Pracownicy dnia siódmego

Co robić w niedzielę? Świętować z rodziną, oddawać cześć Bogu, wypoczywać? A może robić zakupy i pracować jak w każdy inny dzień tygodnia? Pytania te powracają przy okazji podejmowania kolejnej próby uchwalania przez parlament zakazu handlu w niedzielę i święta.

Dyskusja na temat zakazu handlu w dni świąteczne rozgorzała znów na dobre, a przyczynkiem do jej podjęcia stał się projekt ustawy autorstwa posłów LPR, ostatnio gorąco wsparty przez Samoobronę i zapisany w pakcie stabilizacyjnym. Przewiduje on zakaz niedzielnego handlu w obiektach zatrudniających powyżej pięciu osób.

Temat nie jest zresztą nowy. Pierwszą próbą była uchwalona w 2001 roku przez parlamentarzystów nowelizacja Kodeksu pracy, którą jednak zawetował prezydent Aleksander Kwaśniewski. W 2004 roku zakaz niedzielnego handlu wprowadzili radni Radomia. Wkrótce jednak wycofali się z tego pomysłu.

Albo wszyscy, albo nikt
Obecne propozycje parlamentarzystów mogą jednak okazać się sprzeczne z Konstytucją. Nieprawidłowości te zdają się zauważać nie tylko przeciwnicy, ale i zwolennicy zakazu.

– Choć projekt ten powstał na skutek naszych działań i żądań, to w kwestiach merytorycznych wymaga on kilku poprawek. Szczególnie zapis dopuszczający pracę w niedzielę podmiotów, które zatrudniają mniej niż pięciu pracowników. To nierówne traktowanie zarówno pracowników, jak i samych podmiotów ­– mówi Alfred Bujara, przewodniczący Krajowej Sekcji Handlu NSZZ „Solidarność”. Jego zdaniem, całkowity zakaz handlu nie powinien obejmować stacji benzynowych, aptek, punktów na lotniskach, dworcach, w kurortach i miastach turystycznych.

– Uważamy, że Trybunał Konstytucyjny zakwestionowałby proponowane w projekcie rozwiązania jako niezgodne z Konstytucją RP – przekonuje Bujara. W tej kwestii wtóruje mu Jeremi Mordasewicz z Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych „Lewiatan”, potwierdzając, że regulacja zakazująca handlu tylko w części sklepów będzie niekonstytucyjna. Na tym jednak zgodność przedstawiciela związków zawodowych i pracodawców się kończy.

Bezrobocie zagrożeniem...
Ekspert PKPP „Lewiatan” uważa, że wprowadzenie zakazu handlu już dziś byłoby dla polskiej gospodarki niekorzystne.

– Pracę straciłoby od 50 do 60 tysięcy ludzi. Dotyczy to nie tylko pracowników handlu, ale i dostawców – alarmuje Mordasewicz, dodając, że wprowadzenie zakazu niedzielnego handlu odbije się także na kinach, restauracjach, barach czy kręgielniach, skupionych w tzw. galeriach handlowych. Według niego dyskusję na temat zakazu można by podjąć za pięć lat. – Wówczas w Polsce nie będzie praktycznie bezrobocia, na rynek pracy wejdzie dwa razy mniej młodzieży niż obecnie, a dodatkowo wszystkie kraje UE otworzą swe rynki na polskich pracowników – wylicza Mordasewicz.

...czy straszakiem?
Nie zgadzają się z tym zwolennicy zakazu, twierdząc, że te argumenty to forma zastraszania pracowników.

– Jak wynika z raportów Państwowej Inspekcji Pracy, obecne zatrudnienie w hipermarketach jest na poziomie minimalnym. Mało tego, zatrudnienie to spadło w ostatnich pięciu latach o 30, a w niektórych marketach nawet o 50 proc., przy zachowaniu obrotów na tym samym poziomie. Zatem, gdyby hipermarkety chciały zwolnić kolejne osoby, to nie byłoby komu obsłużyć klienta, który na zakupy przecież i tak przyjdzie, tyle że w inny dzień tygodnia – wyjaśnia Alfred Bujara. Szef handlowej „Solidarności” przekonuje też, że wprowadzenie wolnych niedziel i świąt pomoże uregulować inne nieprawidłowości, związane z nieudzielaniem urlopów wypoczynkowych, nieprzestrzeganiem przepisów o pięciodniowym tygodniu pracy czy niewypłacaniem wynagrodzenia za godziny nadliczbowe.

Podzielone społeczeństwo
Sami pracownicy hipermarketów również sprzeciwiają się handlowaniu w niedziele i święta.

– Niedzielne obroty są niższe niż w zwykłe dni – mówi prosząca o anonimowość kierowniczka jednego z dużych poznańskich hipermarketów. – Zamknięcie dużych obiektów handlowych w dni świąteczne nie wpłynęłoby na poziom obrotów i zatrudnienie, a pozwoliłby na spędzanie przez nas czasu z rodziną.

Według najnowszych badań Pentora, Polacy stosunkowo rzadko dokonują zakupów w niedzielę. Co trzeci badany deklaruje, że zakupów w niedzielę nie robi nigdy, a aż 45 proc. przyznaje, że robi je raz w miesiącu bądź rzadziej. Natomiast zdania Polaków co do tego, czy w ogóle akceptują zakupy w niedziele i święta są podzielone, z lekką przewagą zwolenników (54 do 41 proc.) niedzielnego handlowania. Gdyby jednak wprowadzono zakaz handlu w niedzielę, prawie połowa Polaków – jak wynika z badań – poświęciłaby ten czas na spotkania z rodziną i znajomymi lub na odpoczynek.

Dzień święty święcić
„Pamiętaj, abyś dzień święty święcił” – mówi trzecie przykazanie, co w społeczeństwie, które w 90 proc. deklaruje się jako katolickie, powinno mieć niebagatelne znaczenie. Niedziela wolna od handlu i od pracy to, obok odpoczynku, przede wszystkim czas przeznaczony na oddanie czci należnej Bogu. Polski Kościół wielokrotnie wypowiadał się w kwestii pracy w niedzielę i niedzielnego handlu.

W liście z 2001 roku Prymas Polski kard. Józef Glemp wskazywał, że „powstrzymywanie się od pracy w niedzielę to nie tylko nakaz religijny, ale podstawowe prawo człowieka”. II Polski Synod Plenarny w dokumentach z 2001 roku w trzech punktach mówi o społecznym wymiarze niedzieli, właściwym przeżywaniu Dnia Pańskiego i łamaniu trzeciego przykazania. „Pracownik nie może być uważany jedynie za siłę roboczą, to są matki i ojcowie, żony i mężowie, którym trzeba zagwarantować prawo do życia rodzinnego” – pisali z kolei biskupi w liście na tegoroczne święto Świętej Rodziny.

Swoje racje mają zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy niedzielnego handlu. Czy to jednak nie prawa Dekalogu powinny być fundamentem naszego życia, tak w społecznych, jak i gospodarczych jego aspektach?