Charyzmatyczna postać przeniknięta transcendentnym głosem pojawia się niemal we wszystkich religiach; sama Biblia przedstawia pogańskiego maga Balaama, który zostaje uznany za świadka autentycznego boskiego przesłania (Lb 22-24). Jednak biblijni prorocy noszą całkowicie oryginalne znamiona, które czynią ich kimś wyjątkowym w ich najgłębszej istocie, unicum, tak że ich prorokowanie stało się – jak pisał filozof Karl Jaspers – "kardynalnym wydarzeniem w historii świata". Biblijny prorok jest posłańcem par excellence transcendentnego i osobowego Boga, co potwierdza stała początkowa lub końcowa formuła każdej przepowiedni (wypowiadana właśnie przez "posłańca"): "To mówi Pan...".
Terminy, jakimi określany jest prorok, są bardzo liczne. 315 razy nazywany jest nabî', co prawdopodobnie oznacza "wezwany", czyli poruszony Bożym wtargnięciem w jego życie, o czym zaświadcza jeden z nich, Amos (VIII w. przed Chr.): "Nie jestem ja prorokiem ani nie jestem synem proroków, gdyż jestem pasterzem i tym, który nacina sykomory. Od trzody bowiem wziął mnie Pan i rzekł do mnie Pan: Idź, prorokuj do narodu mego, izraelskiego!" (7, 14-15). Kolejnym mianem proroka jest "mąż Boży", co powtórzone jest 76 razy, zwłaszcza przez Eliasza i Elizeusza, pierwszych proroków w ścisłym znaczeniu, których pisma nie przetrwały, ale zachowały się, urozmaicone "kwiatkami", opowieści biograficzne o nich, zebrane w księgach Królewskich. Następnie mamy termin hôzeh, "wizjoner", użyty 16 razy, z którym możemy skojarzyć ro'eh, "widzący" (11 razy); podkreśla się tu bardziej wizję transcendentną, którą skrywa przesłanie Boga.
Jednak starożytna grecka wersja Biblii, zwana Septuagintą, oraz Nowy Testament przyjęły dla proroków grecką nazwę profetes, która zawiera czasownik femí "mówić" i przedrostek pró, który odsyła do trzech znaczeń przydatnych do zdefiniowania misji prorockiej: "zamiast kogoś,", "przed kimś" oraz "przed, wcześniej". Najważniejsze jest pierwsze znaczenie; prorok mówi "w imieniu Boga" i jest Jego rzecznikiem wobec ludzi. Właśnie ze względu na tę funkcję prorok jest człowiekiem teraźniejszości, członkiem społeczeństwa, uczestnikiem historii i dramatów swojej epoki. Wystarczy przejrzeć księgi prorockie, by znaleźć informacje na temat wojen, kwestii międzynarodowych, przejawów niesprawiedliwości i oczekiwania na wyzwolenie, napięć politycznych i wydarzeń w kraju.
Obecność proroka ma zatem ukazywać głębsze znaczenie historii, tego, co Bóg w nią wpisuje swym ukrytym działaniem i za czym trzeba podążać w wolnych ludzkich wyborach. Do niego należy odczytywanie sensu życia kryjącego się za działaniami i niepokojami ludzi. Bez jego głosu, jak mówił filozof Pascal, "nie wiedzielibyśmy, kto umieścił nas w tym zakątku wszechświata, po co tu przybyliśmy i czym staniemy się, umierając" ("Myśli", 693). Dlatego kanon hebrajski uznaje za należące do "proroctw wcześniejszych" także historyczne księgi Biblii, gdyż nie są one zwykłą historiografią, lecz zapisem historii zbawienia.
A co z pozostałymi znaczeniami przedrostka pró? Mają one również swoją wartość: prorok jest człowiekiem publicznym. Jego zadaniem jest głoszenie Bożego przesłania "przed" wspólnotą, nie jest on ezoterycznym charyzmatykim, chociaż prawdą jest, iż często ucieka się do symboli "recytowanych" przed zgromadzeniem ludu (szczególnie Ezechiel). Wreszcie prorok mówi "przed" pewnymi wydarzeniami, nie dlatego że jest jasnowidzem, do czego w powszechnym mniemaniu sprowadza się jego rola, ale ponieważ ukazuje ukrytą dynamikę historii, jej "mesjańską" wagę, która nadaje ostateczny sens naszemu ludzkiemu życiu. W tym miejcu niezbędne byłoby przejście do lektury słów czterech proroków “większych" i dwunastu "mniejszych", by dostrzec związek między wiarą a historią, między kultem a życiem i by odkryć ich znaczenie w teologii Nowego Testamentu.
Źródło Q - to ukute przez uczonych sformułowanie, w którym Q jest skrótem od niemieckiego Quelle – źródło, odnosi się do zbioru powiedzeń (po grecku lógiha) Jezusa, sporządzonego jeszcze przed Ewangeliami i użytego przez pierwszych trzech Ewangelistów dla opracowania swych pism na równi z innymi źródłami własnymi obok Ewangelii według św. Marka, która posłużyła jako baza i Mateuszowi, i Łukaszowi.
Bracia i siostry Jezusa - w świecie semickim pojęcie "brata" i "siostry" odnosi się do dość zróżnicowanej gamy relacji rodzinnych i dlatego nie możemy stwierdzić z całą pewnością, jakie były więzi owych "braci i sióstr" z Jezusem. Tradycja chrześcijańska uznaje ich za zwykłych kuzynów, potwierdzając tym samym dziewictwo Maryi. Być może wyrażenie to oznacza w sposób ogólny rodzinny klan Jezusa obdarzony pewną władzą w pierwotnym Kościele.
Tłum. Dorota Stanicka-Apostoł