Co nastolatki mogą wiedzieć o zapobieganiu nowotworom? Okazuje się, że często więcej niż ich rodzice. Widać to na przykładzie uczestników programu edukacyjnego „Mam Haka na Raka”.
„Wystarczy tak niewiele, samobadanie to zapobieganie”, „Nie pakuj się do trumny, zrób cytologię” i „Nie krępuj się, zerwij z milczeniem”, to wymyślone przez młodych hasła programów z lat ubiegłych. Pierwszy był poświęcony rakowi piersi, kolejne: rakowi szyjki macicy i prostaty. W styczniu tego roku rozpoczął się już czwarty etap programu, który przeznaczony jest dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Do końca lutego młodzież będzie prowadziła działania w regionach, aby przekonać społeczeństwo do badań wykrywających raka płuc. Głównym zadaniem postawionym przed uczniami jest propagowanie postaw prozdrowotnych, skierowanych do ich najbliższego otoczenia. Dzięki realizowanym akcjom młodzi ludzie mogą realnie wpłynąć na nastawienie Polaków wobec chorób nowotworowych – mogą sprawić, że dorośli przestaną uciekać od problemu, a zamiast tego zaczną zapobiegać chorobom przez odpowiednią profilaktykę. Według danych European Cancer Observatory Polska znajduje się na drugim miejscu wśród państw europejskich pod względem zapadalności i śmiertelności na raka płuca. W tym roku aż 3500 młodych ludzi walczy, aby zmienić te statystyki.
Strach opóźnia leczenie
Istnieje wiele powodów, dla których nie wykonujemy regularnie kontrolnych badań płuc, ale najczęstszym z nich jest strach przed diagnozą: nowotwór. Zgodnie z przesłaniem innej kampanii społecznej „Trzeba wiedzieć, żeby zwyciężyć!”, poddając się badaniom kontrolnym płuc, możemy tylko zyskać – pewność, że jesteśmy zdrowi, lub czas, aby podjąć walkę z chorobą. Najprostszym badaniem płuc jest zdjęcie RTG klatki piersiowej. Osoby znajdujące się w grupie ryzyka wystąpienia raka płuca powinny koniecznie zwrócić się do lekarza z prośbą o skierowanie na badanie. Nie wykrywa ono jednak małych, a już potencjalnie niebezpiecznych zmian. Największą pewność skutecznej diagnostyki daje wykonanie tomografii komputerowej. Jeśli chcemy wykonać je bez skierowania (i bez kolejki), to zapłacimy nawet kilkaset złotych, ale może uratujemy sobie życie.
Nie tylko palacze
W Polsce większość przypadków nowotworów płuca jest wciąż rozpoznawana dopiero w zaawansowanym stadium choroby, gdy rak zdążył zaatakować sąsiednie tkanki lub inne części ciała i nie może już zostać usunięty chirurgicznie. Dlatego tak ważne jest nieustanne przypominanie o wykonywaniu badań kontrolnych. Czynnikiem, który jest najczęściej odpowiedzialny za rozwój nowotworu płuca, jest palenie tytoniu lub tzw. palenie bierne. Prawdopodobieństwo zachorowania na raka płuca jest większe także u osób, które mają styczność z substancjami rakotwórczymi, takimi jak azbest i radon, oraz gdy w rodzinie występowała już choroba nowotworowa. Ważne jest obalenie stereotypów krzywdzących osoby chore. Rak płuca błędnie traktowany jest jako choroba, która dotyczy wyłącznie osób palących, a osoby chore niesprawiedliwie oceniane są jako winne swojej chorobie. Tymczasem rak płuca może dotknąć każdego z nas, bez względu na to, czy jesteśmy palaczami, czy nie.
Kreatywna profilaktyka
Tegoroczna rejestracja do udziału w programie „Mam Haka na Raka” zakończyła się bardzo dobrym wynikiem. Aż 670 zespołów z całej Polski będzie edukowało Polaków w zakresie profilaktyki raka płuca. – Jestem dumny z młodych ludzi – są jak zawsze niezawodni. Wykorzystując oryginalne, często odważne pomysły, promują w swoim otoczeniu zachowania prozdrowotne i zachęcają do wczesnej profilaktyki. To właśnie dzięki ich pracy i zaangażowaniu możemy zmierzyć się z epidemią chorób nowotworowych – mówi dr Janusz Meder, prezes Polskiej Unii Onkologii, organizator programu. W pierwszym etapie programu, trwającym do końca lutego, zespoły przeprowadzają działania edukacyjne w swoich regionach. Młodzi organizują koncerty, rozdają ulotki, odwiedzają pacjentów, by poznać ich historie walki z chorobą. Ponadto podejmują współpracę z mediami i lokalnymi samorządami, intensyfikując tym samym działania i zwiększając ich zasięg.
