“Jan [...] głosił chrzest nawrócenia dla odpuszczenia grzechów” (Łk 3, 3)
Pierwsze wezwania Jezusa i Jana Chrzciciela są identyczne: "Nawracajcie się, bo bliskie jest królestwo niebieskie" (Mt 3, 2; 4, 17). Użyto tu greckiego czasownika metanoéin, od którego pochodzi rzeczownik metánoia, "nawrócenie". Jego dosłowne znaczenie to "zmienianie umysłu", przekształcanie sposobu myślenia, dzięki czemu wybory człowieka od zła przechodzą do dobra, od kłamstwa do prawdy, od niesprawiedliwości do miłości. Temat nawrócenia jest jednak wspólny dla moralności wszystkich religii i sygnalizuje przejście od stanu grzechu do oczyszczenia sumienia i życia.
Stary Testament zdefiniował ten akt za pomocą czasownika odnoszącego się do przestrzeni – shub: "powracać" na prostą drogę, zostawić błędną ścieżkę, by znaleźć tę, która prowadzi do oazy, do społeczeństwa, do życia. Skądinąd również grzech opisywany był w języku biblijnym za pomocą słów hebrajskich, które wskazywały właśnie na zejście z drogi lub chybienie celu. Przypowieść o synu marnotrawnym z 15 rozdziału Ewangelii wg św. Łukasza jest niemal scenariuszem "powrotu" - nawrócenia. Nie bez przyczyny grzech tego młodzieńca przedstawiony jest jako odejście z domu rodzicielskiego, a nawrócenie – jako powrót do opuszczonego domu, na drodze do którego czeka gotowy przebaczyć ojciec.
Niemniej nawrócenie nie jest jedynie pokutą, chociaż obejmuje zerwanie ze złem: "Niechaj bezbożny porzuci swą drogę i człowiek nieprawy swoje knowania. Niech się nawróci do Pana, a Ten się nad nim zmiłuje" (Iz 55, 7). Ten fragment z Izajasza jest bardzo ważny, gdyż rzuca światło zarówno na wezwanie do radykalnej przemiany życia, jak i na radość z odnowienia spotkania z Bogiem. Pojawia się tu temat poważnego i surowego zobowiązania. "Jeśli się nie nawrócicie, wszyscy tak samo zginiecie" jak ofiary rzezi dokonanej przez Piłata czy zawalenia się wieży w Siloe, napomina Jezus (Łk 13, 1-5). Ale jest tu także i przede wszystkim powrót "do Pana, Boga swego, z całego swego serca i z całej swej duszy" (Pwt 30, 10), do Boga, który daje początek nowemu życiu.
Również św. Piotr po swoim zaparciu się wkracza na ścieżkę pokuty przez łzy, lecz Jezus wprowadza go przez nawrócenie na drogę nowej misji: "Ja prosiłem za tobą, żeby nie ustała twoja wiara. Ty ze swej strony utwierdzaj twoich braci" (Łk 22, 32). Bowiem jedną z fundamentalnych treści nauczania apostolskiego jest właśnie głoszenie "nawrócenia i odpuszczenia grzechów wszystkim narodom" (Łk 24, 47). Dostrzegamy tu dwie nierozłączne sprawy: z jednej strony wolność człowieka, który wybiera drogę odejścia od zła, z drugiej łaskę Boga, który ofiaruje przebaczenie, biorąc "na ramiona grzech" człowieka, używając sugestywnego obrazu biblijnego.
We wspólnocie chrześcijańskiej rozbrzmiewa wezwanie św. Pawła jako depozytariusza "posługi jednania" w imieniu Boga: "W imię Chrystusa prosimy: pojednajcie się z Bogiem!" (2 Kor 5, 18. 20). Dar przebaczenia zakłada wolny wybór, by "dać się pojednać" i właśnie ten akt jest nawróceniem. Otwiera on przestrzeń dla łaski Bożej, która działa w Kościele, obdarzonym przez Chrystusa posługą "wiązania i rozwiązywania". Tak rodzi się "nowe stworzenie". "To, co dawne minęło, a oto wszystko stało się nowe" (2 Kor 5, 17).
Szarańcza - ten owad, będący endemiczną plagą dla rolnictwa na Wschodzie (Wj 10, 15; Jl 1, 4-12), w języku hebrajskim ma więcej nazw gatunkowych. Jest również jadalny, o czym zaświadcza postawa Jana Chrzciciela, którego "pokarmem były szarańcza i miód leśny" (Mt 3, 4), a także starożytne teksty mezopotamskie z przepisami kulinarnymi z szarańczy i koników polnych.
Sandały - zwykłe obuwie starożytnych, składające się z podeszwy wykonanej z drewna, skóry lub kory, przymocowanej do stopy za pomocą wiązadeł. Gest rozcinania sandałów panu, który wraca z podróży, należał do niewolnika albo był aktem wyjątkowej czci, który Chrzciciel gotów jest wypełnić w stosunku do Chrystusa.
Tłum. Dorota Stanicka-Apostoł