Całkowite zaćmienie Słońca, pojawienie się na niebie komety czy umieszczenie na orbicie teleskopu wypatrującego drugiej Ziemi to tylko niektóre wydarzenia świętowanego właśnie Międzynarodowego Roku Astronomii. W obchodach zainicjowanych przez Międzynarodową Unię Astronomiczną i UNESCO bierze udział 140 państw. W Polsce oficjalna inauguracja odbędzie się 19 lutego w Toruniu.
„Naukowcy, miłośnicy astronomii, i społeczeństwa świata połączą swe siły, aby uczcić rok, w którym ujrzymy Wszechświat tak wyraźnie, jak nigdy dotąd. 140 narodów, jedna ziemia, jedno niebo”. Między innymi takie słowa znalazły się w polskiej wersji językowej filmowego zwiastuna promującego Międzynarodowy Rok Astronomii. Został on ogłoszony w czterechsetną rocznicę skierowania przez Galileusza w niebo jego udoskonalonej lunety. To, co odkrył, wprawiło w konsternację ówczesny świat. Zobaczył góry i kratery na Księżycu, dowód, że ciała niebieskie nie są idealne. Zobaczył też księżyce Jowisza, pierścienie Saturna, obserwował plamy na Słońcu. Naukowcy z Włoch i Wielkiej Brytanii chcą niebawem ekshumować zwłoki Galileusza, pochowane w bazylice we Florencji, by zbadać ewentualny związek jego odkryć z wadą wzroku, na którą jak wiadomo cierpiał. Najprawdopodobniej jej przyczyną nie były obserwacje Słońca, lecz jaskra lub krótkowzroczność; m.in. z tego powodu niektóre ciała niebieskie nie wydawały się uczonemu w pełni okrągłe. Co prawda badacze znaleźli dowody, że to nie Galileusz pierwszy obserwował Księżyc przez teleskop, lecz o ładne kilka miesięcy wcześniej dokonał tego Anglik Thomas Herriot, ale najważniejsze, że wszystko odbyło się w tym samym 1609 roku, więc powód do świętowania jest niepodważalny.
Czterysta lat temu miało też miejsce inne doniosłe wydarzenie, niemiecki astronom Jan Kepler opublikował swe dzieło „Astronomia nova”, w którym opisał prawa ruchu planet. Było to pierwsze w dziejach ogólne prawo przyrody. W bieżącym roku przypada także 90. rocznica istnienia Międzynarodowej Unii Astronomicznej i 40. rocznica lądowania człowieka na Księżycu.
W tym roku kosmos nam sprzyja
Kosmos jakby sprzyjał obchodom jubileuszu, bo przysyła nam kometę, prawdopodobnie aż o dwóch warkoczach. Jeszcze w tym miesiącu będzie można ją zobaczyć (także w Polsce) i to przez zwykłą lornetkę, a przy odrobinie szczęścia, nawet gołym okiem. Lulin, bo tak się nazywa, została odkryta dwa lata temu i jak się szacuje, podróżuje już od 10 milionów lat. Obecnie zmierza ku okolicom Słońca. Jest zbudowana z lodu i skał, ale prawdopodobnie słoneczne ciepło nie rozpuści jej całkowicie i poleci dalej.
Największa atrakcja tegorocznego nieba, czyli całkowite,
ponadsześciominutowe, zaćmienie Słońca, niestety nie będzie widoczne w naszym kraju. Chętni do obejrzenia tego spektakularnego zjawiska będą się musieli wybrać 22 lipca do Chin, Japonii, Nepalu, Indii albo na niektóre wyspy na Oceanie Spokojnym. Będzie to najdłuższe zaćmienie w tym wieku!
Odkryje przed nami swe tajemnice
Wydarzeniem na miarę przełomu może okazać się planowane na marzec umieszczenie na orbicie okołoziemskiej teleskopu Kepler. Tak jak kiedyś jego imiennik, także i on będzie badał planety, tyle że pozasłoneczne. Do tej pory odkryto ich już ponad 330, ale żadna nie przypomina naszej małej Ziemi. Kepler będzie przyglądał się światłu odległych gwiazd, by rejestrować ich najmniejsze, lecz regularne przyciemnienia mogące być efektem przesłonięcia przez krążące wokół nich planety. Zadanie trudne, porównywalne z obserwacją pyłku krążącego blisko zapalonej, stuwatowej żarówki. Nowy teleskop kosztował ponad 460 milionów dolarów. Dużo? Mniej więcej tyle, co cztery nowoczesne myśliwce wojskowe. Jego misja badawcza potrwa trzy lata i są szanse, że jej efektem będzie odkrycie planety podobnej do naszej. Jednak mało prawdopodobne, żeby panowały na niej warunki umożliwiające powstanie życia w formie, jaką znamy, czyli, żeby była na niej woda w stanie płynnym, ale kto wie?