Dzień Walki z Rakiem
Jednym z nowych elementów, z jakim zmierzyli się uczestnicy tegorocznej edycji programu, była organizacja „Dnia Hakowicza”. Ustalono, że 4 lutego, który powszechnie obchodzony jest na całym świecie jako Międzynarodowy Dzień Walki z Rakiem, na stałe wpisze się w kalendarze „Hakowiczów”. Tego dnia wszystkie zespoły biorące udział w programie miały za zadanie m.in. organizację marszów na znak poparcia zachowań prozdrowotnych oraz podkreślenie znaczenia wykonywania badań profilaktycznych. Członkowie zespołów zbierali maskotki, które zostaną przekazane dzieciom z chorobami nowotworowymi, jak również rozdawali przechodniom materiały edukacyjno-informacyjne. Po zakończeniu wszystkich tegorocznych działań młodzież w formie sprawozdania prześle podsumowanie prowadzonych przez siebie akcji. Jury oceni prace, a następnie wyłoni 100 najlepszych zespołów, które zostaną zaproszone do udziału w Warsztacie Kreatywnym, po którym uczniowie opracują własny projekt kampanii zachęcającej do profilaktyki w kierunku raka płuca. Zwycięzcy będą ogłoszeni podczas uroczystej Gali Finałowej, a ich pomysł zostanie opracowany przez agencję reklamową.
W tegorocznej edycji „Mam Haka na Raka” udział biorą takie organizacje, jak: Polskie Towarzystwo Chorób Płuc, Stowarzyszenie Walki z Rakiem Płuca, Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Choroby Alergiczne i POChP, a także Związek Powiatów Polskich.
Czynniki ryzyka wystąpienia raka płuca
Masz więcej niż 40 lat?
Palisz papierosy?
Jesteś codziennie narażony na wdychanie dymu tytoniowego?
Ktoś w rodzinie chorował na raka płuc?
Jeżeli odpowiedziałeś twierdząco na co najmniej trzy z tych pytań lub masz którykolwiek z podanych poniżej objawów, koniecznie zgłoś się do lekarza i przebadaj się. Warto robić to przynajmniej raz na dwa lata. O skierowanie możemy poprosić lekarza rodzinnego. W razie wątpliwości możemy udać się do onkologa, do którego nie trzeba mieć skierowania.
Niepokojące objawy:
– kaszel, który nie ustępuje od dwóch, trzech tygodni lub zmienił swój charakter
– częste infekcje dróg oddechowych
– krwioplucie (nawet jeden epizod)
– duszności czy też zmęczenie i brak energii (bez konkretnej przyczyny)
– niewyjaśniona utrata masy ciała
– ból klatki piersiowej w okolicy barku
Stadia rozwoju choroby:
Najczęściej występującą formą raka płuca jest rak niedrobnokomórkowy – stanowi 75-80 proc. wszystkich przypadków. Wyróżnia się następujące jego stadia:
utajone – komórki nowotworowe występują w wycinkach płuc, ale nie można ich wykryć żadnymi metodami obrazującymi lub bronchoskopią;
stadium 0 – guz stwierdza się w ograniczonych miejscach i składa się on z kilku warstw komórek;
stadium I – guz jest ograniczony do płuca i otoczony zdrową tkanką płucną;
stadium II – guz obejmuje węzły chłonne w pobliżu wnęk lub oskrzeli;
stadium III – rak rozprzestrzenił się na ścianę klatki piersiowej, przeponę lub inne narządy czy też naczynia krwionośne w pobliżu płuc bądź na węzły chłonne śródpiersia, węzły znajdujące się po drugiej stronie klatki piersiowej lub szyi. Stadium IIIA oznacza, że nowotwór można leczyć operacyjnie, natomiast stadium IIIB jest to stadium nieoperacyjne;
stadium IV – nowotwór rozprzestrzenił się na inne części ciała.