Z ks. dr. Mirosławem Gogolikiem – dyrektorem Wydziału Katechizacji i Szkół Katolickich Kurii Diecezjalnej w Bydgoszczy, rozmawia Marcin Jarzembowski
Jednym z tematów konferencji dla kapłanów naszej diecezji była katecheza parafialna. Kiedyś była to „norma”. A dziś?
– Ciągle aktualne pozostają słowa Jana Pawła II zapisane w Catechesi tradendae: „Chociaż prawdą jest, że katecheza może być wszędzie prowadzona, to jednak muszę podkreślić – zgodnie zresztą z życzeniami wielu biskupów, że wspólnota parafialna, jako zajmująca szczególne miejsce, powinna pozostać krzewicielką i inspiratorką katechezy. (...) Podsumowując – bez monopolizowania i uniformizmu – parafia, jak powiedziałem wyżej, powinna pozostać pierwszoplanowym miejscem katechizacji”.
Dlaczego ten temat wymaga aż takiej dyskusji?
– W kontekście tegorocznego założenia programu duszpasterskiego Kościoła katolickiego w Polsce, możemy kolejny raz w gronie kapłanów naszej diecezji pochylić się nad nauczaniem Kościoła, aby uświadomić sobie, że – jak czytamy w Dyrektorium Ogólnym o Katechizacji z 1997 r. – „Parafia jest niewątpliwie najbardziej znaczącym miejscem, w którym formuje się i żyje wspólnota chrześcijańska. Jest ona powołana, by być: domem rodzinnym, braterskim i przyjmującym, w którym chrześcijanie stają się świadomi tego, że są Ludem Bożym”. Dodatkową inspiracją do podjęcia dyskusji stały się słowa Benedykta XVI skierowane do sędziów Roty Rzymskiej 22 stycznia tego roku. Papież kolejny raz zwraca naszą uwagę na konieczność starannego i systematycznego prowadzenia katechezy przedmałżeńskiej wśród młodzieży. Nawiązując do nauczania Familiaris consortio, apeluje, że należy podjąć szczególną troskę o towarzyszenie przygotowaniu do małżeństwa, czy to dalszemu, czy bliższemu, czy też bezpośredniemu. Ojciec Święty wyjaśnia jednocześnie, na czym polega istota katechizacji przedmałżeńskiej, wskazując, iż do pary nie zostaje skierowane powierzchowne orędzie ideologiczne ani tym bardziej nie zostaje narzucony jakiś model kulturowy; raczej chodzi o to, że narzeczeni są postawieni w sytuacji, w której mogą odkryć prawdę naturalnej skłonności i zdolności do zaangażowania się, które noszą wpisane w ich byt relacyjny: mężczyzna–kobieta.
Są różne formy docierania do wiernych, także do młodzieży. Katecheza miałaby stworzyć pole do lepszego kontaktu z ludźmi, nauczania czegoś bardzo ważnego?
– Katecheza bazuje na naturalnej relacji dialogu między ludźmi, dialogu, który dokonuje się także pomiędzy nauczycielem a uczniem. W ten sposób przekaz ten może dokonywać się i obejmować integralnie całego człowieka. Benedykt XVI, we wspomnianym już wyżej przemówieniu, nazywa ten dialog wyjątkową okazją duszpasterską – jej wagę należy dostrzec z całą należną powagą i uwagą – w której przez pełen szacunku i serdeczności dialog duszpasterz stara się pomóc osobie poważnie stanąć wobec prawdy o niej samej i o jej własnym ludzkim i chrześcijańskim powołaniu do małżeństwa. W tym znaczeniu dialog, prowadzony zawsze oddzielnie z każdym z dwojga narzeczonych – bez pomniejszania wagi innych rozmów z parą – domaga się klimatu pełnej szczerości, w którym powinno się położyć akcent na fakcie, że sami narzeczeni są pierwszymi zainteresowanymi i pierwszymi zobowiązanymi w sumieniu do celebrowania ważnego małżeństwa. Możemy ująć to również na sposób biblijny, wskazując, iż wiele ważnych wydarzeń i nauk dokonało się w formie dialogu Boga z człowiekiem.
W jakim kierunku powinien dzisiaj pójść rozwój katechezy parafialnej i kto powinien jej przewodzić?
– Kodeks prawa kanonicznego wskazuje, że za katechezę w parafii i szkołach na jej terenie odpowiada ksiądz proboszcz. W trosce tej uczestniczą także inne osoby zaangażowane w życie parafii. Przede wszystkim księża wikariusze parafialni, pozostali kapłani, a także członkowie instytutów życia konsekrowanego oraz stowarzyszeń życia apostolskiego, jak również katolicy świeccy, zwłaszcza katecheci. Dla właściwej organizacji i planowania posługi katechetycznej w parafii Dyrektorium katechetyczne Kościoła katolickiego w Polsce zaleca tworzenie Parafialnej Rady Katechetycznej. W jej skład wchodzą proboszcz, wikariusze parafialni, wszyscy katecheci pracujący na terenie parafii oraz inni przedstawiciele parafii. Zadania odnoszące się do posługi katechetycznej w parafii w przypadku braku Parafialnej Rady Katechetycznej może podjąć Parafialna Rada Duszpasterska. Rozwój katechezy parafialnej zmierza w świetle nauczania Kościoła między innymi do pracy w małych grupach i wspólnotach, angażując nie tylko księży. We współpracę tę należy włączyć również całe zespoły ludzi świeckich, wyspecjalizowanych w różnych dziedzinach nauki i życia, a przede wszystkim niosących autentyczne doświadczenie wiary.
Skąd rodzi się taka konieczność i jakie są w tym względzie zalecenia Episkopatu Polski?
– Praca z dziećmi i młodzieżą w małych grupach, w środowisku parafialnym, daje możliwość głębszego wniknięcia w fundamentalne tematy i problemy dotyczące życia religijnego, wypełniania praktyk sakramentalnych oraz wyboru drogi życia i powołania. Dlatego Komisja Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski oraz Rada ds. Rodziny Konferencji Episkopatu Polski opracowała i wydała w 2004 r. Program katechezy parafialnej młodzieży szkół ponadgimnazjalnych, wskazując na potrzebę zorganizowania katechezy młodzieży w parafii zamieszkania. Czasem uczestnictwa w tej katechezie jest etap nauki w szkole ponadgimnazjalnej. Organizacja tychże spotkań obejmować ma cztery bloki tematyczne podzielone na około 25 spotkań w ciągu roku szkolnego. Zaleca się cykl miesięczny, co spowoduje, że spotkania odbywać się będą w klasie pierwszej, drugiej oraz według potrzeby w pierwszym półroczu klasy trzeciej. Możliwa, choć nie do końca zalecana, jest też organizacja jej w układzie tygodniowym i wówczas spotkania realizowane są w drugiej klasie szkoły ponadgimnazjalnej. Fundamentalnym postulatem i zaleceniem jest prowadzenie tychże zajęć w małych grupach, liczących 15–20 osób. Myślę, że warto powyższe wskazania zastosować również w katechezie sakramentalnej, prowadzonej przed Pierwszą Komunią Świętą oraz bierzmowaniem.