XI Zwyczajne Zgromadzenie Synodu Biskupów było zdaniem wielu jego uczestników wydarzeniem o ogromnym znaczeniu, jednym z najbardziej udanych synodów na przestrzeni minionych lat. Jest to bez wątpienia zasługą Jana Pawła II, który od swych najwcześniejszych lat żywił ogromny kult Eucharystii i często zatapiając się w modlitwie przed Najświętszym Sakramentem, pragnął wynagrodzić Panu Jezusowi chłód ludzkich serc.

Jan Paweł II przygotował Kościół encykliką "Ecclesia de Eucharistia", listem apostolskim
"Mane nobiscum Domine" i otworzył Rok Eucharystii. Sam temat prac Synodu: "Eucharystia źródłem i szczytem życia oraz misji Kościoła" wskazywał, że chodzi o centralną tajemnicę wiary, stanowiącą o tożsamości katolików, o symbol - w którym się rozpoznają.
Udany przebieg Synodu to także zasługa Benedykta XVI, wprowadzonych przez niego innowacji - zmuszających do krótszych i precyzyjniejszych wypowiedzi, a zarazem zaproponowania godziny swobodnej dyskusji. Ojciec Święty świadomie podjął dziedzictwo Jana Pawła II, nie wahając się osobiście naświetlać kontrowersyjne zagadnienia - to także pewne novum. Trzy tygodnie prac Synodu to dla Kościoła wspaniała okazja przypatrzenia się samemu sobie. Głosy zabierali ojcowie z wszystkich zakątków świata, z krajów, gdzie panuje głód wolności i chleba oraz z tych, w których brakuje kapłanów. Społeczeństw niszczonych przez AIDS, sekularyzację i życiowe wygodnictwo. Tych, gdzie katolicy stanowią większość narodu oraz gdzie są niewielką diasporą, narażoną na prześladowania. Wypowiadali się audytorzy świeccy i przedstawiciele innych wspólnot chrześcijańskich.
Owocem prac biskupów i Roku Eucharystii powinno być rozpoczynanie wszystkiego od Chrystusa - stwierdził podczas Mszy św. na zakończenie Synodu Benedykt XVI. Podkreślił, że kontemplacja Eucharystii winna prowadzić wszystkich, zwłaszcza księży, do odnowienia swej wierności powołaniu i do rozbudzenia ducha misyjnego. Papież wyraził też solidarność z biskupami w Chinach. Brak ich przedstawicieli przyjęliśmy z prawdziwym bólem - powiedział. - Chcę jednak zapewnić wszystkich chińskich hierarchów, że otaczamy modlitwą zarówno ich, jak też ich księży i wiernych. Nosimy w sercu naznaczoną cierpieniem drogę wspólnot powierzonych ich pasterskiej trosce: ona nie pozostanie bezowocna, gdyż jest udziałem w Tajemnicy Paschalnej, w chwale Ojca.
Oddzielne słowa skierowali do chińskich hierarchów ojcowie synodalni. Ich nieobecność sprawiła uczestnikom prac wielką przykrość. "Pragnęliśmy spotkać się z Wami i wysłuchać na żywo dziejów Waszego pełnego cierpienia acz owocnego doświadczenia kościelnego. Choć okazało się to niemożliwe, zapewniamy Was, że zarówno wy, jak i cały Kościół w Chinach jesteście w sposób szczególny obecni w naszych sercach i modlitwach", napisali uczestnicy XI Zwyczajnego Zgromadzenia Synodu Biskupów.
