Podejmując ważną decyzję o zakupie działki budowlanej albo domu, musimy zwrócić szczególną uwagę na zapisy zawarte w księdze wieczystej, prowadzonej dla danej nieruchomości. Przede wszystkim istotne jest sprawdzenie czy nieruchomość nie jest obciążona hipoteką.
Pojęcie hipoteki często kojarzone jest z zaciąganiem kredytu bankowego, na przykład na budowę lub zakup nieruchomości (domu, mieszkania). Ta instytucja prawa cywilnego służy bowiem do zabezpieczenia określonej wierzytelności (na przykład bankowej).
Można nią obciążyć nieruchomość i wówczas wierzyciel może dochodzić swojej wierzytelności z tejże nieruchomości z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością.
Oznacza to, że jeżeli nie spłacimy hipotecznego kredytu bankowego, zaciągniętego na przykład na budowę domu lub zakup nieruchomości, wówczas bank (jako wierzyciel hipoteczny) może zająć naszą nieruchomość i stać się jego właścicielem.
Wierzyciel hipoteczny może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką bez względu na ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wynikające z prawa spadkowego.
Jeżeli więc odziedziczymy nieruchomość obciążoną hipoteką, musimy liczyć się z możliwością zajęcia jej przez wierzyciela, chyba że spłacimy dług naszego spadkodawcy.
Przedmiotem hipoteki może być także użytkowanie wieczyste. W tym wypadku hipoteka obejmuje również budynki i urządzenia na użytkowanym terenie, które są własnością wieczystego użytkownika.
Ponadto przedmiotem hipoteki mogą być: własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej.
Obciążenie hipoteką wpisuje się do księgi wieczystej, prowadzonej dla danej nieruchomości w sądzie rejonowym.
Zaspokojenie wierzyciela hipotecznego, gdy nie jest dobrowolne, następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym. W praktyce oznacza to licytację nieruchomości przez komornika.
Natomiast, jeżeli spłacimy dług i zaspokoimy w ten sposób naszego wierzyciela hipotecznego, wówczas hipoteka wygasa i zostaje wykreślona z księgi wieczystej.
Dlatego, nabywając nieruchomość, należy zwrócić szczególną uwagę na wpisy w księdze wieczystej i ewentualne obciążenia nieruchomości, w tym hipoteki.