Wśród chrześcijan, którzy odrzucają pobożność maryjną, często pojawiają się zastrzeżenia oparte na ideach teologicznych. Równie często katolicy broniący kultu Maryi jako naszej Pani mówią o swojej relacji z Matką Jezusa Chrystusa, którą kochają jak własną duchową matkę. Ważnym krokiem do nawiązania dialogu jest uznanie tych dwóch odmiennych stanowisk i postulowanie poszanowania dla każdego z nich.
Kościół katolicki rozwinął bogatą teologię pobożności maryjnej oraz zbudował autorytet Jej orędownictwa, które należy rozumieć w kontekście orędownictwa wszystkich świętych. Ponieważ wielu niekatolików opiera swoje podejście do doktryny na zasadzie sola Scriptura, warto ukazać, że kult świętych, z Najświętszą Maryją Panną włącznie, ma swoje źródło w nauczaniu biblijnym i nie neguje wyjątkowej roli Jezusa Chrystusa jako Pośrednika między Bogiem a wszystkimi ludźmi. W rzeczywistości jest to nauczanie oparte na podstawach biblijnych, które powinni rozważyć wszyscy chrześcijanie. Dlatego zajmiemy się teraz rolą Chrystusa jako Pośrednika, znaczeniem wstawiennictwa oraz szczególną funkcją orędowniczą świętych w niebie, z Najświętszą Maryją Panną włącznie.
Jezus wstawia się za nami
Kościół katolicki z całą mocą ogłasza biblijną prawdę o dwóch Obrońcach, którzy wstawiają się za nami: Jezusie Chrystusie i Duchu Świętym. Jako Obrońca czy Pocieszyciel, Jezus wstawia się za nami. Również Duch Święty, „inny Pocieszyciel”, wstawia się za nami, jak wyjaśnia List do Rzymian 8, 26: „Podobnie także Duch przychodzi z pomocą naszej słabości. Gdy bowiem nie umiemy się modlić tak jak trzeba, sam Duch przyczynia się za nami w błaganiach, których nie można wyrazić słowami”. Te proste i jasne twierdzenia teologiczne są fundamentem konstrukcji modlitw wypowiadanych w czasie Mszy Świętej i innych sakramentów. Widać to w Mszale rzymskim, czyli księdze zawierającej oficjum Mszy Świętej. Modlitwy te zwracają się do Ojca przez Syna w Duchu Świętym w każdej Mszy, łącznie ze świętami ku czci Maryi i świętych. Nigdy natomiast nie zawierają sformułowań mówiących o modleniu się w imię Maryi lub jakichkolwiek innych świętych, bo „jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek, Chrystus Jezus, który wydał siebie samego na okup za wszystkich” (1 Tm 2, 5–6).
Jednak, ponieważ wierzymy, że śmierć prowadzi nas do życia z Chrystusem, oglądania Go twarzą w twarz i stawania się do Niego podobnymi, możemy się modlić za innych i wstawiać się za nimi tak, jak czyni to On. W istocie rzeczy Pierwszy List do Tymoteusza 2, 1–2 zaleca każdemu podejmować błagania, modlitwy, prośby wstawiennicze i dziękczynienia za wszystkich ludzi.
Biblia wyraźnie wskazuje, jak ważne jest proszenie innych chrześcijan o modlitwę. Równie jasne jest, że żaden fragment Biblii nie nakazuje ani nie zabrania modlić się do świętych w niebie, aby wstawiali się za nami. Kościół katolicki nie zmusza swoich członków do kultu świętych, ale zaleca go na podstawie Pisma Świętego oraz zakazuje potępiania go, gdyż Pismo Święte ponagla wiernych do oddawania czci świętym i proszenia ich o wstawiennictwo.
Pośrednictwo świętych w Biblii
Fragment Listu do Hebrajczyków 12, 22–24 stwierdza, że my, chrześcijanie, przystępujemy do rozmaitych istot zamieszkujących niebo, które autor Listu do Hebrajczyków określa jako „niebiańską Jerozolimę”: aniołów, Boga Sędziego, pierworodnych zapisanych w niebie, „duchów” sprawiedliwych, którzy doszli do celu, oraz Jezusa Pośrednika.
Według Kościoła katolickiego „święty” jest to duch osoby, która zmarła i weszła do nieba, gdyż uzyskała sprawiedliwość dzięki łasce Bożej i osiągnęła doskonałość. List do Hebrajczyków poleca nam przystępować do tych świętych – tak jak przystępujemy do aniołów, Boga sądzącego wszystkich oraz Jezusa Pośrednika i Jego Krwi Nowego Przy mierza – gdyż są częścią nowego życia, które prowadzimy. Ponadto przypadki orędownictwa świętych i aniołów w niebie opisują dwa teksty z Księgi Apokalipsy.
Podczas gdy List do Hebrajczyków poleca chrześcijanom przystępować do niezliczonych aniołów i duchów sprawiedliwych, które doszły do celu, fragmenty z Księgi Apokalipsy informują, co robią dla nas aniołowie i święci w niebie. Święci i aniołowie biorą „modlitwy świętych” jak bryłki kadzidła ze złotych czasz. Kadzidło pachnie całkiem przyjemnie, kiedy ma jeszcze formę bryłki, a kiedy się je zapali, jego aromat się uwalnia. Ten obraz pokazuje, na czym polega rola świętych – w tym Najświętszej Maryi Panny – przynoszących nasze modlitwy przed Pana zasiadającego na tronie w niebie. Są oni blisko Pana, biorą nasze podobne do kadzidła modlitwy i zapalają je przed Panem, uwalniając w ten sposób ich słodki zapach. Oto biblijny obraz pośrednictwa świętych i aniołów.