Synod ogłosił dwa dokumenty. Jeden ma charakter oficjalny - jest to "Orędzie", w którym podziękowano zarówno Słudze Bożemu Janowi Pawłowi II, który zwołał to zgromadzenie, oraz Benedyktowi XVI, który przewodniczył jego obradom. W dokumencie wskazano na znaczenie odnowy liturgicznej wprowadzonej przez II Sobór Watykański. "Trzeba pielęgnować jego pozytywne owoce i skorygować nadużycia, które zakradły się do praktyki" - stwierdzili ojcowie synodalni. Wezwali do wierności normom liturgicznym i przestrzegli przed dowolnością w traktowaniu świętych tekstów. Zwrócili uwagę na konieczność rozwijania duchowości eucharystycznej, w tym adoracji Najświętszego Sakramentu, procesji i zdrowej pobożności ludowej, które umacniają świadectwo życia chrześcijańskiego. Szczególnie serdeczne słowa skierowano do chrześcijan prześladowanych. Ojcowie synodalni domagają się, aby chrześcijanie żyjący w diasporze mogli swobodnie świętować Dzień Pański.
Odnowa pobożności eucharystycznej wymaga ponownego odkrycia głębokiego sensu sakramentu pojednania. W "Orędziu" zwrócono uwagę na konieczność rozwoju duszpasterstwa powołaniowego. W obliczu trudności w dotarciu kapłanów do wielu miejsc, jak i przeszkód niektórych kategorii wiernych w przystępowaniu do Stołu Pańskiego, zwrócono uwagę na konieczność lepszego wyjaśnienia i propagowania "Komunii duchowej". Szczególne słowa uczestnicy Synodu skierowali do osób żyjących w małżeństwach niesakramentalnych. Podkreślili, że nie są one wyłączone z Kościoła. Wezwali je do regularnego uczestnictwa w niedzielnej Mszy Świętej i wsłuchania w Słowo Boże. W obliczu dechrystianizacji zaapelowano do rodziców, duszpasterzy i katechetów o staranne formowanie przyszłych pokoleń, aby odnowić praktykę sakramentalną. Powinna ona rzeczywiście wyrażać prawdy wiary. W celebracji eucharystycznej jest także miejsce na odniesienie do cierpienia ubogich i ofiar niesprawiedliwości - zaznaczyli biskupi.
Synod wezwał kapłanów, aby byli pokornymi robotnikami w winnicy Pańskiej i swym wiernym życiem świadczyli o pokoju Chrystusa. Diakonów stałych, katechetów i świeckich pomocników duszpasterskich - do pełnej jedności intencji i czynów z pasterzami wspólnot. Podziękował osobom konsekrowanym za eucharystyczne świadectwo ich życia, które "w obliczu nocy świata jest krzykiem miłości". Zachęcił młodzież, aby dokonując niezbędnych w świecie przemian, czerpała ze źródła, jakim jest Najświętszy Sakrament, zaś alumnów seminariów duchownych, aby ich formację przenikała autentyczna duchowość eucharystyczna.
W ciepłych słowach zwrócił się do rodzin katolickich, zachęcając je do wspólnego uczestniczenia w niedzielnej Mszy św.
Specjalne słowo skierowano do chorych i niepełnosprawnych. "Przez odczuwane cierpienie w sposób szczególny uczestniczycie w Ofierze Eucharystycznej i jesteście uprzywilejowanymi świadkami płynącej z niej miłości. Jesteśmy z Wami, zwłaszcza z osobami umierającymi, które otrzymują Ciało Chrystusa jako wiatyk na ostateczne przejście do Królestwa Bożego" - napisali ojcowie synodalni. Wyrazili pragnienie jeszcze intensywniejszej modlitwy o pełną jedność chrześcijan, zaznaczając konieczność poszanowania istniejących różnic i wspólnych wartości. "Precyzyjne normy Kościoła określają postawy, jakie należy przyjąć odnośnie Komunii Eucharystycznej z braćmi i siostrami, którzy nie są jeszcze z nami w pełnej jedności. Zdrowa dyscyplina zakazuje mieszania pojęć i przedwczesnych gestów, które mogą jeszcze bardziej zaszkodzić prawdziwej komunii" - czytamy w "Orędziu". Biskupi zaznaczają, że w Eucharystii należy pamiętać także o wyznawcach judaizmu i muzułmanach. Jest ona bowiem sakramentem całej ludzkości.
