Uroczystą proklamację ewangelicznej relacji św. Jana (Wielki Piątek) oraz pozostałych ewangelistów (Niedziela Męki Pańskiej) przez stulecia wykonywano w formie śpiewanej, na ogół w kilkuosobowej obsadzie. Muzyczny przekaz tekstu objawionego, odwołujący się do sfery ludzkiej wyobraźni, wydaje się być najdoskonalszą i najwłaściwszą jego formą.
Dla pokoleń artystów misterium cierpienia, śmierci i zmartwychwstania Syna Bożego stało się twórczą inspiracją. Dla zobrazowania motywu pasyjnego sięgali i sięgają po niezliczone środki plastycznej, muzycznej czy poetyckiej ekspresji. W literaturze muzycznej najbardziej typową formą wypowiedzi podejmującej ten temat jest wokalno-instrumentalna pasja. Rozkwit i największa popularność tego gatunku przypada na czasy średniowiecza, renesansu i baroku. Początkowo dzieła o tematyce pasyjnej odznaczały się walorami użytkowymi, funkcjonowały jako śpiewy liturgiczne, w późniejszych okresach zaczęto tworzyć kunsztowne opracowania koncertowe. Do najwybitniejszych należą dzieła J.S. Bacha: Pasja według św. Jana BWV 245 (1723), Pasja według św. Mateusza BWV 244 (1729), a w czasach współczesnych Pasja według św. Łukasza (1965) Krzysztofa Pendereckiego.
Termin „pasja” wywodzi się od łacińskiego słowa passio i oznacza cierpienie, mękę. W literaturze muzycznej tą nazwą określa się utwór religijny o charakterze dramatycznym, którego treścią jest prezentacja ewangelicznej historii męki i śmierci Chrystusa. Dzieła te wiąże się z liturgicznym lub pozaliturgicznym przeznaczeniem utworów. Twórczość dawnych epok stanowią na ogół kompozycje ściśle związane z liturgią i dla niej przeznaczone. Dorobek kompozytorów XX w., wykazuje walor koncertowy, pozaliturgiczny.
W tekście misterium pasyjnego wyróżnia się trzy elementy: partia ewangelisty (narrator), słowa Chrystusa i tekst pozostałych osób (św. Piotr, tłum). Pierwotnie pasję wykonywał diakon. Wyróżniając teksty poszczególnych osób, modulował głosem przez zmianę barwy, tempa i wysokości dźwięku. Zróżnicowanie obsady nastąpiło w X–XI w. Zrodziło ono problem natury prawno-liturgicznej. Ponieważ wykonywanie męki Pańskiej związane było z celebracją Wielkiego Tygodnia, przestrzegając średniowiecznych wymogów liturgicznych jej wykonawcami mogły być tylko osoby duchowne i to według określonego porządku: Chrystus – kapłan, narrator – diakon, pozostałe osoby – subdiakon. Muzyczny archetyp określający zasady konstrukcyjne poszczególnych tonów pasyjnych przedstawiał się następująco: Chrystus – głos najniższy, bas, jego partia utrzymana była w wolnym tempie i majestatycznym charakterze, niski rejestr uwydatniał spokój i godność; Ewangelista, czyli narrator – średni rejestr, baryton, wykonujący swą partię w tempie umiarkowanym. Pozostałe osoby – głos najwyższy, tenor, śpiewający w szybkim tempie, jego wysokie dźwięki kojarzone były z krzykiem i wrzaskiem.
W okresie baroku do formy pasyjnej zaczęły przenikać elementy stylistyczne kantaty i oratorium. W celu wzbogacenia pierwiastka dramatycznego chorałowy ton pasyjny zastąpiono monodycznym recytatywem. Pojawiły się części aryjne, chóralne i instrumentalne. Kolejne epoki nie wniosły znaczących wartości i zmian do rozwoju formy pasyjnej. W dorobku klasyków i romantyków gatunek ten był marginalizowany. Kompozytorzy odstępowali od ścisłego wymogu stosowania tekstu ewangelicznego, który dotychczas stanowił element formotwórczy pasji. Obok Ewangelii wykorzystywali teksty psalmów i poetyckie. To spowodowało zmianę pierwotnego charakteru pasji z wiernego opisu historii męki Pańskiej na jej dość swobodną parafrazę. Zainteresowanie gatunkiem pasji wzrosło w XX w. Najznakomitszym tego typu dziełem stała się Pasja według św. Łukasza Krzysztofa Pendereckiego.