Pozwoli nawet zrobić sobie zdjęcia
Jedną z atrakcji jubileuszowego roku będzie też teleskop Hubble’a. Do pierwszego marca miłośnicy astronomii z całego świata mogą wybierać, jaką część nieba ma sfotografować ten słynny teleskop. Chcący wziąć udział w zabawie, mogą wejść na stronę internetową http://youdecide.hubblesite.org/ i oddać głos na jeden z sześciu, niesfotografowanych jeszcze przez ten teleskop miejsc Wszechświata. Konkurs jest częścią atrakcji związanych z Międzynarodowym Rokiem Astronomii. Jego uczestnicy wezmą udział w losowaniu stu kopii zdjęć zwycięskiego obszaru nieba. Fotografie te będą też zaprezentowane podczas międzynarodowego projektu „100 godzin astronomii”, który odbędzie się od 2 do 5 kwietnia. W jego ramach przez sto godzin, non stop, w wielu ośrodkach astronomicznych całego świata będą się odbywać imprezy popularyzujące wiedzę o kosmosie, możliwość obserowwania nieba zarówno na żywo w obserwatoriach, jak i przez Internet.
Ogłaszanie międzynarodowych lat poświęconych jakiejś tematyce jest regularną praktyką stosowaną od połowy ubiegłego stulecia. Ogłasza je ONZ, by w ten sposób zwrócić uwagę na jakiś problem, coś lub kogoś uczcić, przeprowadzić jakieś inicjatywy naukowe.
Więc dobrze się bawmy
Podobnie i w tym roku, na całym świecie odbędą się setki konferencji naukowych, ale też imprez i spotkań dla szerokiej publiczności. Program zarówno światowych, jak i polskich obchodów Międzynarodowego Roku Astronomii jest dostępny m.in. na oficjalnej stronie internetowej www.astronomia2009.pl. Możemy tam przeczytać m.in. takie zdanie: „Do obserwacji nocnego nieba wystarczy bezchmurne niebo, wzrok ku gwiazdom skierowany, lornetka lub prosta lunetka. Może to być wspaniałe przeżycie rodzinne, łączące starszych i młodszych, tych co już dużo wiedzą z tymi, którzy dopiero chcą się dowiedzieć. Dlatego hasłem Międzynarodowego Roku Astronomii 2009 jest: „Odkryj swój Wszechświat””. Obchody są adresowane do szerokich kręgów społeczeństwa, do każdego z nas, mają pokazać i przybliżyć tę dziedzinę ludzkiej wiedzy, spopularyzować ją, zachęcić do jej pogłębiania. Dajmy się skusić. Warto skontaktować się z pracownikami najbliższego nam obserwatorium astronomicznego i z pierwszej ręki dowiedzieć się, jakie atrakcje dla nas przygotowali. Rok jest krótki.
|
W Polsce mekką miłośników astronomii jest Toruń. Zarówno znajdujące się tam planetarium, jak i podmiejskie obserwatorium astronomiczne mogą zwiedzać całe rodziny. To niezapomniana wycieczka po Wszechświecie. Bogaty program dostosowany jest do wszystkich grup wiekowych.
W planetarium przy ul. Franciszkańskiej każdy seans zapewnia niezapomniane wrażenia: przystępny język komentarza, efekty strachu czy zachwytu, szybkie tempo fabuły czy nowoczesną muzykę. Na sztucznym niebie, którym jest kopuła 15-metrowej średnicy, można zobaczyć ponad 6 tysięcy gwiazd, układ gwiazdozbiorów, fazy Księżyca, zaćmienia, słowem wszystko, co widoczne jest z Ziemi na prawdziwym niebie.
Centrum Astronomii UMK znajduje się w oddalonych o 10 km piwnicach. Jego zwiedzanie możliwe jest w grupach zorganizowanych po wcześniejszym zgłoszeniu. Czas pobytu w Centrum wynosi do dwóch godzin. Przewodnik nie tylko demonstruje nowoczesny warsztat pracy astronoma, ale także wprowadza w fascynujące zagadnienia budowy i ewolucji Wszechświata oraz przybliża najnowsze osiągnięcia badawcze astronomii. Zainteresowanie jest tak wielkie, że bilety trzeba rezerwować z wielomiesięcznym wyprzedzeniem. Można to zrobić pod numerem telefonu 056 621 04 22.
|