Drugim owocem Synodu Biskupów są tak zwane propozycje końcowe.
Zwyczajowo były one objęte tajemnicą i przekazywane papieżowi do uwzględnienia w redakcji posynodalnej adhortacji apostolskiej. Benedykt XVI zdecydował, by włoska wersja robocza tego dokumentu została upubliczniona. Tekst składa się z 50 propozycji zebranych w trzech częściach.
Pierwsza z nich nosi tytuł "Lud Boży wychowywany do wiary w Eucharystię" i rozpoczyna się od refleksji teologicznej. Zachęca kapłanów do podejmowania wszelkich starań, aby wierni mieli możliwość uczestnictwa we Mszach Świętych. Eucharystia jest widzialnym znakiem jedności i różnorodności Kościoła, dlatego może być punktem dialogu zarówno z prawosławiem, jak i z Kościołami powstałymi w wyniku reformacji.
Ojcowie synodalni zachęcają do organizowania adoracji eucharystycznych. Wskazują na związek Eucharystii z innymi sakramentami. Dostrzegają potrzebę odnowionej pedagogii nawrócenia, która przywróciłaby praktykę częstszej, indywidualnej spowiedzi. Pożyteczne mogą tu być nabożeństwa pokutne oraz praktyczne korzystanie z odpustów. Jednoczące działanie Eucharystii ukazane jest również w kontekście sakramentu małżeństwa. W kulturach poligamicznych Synod wskazuje na potrzebę katechetycznej pomocy, aby wierni, którzy chcą przyjąć chrześcijaństwo, byli gotowi otworzyć się również na radykalizm ewangelii. Natomiast tam, gdzie odczuwa się dotkliwy brak kapłanów zalecają organizowanie nabożeństw słowa, jednak w formie odmiennej od Mszy.
Ojcowie synodalni potwierdzili znaczenie celibatu w praktyce Kościoła łacińskiego i potrzebę wyjaśnienia jej wiernym. Zaznaczyli jednocześnie konieczność poszanowania tradycji Kościołów wschodnich. Wiele miejsca poświęcono duszpasterstwu powołaniowemu. Proponuje się między innymi szczególną opiekę duchową nad ministrantami, upowszechnienie adoracji eucharystycznej w intencji powołań, organizowanie w poszczególnych diecezjach centrów powołaniowych i niższych seminariów duchownych.
W rozdziale poświęconym katechezie i mistagogii ojcowie synodalni proponują większą integrację sakramentów inicjacji chrześcijańskiej oraz pogłębienie teologiczne i duszpasterskie bierzmowania. Na nowo należy przemyśleć właściwy wiek, w którym udzielany jest ten sakrament, oraz to, czy w obrządku łacińskim Pierwsza Komunia św. nie powinna następować po bierzmowaniu.
Ojcowie synodalni podkreślają znaczenie Eucharystii dla duszpasterstwa i proponują wprowadzanie nowych form katechezy, dostosowanych do różnych sytuacji i kultur. Zwracają uwagę na rolę rodziny we wprowadzaniu dzieci w tajemnice sakramentalne, zwłaszcza Eucharystii oraz ścisłego wiązania wiary i sakramentów. W katechezie należy ukazywać święte obrzędy w świetle wydarzeń biblijnych, zwrócić uwagę na znak sakramentalny i związek z życiem codziennym. Postuluje się także opracowanie Kompendium Eucharystycznego.
