W noworocznej homilii, wygłoszonej z okazji XXXVI Światowego Dnia Pokoju w uroczystość Maryi Bożej Rodzicielki, Jan Paweł II przypominał o czterdziestej rocznicy ogłoszenia encykliki Jana XXIII "Pacem in terris". Ojciec Święty, podkreślając aktualność tego doniosłego dokumentu, stwierdził, że pokój także dzisiaj - jako najcenniejsze dobro, które trzeba budować i o które należy prosić Boga - jest możliwy i konieczny.
"Pacem in terris", pierwszy w dziejach Kościoła dokument papieski, w całości poświęcony sprawie pokoju, ukazał się w Wielki Czwartek 11 kwietnia 1963 r. Ta druga po "Mater et magistra" wielka encyklika społeczna Jana XXIII zyskała uznanie całego świata. 13 maja kard. Suenens wręczył ją uroczyście sekretarzowi generalnemu ONZ, jako wyraz oczekiwań pokojowych całej ludzkości.
Uznanie dla Ojca Świętego
10 maja tego roku Jan XXIII otrzymał Nagrodę im. Eugeniusza Balzana, w uznaniu za znaczący wkład w dzieło budowy światowego pokoju. Ale uhonorowano go nie tylko za "Pacem in terris", bo już wcześniej, podczas kryzysu kubańskiego w 1962 r., wystąpił z publicznym apelem do przywódców USA i Związku Sowieckiego o zachowanie ostrożności oraz rozwagi. W obliczu cywilizacyjnego zagrożenia konfliktem nuklearnym, podjął trud nakreślenia warunków prowadzących do zachowania pokoju światowego i wezwał narody oraz państwa do zaniechania zbrojeń, które mogą doprowadzić do katastrofy. Zaprezentowana przez Papieża koncepcja pokoju została oparta nie tyle na unikaniu wojen, ile na pozytywnym dążeniu do utrzymania ładu społecznego i światowego.
Papieska deklaracja praw człowieka
Adresatem encykliki Jana XXIII jest kler, chrześcijanie oraz "wszyscy ludzie dobrej woli całego świata". Dokument składa się z pięciu części. We wstępie odwołuje się do prawa naturalnego - fundamentu, na którym wspiera się porządek społeczny i porządek świata. Podmiotem ładu społecznego jest osoba ludzka, której godność domaga się poszanowania praw: do życia i zachowania poziomu zaspokojenia potrzeb godnego człowieka; do zaspokojenia potrzeb moralnych i kulturalnych; do oddawania czci Bogu zgodnie ze słusznymi nakazami sumienia; do wolności wyboru stanu życiowego; dotyczących życia gospodarczego; do wolności zgromadzeń i stowarzyszeń; do emigracji i migracji; do porządku społeczno-prawnego i do ochrony swych praw.
Ta swoista deklaracja praw człowieka została następnie przez Ojca Świętego uszczegółowiona. Część druga poświęcona jest zagadnieniom moralności politycznej, dwie następne - moralności międzynarodowej, zaś ostatnia zawiera wskazania do współpracy w sprawach doczesnych pomiędzy katolikami a niekatolikami, bez względu na dzielące ich przekonania. Napisana prostym językiem, zrozumiałym dla każdego czytelnika, porusza zagadnienia pokoju, rozbrojenia, rozwiązywania sporów drogą rokowań i harmonijnego współżycia między narodami, a także pokojowego współistnienia pomiędzy ówczesnym Zachodem a komunistycznym Wschodem. Encyklika ta zainaugurowała czas bardziej otwartej polityki wschodniej Watykanu.
Ku dobru wspólnemu
Jan XXIII wskazuje na konkretne środki prowadzące do zagwarantowania pokoju - opartego na prawdzie, sprawiedliwości oraz wolności - i dodaje, że do pokoju w świecie prowadzi uznanie praw oraz obowiązków jednostki. Kreśląc przed światem "trudną drogę do jedności globu", jako alternatywę samounicestwienia, Ojciec Święty rozpatruje "znaki czasu", zarówno pomiędzy osobami i społecznościami politycznymi, jak i w porządku ogólnoświatowym.
Ale ze Stolicy Piotrowej popłynął w świat także głos wyrażający optymizm wobec postępu technicznego i rozwoju nauki, a także postawy praktycznej chrześcijanina, który przez swój wysiłek uczestniczy w twórczym dziele samego Boga: dzięki aktywności we wszystkich sferach życia publicznego przyczynia się do dobra własnego społeczeństwa, a jednocześnie - dobra całej ludzkości. Kategoria "dobra wspólnego" pojawia się na kartach encykliki ponad dwadzieścia razy.
