Wstrzymanie na początku tego roku wycinki lasów na obszarze 98 tys. hektarów to największy projekt ochrony polskich lasów od czasu wejścia Polski do Unii Europejskiej i wprowadzenia projektu Natura 2000. Kolejnym krokiem było rozpoczęcie w kwietniu ogólnopolskiego dialogu w kwestii ochrony lasów i ograniczenia ich wycinki. Jednym z elementów tej debaty jest wyodrębnienie na obszarach zurbanizowanych nowego rodzaju lasów w Polsce – lasów społecznych.
Czym są lasy społeczne?
Nie mają to być przyszłe podmiejskie parki ani też ścisłe rezerwaty przyrody. To lasy znajdujące się zarówno wokół dużych aglomeracji miejskich i mniejszych miast, jak i wsi, czy też w okolicach uzdrowisk i kurortów wypoczynkowych. To właśnie na takich obszarach odbywają się turystyka i rekreacja, tak niezbędne w utrzymaniu dobrego stanu zdrowia fizycznego i psychicznego. Lasy społeczne mają być przede wszystkim dostępne dla ludzi, aby z nich korzystali: spacerowali, biegali, zbierali grzyby itp. Ich wiodącą funkcją ma być właśnie funkcja społeczno-przyrodnicza, a nie gospodarcza, czyli wycinka. Takie podejście będzie też skutkowało tym, że leśny krajobraz w pobliżu miast i wsi nie będzie ulegał istotnym zmianom. Rola lasów społecznych będzie zapewne rosła, gdyż coraz więcej ludzi tęskni za kontaktem z naturą.
„Leśnicy zdają sobie sprawę z tego, jak ważne dla obywateli są lasy i że lokalni mieszkańcy oczekują realnego współdecydowania o ich kształcie. Chcemy słuchać tych głosów. Dlatego w każdym nadleśnictwie powołaliśmy konsultantów ds. dialogu społecznego. Liczymy także na większy udział społeczności lokalnych w konsultacjach planów urządzenia lasów” – przekonuje na stronie internetowej Lasów Państwowych ich dyrektor generalny Witold Koss.
Prowadzona przez leśników pielęgnacja lasów społecznych jest ukierunkowana na ich społeczne funkcje. Nadrzędne cele to trwałość lasów, bezpieczeństwo odwiedzających i utrzymanie walorów krajobrazowych kompleksów leśnych. W lasach społecznych w dalszym ciągu będą realizowane prace leśne, ale w sposób, który nie będzie istotnie zmieniał ich wyglądu i charakteru. Zręby zupełne, w ramach których przejściowo powstawały otwarte przestrzenie, zostaną ograniczone do minimum. Zwiększy się natomiast oferta rekreacyjna i edukacyjna. Równie istotne będzie zapewnienie lokalnym społecznościom dostępu do informacji związanych z funkcjonowaniem lasu i prowadzoną przez leśników na jego terenie gospodarką.
Czas na funkcje społeczne
Każde nadleśnictwo w Polsce posiada plan urządzania lasu. Jest on sporządzany na 10 lat i służy określeniu zasad zarządzania lasami. Od tego roku plany posiadają nowe ramy, które w nowatorski sposób traktują lasy o wiodącej funkcji społecznej. W kwietniu Ministerstwo Klimatu i Środowiska poleciło wzmocnić ochronę lasów wokół największych miast i aglomeracji w Polsce. Chodzi o: Warszawę, Kraków, Gdańsk-Sopot-Gdynię, Wrocław, Łódź, Poznań, Katowice, Bydgoszcz, Toruń, Szczecin, Kielce i Bielsko-Białą.
„W ustawie o lasach mamy opisane funkcje lasów: gospodarczą, przyrodniczą i społeczną. Funkcję gospodarczą bardzo rozwinięto. W zakresie funkcji społecznej mamy ogromne pole do popisu. Te lasy mają pełnić ważną rolę z punktu widzenia rekreacji, kontaktu z przyrodą, ale także rozwijać ideę zielonych pierścieni wokół dużych miast” – wyjaśniał wtedy Mikołaj Dorożała, wiceminister klimatu i środowiska.
