Łk 10, 25–37
Powstał jakiś uczony w Prawie i wystawiając Jezusa na próbę, zapytał: «Nauczycielu, co mam czynić, aby osiągnąć życie wieczne?». Jezus mu odpowiedział: «Co jest napisane w Prawie? Jak czytasz?». On rzekł: «Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całą swoją mocą i całym swoim umysłem; a swego bliźniego jak siebie samego». Jezus rzekł do niego: «Dobrze odpowiedziałeś. To czyń, a będziesz żył». Lecz on, chcąc się usprawiedliwić, zapytał Jezusa: «A kto jest moim bliźnim?». Jezus, nawiązując do tego, rzekł: «Pewien człowiek schodził z Jeruzalem do Jerycha i wpadł w ręce zbójców. Ci nie tylko go obdarli, lecz jeszcze rany mu zadali i zostawiwszy na pół umarłego, odeszli. Przypadkiem przechodził tą drogą pewien kapłan; zobaczył go i minął. Tak samo lewita, gdy przyszedł na to miejsce i zobaczył go, minął. Pewien zaś Samarytanin, wędrując, przyszedł również na to miejsce. Gdy go zobaczył, wzruszył się głęboko: podszedł do niego i opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem; potem wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował go. Następnego zaś dnia wyjął dwa denary, dał gospodarzowi i rzekł: „Miej o nim staranie, a jeśli co więcej wydasz, ja oddam tobie, gdy będę wracał”. Kto z tych trzech okazał się według ciebie bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców?». On odpowiedział: «Ten, który mu okazał miłosierdzie». Jezus mu rzekł: «Idź, i ty czyń podobnie!».
Dyskusja z jednym z „mądrych i roztropnych” (wspomnianych chwilę wcześniej, Łk 10, 21) pokazuje, że Jezus nie przekreśla tych, co do tej pory odrzucali Jego naukę. Dialog jest ułożony w charakterystyczny Łukaszowy sposób: Jezus prowadzi rozmowę w taki sposób, by właściwa odpowiedź padła z ust człowieka, który najpierw zadał pytanie.
Dyskusja dotyczy roli Prawa w nauczaniu Jezusa i Jego uczniów. Jezus nie wspomina o zachowywaniu przepisów Tory, gdy rozsyła swoich apostołów – mają oni uzdrawiać i głosić królestwo Boże (Łk 9, 1–6; 10, 1–11). Tymczasem drobiazgowe zachowywanie przepisów Tory było istotą religijności faryzejskiej. Jezus w odpowiedzi zadaje uczonemu w Prawie pytanie dotyczące właśnie Tory. Odpowiedź jest cytatem z Pwt 6, 5 i Kpł 19, 18. Słowa uczonego potwierdzają, że istotą Prawa jest miłość Boga i bliźniego, a nie przestrzeganie przepisów.
Opowieść o miłosiernym Samarytaninie jest ilustracją dyskusji między uczonym a Jezusem. W głównym nurcie judaizmu bliźnim był jedynie ktoś, kto przynależał do tej samej wspólnoty religijnej, był prawowiernym wyznawcą judaizmu. Nie-żydzi nie byli uważani za bliźnich. W literaturze qumrańskiej można znaleźć wręcz stwierdzenia, że jedynymi prawdziwymi bliźnimi są członkowie wspólnoty – nawet inni wyznawcy judaizmu byli wykluczani. Ten silny żydowski ekskluzywizm jest wyraźnie skontrastowany z Jezusowym uniwersalizmem. Łukasz bardzo często wspomina, że Jezus zwraca się do wszystkich, a wszyscy wychwalają Boga z powodu czynów Jezusa.
Przedstawiciele oficjalnego judaizmu, którzy przecież doskonale zachowywali Prawo, nie udzielili pomocy współwyznawcy w potrzebie, gdyż bali się być może, że zaciągną rytualną nieczystość.
Prawdziwym bliźnim okazuje się członek znienawidzonej społeczności – uczony w Prawie nawet nie jest w stanie wymienić jej nazwy (Łk 10, 37a). Jezus stwierdza, że od przynależności etnicznej czy religijnej ważniejsze jest zachowywanie prawa miłości.