Jan Paweł II w swoim tegorocznym przesłaniu pokojowym - w sytuacji zagrożenia wojną - nawiązał do nauczania Jana XXIII: "Niech Maryja pomoże nam odkryć oblicze Jezusa, Księcia Pokoju. Niech wspiera nas i towarzyszy nam w tym nowym roku; niech wyjedna dla nas i dla całego świata upragniony dar pokoju. Niech się tak stanie!"
Treść tego miarodajnego i historycznego dokumentu papieża Jana XXIII stanowi "nieustanne zobowiązanie" dla wierzących i ludzi dobrej woli w naszych czasach, obciążonych przez napięcia, ale także bogatych w liczne pozytywne oczekiwania.
Kiedy powstawała "Pacem in terris", na horyzoncie świata gromadziły się groźne chmury, a nad ludzkością zawisł koszmar wojny atomowej. Mój czcigodny Poprzednik, którego miałem radość wynieść do chwały ołtarzy, nie uległ jednak pokusie rezygnacji. Przeciwnie, opierając się na solidnym zaufaniu w Boga i w możliwości ludzkiego serca, z mocą wskazał na "prawdę, sprawiedliwość, miłość i wolność", jako "cztery filary", na których można budować trwały pokój.
Z homilii Jana Pawła II wygłoszonej w Nowy Rok 2003
... raz jeszcze zachęcamy Naszych Synów, aby brali czynny udział w życiu publicznym i żeby przez społeczną pracę przyczyniali się do powiększania dobra całej rodziny ludzkiej i własnego kraju. Oświeceni chrześcijańską wiarą i kierowani miłością niech się starają, aby instytucje związane z życiem ekonomicznym, społecznym, kulturalnym czy politycznym nie stawiały ludziom przeszkód, lecz przeciwnie, dopomagały w wysiłku doskonalenia się, tak na płaszczyźnie naturalnej, jak i nadprzyrodzonej.
Jednak w celu wprowadzenia do cywilizacji zdrowych zasad i przepojenia jej chrześcijańskim duchem nie wystarczy, by Nasi Synowie posiadali światło wiary i gorącą wolę szerzenia dobra. Muszą jeszcze przeniknąć w instytucje i prowadzić w nich skuteczną działalność.
Z encykliki Jana XXIII "Pacem in terris"
Angelo Giuseppe Roncalli urodził się 25 listopada 1881 r. w Brusicco, jako czwarte dziecko Giovanni Batisty i Marianny Mazzola. Święcenia kapłańskie przyjął w 1904 r. W latach 1905-1914 był sekretarzem biskupa Radini Tedeschiego, a od 1906 r. wykładał w seminarium biskupim w Bergamo historię Kościoła, apologetykę i patrystykę. W 1909 r. został redaktorem naczelnym czasopisma diecezjalnego. Kiedy w 1915 r. powołano go do wojska, podjął obowiązki porucznika-kapelana przy szpitalu wojskowym w Bergamo. W 1920 r. powierzono mu kierownictwo duchowe w seminarium diecezjalnym, a w następnym roku został przewodniczącym Rady Głównej Papieskiego Dzieła Krzewienia Wiary na Włochy.
19 marca 1925 r. przyjął święcenia biskupie i nominację na wizytatora apostolskiego w Bułgarii. W latach 1933-1944 był delegatem apostolskim w Turcji i Grecji, a pomiędzy 1945 a 1952 r. - nuncjuszem apostolskim we Francji. Pełnił również funkcję stałego obserwatora Stolicy Apostolskiej przy UNESCO. 12 stycznia 1953 otrzymał godność kardynalską i do 1958 roku był patriarchą Wenecji. 28 października tego roku, po czterodniowym konklawe, został wybrany następcą Piusa XII i przyjął imię - Jan XXIII.
Już w styczniu 1959 r. obwieścił zamiar zwołania kolejnego soboru powszechnego. 25 grudnia 1961 r. ogłosił list apostolski zwołujący Vaticanum II, a 11 października następnego roku przewodniczył uroczystej ceremonii otwarcia soboru, podczas której wygłosił przemówienie. Zmarł po długiej i ciężkiej chorobie 3 czerwca 1963 r. Do jego najważniejszych dokumentów należą encykliki: "Ad Petri Cathedram" (1959), "Mater et Magistra" (1961) i "Pacem in terris" (1963). W 1965 r. rozpoczęło się postępowanie kanonizacyjne, zwieńczone w 2000 r. beatyfikacją.