Do prac nad lasami szczególnie ważnymi społecznie są powoływane zespoły. Poza specjalistami z Lasów Państwowych mają w nich uczestniczyć przedstawiciele ministerstwa, parlamentarzyści, wojewodowie, samorządowcy i przedstawiciele organizacji społecznych.
Poznański pierścień
Na początku września w Wielkopolskim Urzędzie Wojewódzkim w Poznaniu odbyło się pierwsze spotkanie Lokalnego Zespołu ds. Lasów Społecznych wokół Poznania. „Cel mamy wspólny, abyśmy rzeczywiście o te tereny zielone jak najlepiej zadbali, nie tylko z naszej perspektywy dnia jutrzejszego, ale też przyszłych pokoleń, naszych dzieci i wnuków. Zespół będzie bazował na tym, co jest dla nas wszystkich najcenniejsze, czyli ochrona tych lasów i przywrócenie ich roli społecznej po to, aby wszystkie mieszkanki i mieszkańcy aglomeracji poznańskiej, i nie tylko, mogli z nich w pełni korzystać” – powiedziała wojewoda Agata Sobczyk.
Zespół wykorzystuje doświadczenia w zakresie konsultacji, które prowadzone są już od kilku lat w trzech nadleśnictwach wokół aglomeracji poznańskiej. Jego głównym celem jest wypracowanie w procesie konsultacji szczegółowych propozycji dotyczących lokalizacji i zagospodarowania obszarów lasów o wiodącej funkcji społecznej.
„To tutaj zaczyna się proces konsultacji, wytyczamy ścieżkę i budujemy podstawy dla innych ośmiu zespołów w Polsce. Przy wspólnym stole 52 członków zespołu wypracuje propozycje lasów społecznych wokół Poznania. Lasy społeczne są specyficznymi lasami, gdzie kryteria ich wyboru opierają się głównie na emocjach, ale też są wyrazem potrzeb lokalnego społeczeństwa względem korzystania z nich. Stąd chcemy wspólnie wytypować takie lasy wokół Poznania, żeby m.in. funkcje rekreacyjne, odpoczynku były traktowane priorytetowo, z zachowaniem bezpieczeństwa osób odwiedzających” – powiedział Wiesław Krzewina, dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Poznaniu.
W ocenie Wiesława Krzewiny las społeczny w okolicach Poznania może powstać – po akceptacji Ministerstwa Klimatu i Środowiska – już w listopadzie tego roku. Dodał także, że prawdopodobnie zostanie on zlokalizowany na terenie nadleśnictw: Łopuchówko, Babki i Konstantynowo. Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Poznaniu wraz z 25 nadleśnictwami zarządzają terenami o powierzchni prawie 441 tys. ha, na których lasy zajmują prawie 421 tys. ha. „Liczymy, że przynajmniej między 10 a 20 proc. powierzchni lasów wokół Poznania przeznaczymy na lasy społeczne. Tam drastycznie zmienimy naszą gospodarkę” – zapewnił.
Zgodnie z zapowiedziami rządu, w całym kraju lasy społeczne mają objąć około 20 proc. polskich lasów i mają być sposobem na ograniczenie ich wycinek.
---
Nic nowego
Koncepcja lasów społecznych istnieje od blisko 100 lat. Również lasy ochronne, zdefiniowane w ustawie o lasach, to nic innego jak lasy o wiodącej funkcji społecznej. Choć ich koncepcja nie jest nowa, to nie były one dotąd zdefiniowane w prawie. Nowością jest także to, że o ich kształcie mogą teraz współdecydować np. okoliczni mieszkańcy w ramach szerokich konsultacji społecznych.