Czym są dopalacze?
– To nic innego jak nowy narkotyk, który może wywołać szkody zdrowotne w organizmie pacjenta, porównywalne do tych, jakie wywołują klasyczne narkotyki. Większość z tych substancji nie podlega kontroli przez organizacje rządowe.
Na czym polega ich szkodliwość?
– Skład produktu handlowego zawierającego dopalacze może istotnie różnić się w obrębie tej samej nazwy, a nawet serii. Większość substancji wchodzących w skład dopalaczy nie była badana pod kątem ich toksyczności. Potencjalne skutki zdrowotne związane z zażywaniem dopalaczy nie są do końca znane. Myślimy tu zarówno o objawach ostrego zatrucia, wynikających z jednorazowego przyjęcia, jak i na skutek przewlekłego przyjmowania. Działanie toksyczne dopalaczy może być efektem działania różnych substancji, które wchodzą w skład dopalacza. W odróżnieniu do klasycznych narkotyków, w przypadku dopalaczy bardzo szybko, bo w ciągu ledwie kilkunastu sekund, pojawiają się kliniczne objawy zatrucia. Przez zmienny skład dopalaczy zwiększa się ryzyko przedawkowania i działań toksycznych.
Jakie objawy wywołują?
– Bardzo różne. Do najczęściej obserwowanych należą: niepokój, pobudzenie, przyspieszenie czynności serca, wzrost ciśnienia tętniczego, szerokie źrenice, zaczerwienie skóry, może wystąpić też wzrost temperatury. Aktualnie na rynku pojawiły się substancje będące najprawdopodobniej pochodnymi fentanylu. Ich przyjęcie może prowadzić do wystąpienia spowolnienia czynności serca, spłycenia i zatrzymania oddechu, senności, śpiączki. Nieudzielenie natychmiastowej pomocy przy takich objawach może prowadzić do śmierci pacjenta.
Dopalacze powodują też różnorodne zaburzenia psychiczne: halucynacje, omamy, tendencje do zachowań agresywnych, autodestrukcyjnych. Przyjmowane przewlekle zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń depresyjnych, myśli samobójczych. Mogą prowokować rozwój schizofrenii.
Co może wzbudzić niepokój rodziców, dziadków?
– Pogorszenie relacji z dzieckiem, trudności w szkole, trudności w nawiązywania kontaktu z rówieśnikami.
Problem nie dotyczy tylko nastolatków.
– Po dopalacze sięgają osoby w różnym wieku, częściej jednak robią to mężczyźni niż kobiety. Na Oddziale Toksykologii Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi przeważają osoby między 25. a 35. rokiem życia.
Czy od dopalaczy można się uzależnić?
– Najnowsze badania wskazują, że tak. Mówimy tu nie tylko u uzależnieniu fizycznym, ale i psychicznym. Po nagłym odstawieniu dopalaczy mogą wystąpić objawy zespołu abstynencyjnego takie jak niepokój, potliwość, bóle mięśni, wymioty czy choćby drgawki.
Anna Krakowiak
Doktor habilitowany medycyny, profesor i kierownik Oddziału Toksykologii Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi