: gotyckiego kościoła św. Jakuba i na Dworze Artusa oraz w oryginalnych przestrzeniach Centrum św. Jana. Berkowicz od samego początku budował wizję festiwalu, na który zapraszał największe gwiazdy muzyki dawnej na świecie, po to, by zdobyć pozycję jednego z najważniejszych festiwali wykonawstwa historycznego. Dla każdego melomana nazwiska takie jak: Jordi Savall, Ottavio Dantone, Claudio Cavina czy Maria Sardelli wiele mówią. Starannie dobrani zostają nie tylko wykonawcy, ale także repertuar.
Dwa koncerty będą prawdziwymi wydarzeniami podczas tegorocznej edycji, trwającej od 8 do 14 grudnia. Najpierw wystąpi zespół Vox Luminis, pod wodzą Lionela Meuniera, znany z energetycznych występów. To stosunkowo młody belgijski zespół wokalny, który swym talentem w wykonawstwie muzyki dawnej od XVI do XVIII w. zachwycił już całą Europę, wydając płyty i zdobywając za nie prestiżowe nagrody. W Gdańsku przedstawią średniowieczny, renesansowy i barokowy repertuar, korespondujący z Narodzeniem Pańskim. Ich program jest zatytułowany Puer natus in Bethleem, znajdują się w nim utwory kompozytorów niemieckich od XVI do początków XVIII w., pisane na potrzeby krystalizującej się w tych czasach liturgii protestanckiej. Repertuar tych czasów podążał dwiema ścieżkami: albo był prostym chorałowym opracowaniem tekstów liturgicznych, albo wyszukaną interpretacją w formie polifonicznego motetu, kantaty i kościelnych koncertów.
Ostatni koncert
Gdański festiwal będzie jedną z ostatnich okazji, by posłuchać jednej z najsłynniejszych formacji wykonawstwa muzyki dawnej na świecie: Hilliard Ensamble. To prawdziwa legenda. W tym roku zespół obchodzi 40-lecie istnienia i podjął decyzję o zakończeniu kariery. Z polską publicznością pożegnają się 12 grudnia, kilka dni później dadzą w Londynie swój ostatni koncert. O Hilliard Ensemble, który wielokrotnie gościł w Polsce, mówi się, że to fenomen muzyki dawnej i współczesnej, najwybitniejszy kwartet wokalny na świecie. Na festiwal Actus Humanus przygotowali świąteczny program zatytułowany O Emanuel. W zabytkowych wnętrzach Centrum św. Jana zabrzmią utwory przeznaczone na Adwent i Boże Narodzenie od średniowiecza po XVI w., między innymi utwór Perotina, kantora paryskiej Notre Dame.
Tylko rok starszy od Actus Humanus jest Krakowski Festiwal Pieśni Adwentowych i Bożonarodzeniowych (trwający od 5 do 7 grudnia), w ramach którego organizowany jest konkurs. To także festiwal międzynarodowy, ale przeznaczony dla chórów amatorskich. Przyjeżdża ich do Krakowa kilkanaście, z różnych zakątków świata, i wykonują czasem dosyć egzotyczne dla nas pieśni w krakowskich świątyniach. Także w tym roku muzyka adwentowa zabrzmi w kościołach pw. Świętych Piotra i Pawła, św. Katarzyny i w bazylice Mariackiej. Międzynarodowe jury oceni chóry m.in. z Łotwy, Szwecji, Estonii, a nawet z RPA. Ten festiwal pokazuje kulturową różnorodność i możliwości interpretacyjne. Tylko tu można było usłyszeć kolędy, którym towarzyszyły bębny i tańce – tak urozmaicił swój repertuar afrykański chór dziecięcy. To jeden z niewielu festiwali muzyki adwentowej w Europie. Najbliższy to odbywający się od kilkunastu lat festiwal w Pradze. Co roku uczestniczy w nim około czterdziestu chórów, a koncerty odbywają się w czasie świątecznych jarmarków na Staromiejskim Rynku oraz w pobliskim kościele św. Mikołaja.