Ponadto, tak jak chrześcijanie przebywający jeszcze na ziemi wielokrotnie otrzymują polecenie, by obejmować się wzajemnie modlitwą wstawienniczą, tak też święci w niebie kontynuują tę posługę wstawienniczą, mimo że w niebie mogą oglądać Pana Boga bezpośrednio, a nie „jakby w zwierciadle”, jak podczas życia ziemskiego, zgodnie z wyrażeniem z Pierwszego Listu do Koryntian 13, 12.
Rola Maryi
Przystępowanie do świętych (duchów sprawiedliwych, którzy osiągnęli już swój cel) wiąże się równocześnie z przystępowaniem do Boga-Sędziego i Jezusa-Pośrednika. Podobnie również wstawiennictwo Maryi należy odnosić do pośrednictwa Chrystusa: ma ono na celu ukazanie Jego mocy – tak jak wówczas, gdy objawiła się Ona w Kanie. Rola Maryi nie wynika z jakiejś przyrodzonej mocy w obrębie Jej natury, lecz opiera się na zrządzeniu Bożym, podobnie jak wstawiennictwo współchrześcijan na ziemi jest skuteczne dzięki zrządzeniu Boga, a nie jakiejś przyrodzonej mocy chrześcijan. Co więcej, pośrednictwo Chrystusa jest zasadniczą mocą między Bogiem a ludźmi, ale Chrystus ofiarowuje ludziom uczestnictwo w swojej mocy. Dlatego też – jak wie każdy chrześcijanin, który modli się w intencji innych ludzi – modlitwa ta pomaga przybliżyć człowieka do Jezusa Chrystusa. To bliskość Jezusa, jaką cieszą się święci w niebie, nadaje moc ich modlitwie wstawienniczej. Z kolei konstytucja Lumen gentium (nr 62) objaśnia matczyną relację Maryi ze wszystkimi chrześcijanami w kontekście Jej roli w historii zbawienia:
To zaś macierzyństwo Maryi w ekonomii łaski trwa nieustannie – poczynając od aktu zgody, którą przy zwiastowaniu wiernie wyraziła i którą zachowała bez wahania pod krzyżem – aż do wiekuistego dopełnienia się zbawienia wszystkich wybranych. Albowiem wzięta do nieba, nie zaprzestała tego zbawczego zadania, lecz poprzez wielorakie swoje wstawiennictwo ustawicznie zjednuje nam dary zbawienia wiecznego. Dzięki swej macierzyńskiej miłości opiekuje się braćmi Syna swego, pielgrzymującymi jeszcze i narażonymi na trudy i niebezpieczeństwa, póki nie zostaną doprowadzeni do szczęśliwej ojczyzny.
Wstawiennictwo i naśladowanie
To Jezus Chrystus Pośrednik podnosi godność swojej Matki, Maryi, podobnie jak podnosi godność każdego modlącego się chrześcijanina, czy to na ziemi, czy w niebie. Jednakże godność, jaką Jezus Chrystus obdarza swą Matkę, jest wyjątkowa ze względu na ogromną wiarę, jaką żywiła podczas wędrówki od zwiastowania w Nazarecie po Kalwarię w Jerozolimie, a także ze względu na miłość, którą okazywała Jezusowi jako Jego Matka. Bóg zawsze będzie bardziej hojny dla nas niż my dla Niego, i dotyczy to także Jego Matki, Maryi.
Od zawsze istnieją dwie przyczyny katolickiego kultu świętych: prosimy ich o wstawiennictwo oraz pragniemy ich naśladować. Te dwa aspekty łączą się w katolickiej pobożności maryjnej.
Najświętsza Maryja Panna rozważała i pieczołowicie przechowywała tajemnice wiary. Dlatego Kościół zachęca wszystkich wiernych do naśladowania Jej przez głęboką kontemplację, a zarazem ufania, że dzięki temu ich wiara wzrośnie. Dzięki pogłębianiu chrześcijańskiej kontemplacji Maryi jesteśmy zdolni usłyszeć, jak mówi Ona o Jezusie, swoim Synu: „Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie” (J 2, 5).
Pobożność maryjna sprawia, że zaczynamy uznawać wyjątkową moc, jaką Bóg spowodował poczęcie swego Syna w łonie Dziewicy. Ma to wywoływać zachwyt i zadziwienie u wszystkich, którzy o tym słyszą, oraz kierować ich uwielbienie ku Bogu, który uczynił taki cud. Jednocześnie pokochanie Niewiasty, która uwierzyła w nieskończoną moc Bożą i przyjęła, że „dla Boga nie ma nic niemożliwego”, jest jedyną rozsądną perspektywą. Maryja przyjęła wolę Boga w miłości, a ci, którzy kontemplują Jej osobę, zaczynają coraz głębiej kochać tak Ją samą, jak i wolę Bożą. Taki jest cel głębszej refleksji i medytacji nad fragmentami Pisma Świętego, odnoszącymi się do roli Maryi w zbawieniu świata, jak również pogłębionej pobożności maryjnej.
___
Tekst pochodzi z książki Maryja. Dziewica, Matka i Królowa, Wydawnictwo Esprit 2021. Śródtytuły pochodzą od redakcji.
Mitch Pacwa – jezuita, prezbiter, doktor filozofii, jeden z najbardziej znanych duchownych w Ameryce. Jego program w telewizji EWTN cieszy się niesłabnącą popularnością. Autor książek Zwyciężać w walce z grzechem, Zbawieni i Jak słuchać, kiedy Bóg mówi