Druga część "Propositiones" dotyczy udziału Ludu Bożego w sprawowaniu Eucharystii. Podkreślono ścisły związek łączący Słowo Boże z Eucharystią. Dla zrozumienia tej prawdy przez wiernych potrzeba lepszej katechezy biblijnej, a także homilii komentujących czytania bądź kazań tematycznych, poświęconych poszczególnym zagadnieniom wiary chrześcijańskiej. Należałoby się także zatroszczyć o bardziej aktywne uczestnictwo wiernych w liturgii, między innymi poprzez większą inkulturację. Biskupi powinni bardziej jednoznacznie przeciwdziałać nadużyciom w sprawowaniu Eucharystii, kiedy na przykład, teksty liturgiczne zastępuje się innymi tekstami.
Także architektura i sztuka otaczające miejsce celebracji powinny być odpowiednio dobrane, a miejsce przechowywania Najświętszego Sakramentu godne i widoczne. Odpowiedniość miejsca sprawowania Mszy należy szczególnie uwzględniać w przypadku transmitowania liturgii przez środki społecznego przekazu.
Synod ze szczególnym naciskiem podkreśla rolę niedzieli jako Dnia Pańskiego. Jego świętowanie nie ogranicza się do udziału we Mszy św., ale obejmuje także odnowienie relacji z samym sobą i bliźnimi. Służą temu też inne rodzaje modlitwy liturgicznej czy wspólnotowej, które należy upowszechniać wśród wiernych. Synod przypomniał specyficzne zadania dotyczące posług liturgicznych prezbitera, diakona czy akolity i lektora.
W wielokulturowych i zlaicyzowanych metropoliach należy zadbać o odpowiednie wytłumaczenie znaczenia przystępowania do Komunii Świętej, tak by sakrament nie był udziałem osób przypadkowych. W liturgiach sprawowanych podczas spotkań międzynarodowych Synod proponuje stosowanie - zwłaszcza w modlitwach eucharystycznych - języka łacińskiego bądź chorału gregoriańskiego. Byłoby to znakiem jedności Kościoła.
Trzecia część tekstu zaproponowanego przez ojców synodalnych nosi tytuł: "Misja Ludu Bożego karmionego Eucharystią". Znajdujemy tu wyrazy wdzięczności dla kapłanów, diakonów i wszystkich osób pomagających w przygotowaniu i celebrowaniu Mszy św. Księżom zaleca się codzienne jej odprawianie, nawet gdy brak wiernych. Przypomniano, że duchowość eucharystyczna musi obejmować całe życie.
Podjęto też zagadnienie osób rozwiedzionych, którzy zawarli nowe związki. Nie mogą oni być dopuszczeni do Komunii, jednak należą do Kościoła. Mogą uczestniczyć we Mszy, adorować Eucharystię, modlić się, brać udział w życiu wspólnoty. Sądy kościelne winny gruntownie badać, czy ich małżeństwo było ważne. Duszpasterze mają też dbać o dobre przygotowanie narzeczonych do małżeństwa.
Kolejna propozycja dotyczy dopuszczenia do Komunii św. chrześcijan innych wyznań. Całkowicie wyklucza ekumeniczną koncelebrację. Pod pewnymi ściśle określonymi warunkami, dopuszczenie niekatolickich chrześcijan do sakramentów Eucharystii, pokuty i namaszczenia chorych jest możliwe i nawet wskazane.
Następne propozycje podkreślają, że Eucharystia jest źródłem misji i przyczynia się do uświęcenia świata. Należy ułatwiać udział w Eucharystii chorym, niepełnosprawnym umysłowo i migrantom. Mowa też o "eucharystycznej konsekwencji" polityków. Jeśli chcą przystępować do Komunii św. , nie mogą popierać ustaw niezgodnych z integralnym dobrem człowieka i prawem naturalnym. Przypomniano o związkach Eucharystii z ekologią i jej wymiarze społecznym oraz znaczeniu dla pojednania narodów rozdzielonych konfliktami.
Owocem XI Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów będzie adhortacja Benedykta XVI. Ufamy, że również odnowienie wiary katolików na całym świecie, nowe powołanie kapłańskie i zakonne oraz nadzieja płynąca od Chrystusa obecnego wśród nas pod postaciami Chleba i Wina.