Ktoś kiedyś napisał, że wieże świątyń lwowskich rozmawiają ze słońcem. Samych kościołów rzymskokatolickich było we Lwowie ponad trzydzieści pięć. Ograniczymy się jednak do krótkiego opisu tych najstarszych i dwóch najmłodszych.
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela to prapra- wszystkich lwowskich światyń (obok Matki Bożej Śnieżnej). Postawili go dominikanie w 1260 r. Dziś nie dostrzega się już jego matuzalemowego wieku, ponieważ w końcu XIX w. przebudowali go gruntownie Zachariewicz z Munnichem.
Kościół św. Zofii, początkowo drewniany, ufundowała w 1594 r. Zofia Hennelowa. Podczas oblężenia Lwowa przez Turków w roku 1672 świątynia spłonęła. W połowie XVIII w. zbudowano nową, murowaną w stylu barokowym. Ze starej zachowała się tylko apsyda ołtarza i zakrystia. Obecnie kościół jest otoczony parkiem zwanym Zofiówką.
Kościół sióstr benedyktynek pw. Wszystkich Świętych został ufundowany przez Katarzynę Szaparowską w 1596 r. Według projektu Paolo Romano stanęła wówczas jednonawowa renesansowa budowla. Zniszczona pożarem, po odbudowie straciła czystość stylu. Przylegającą dwukondygnacyjną wieżę ozdabia wspaniała attyka kamienna.
Rzymskie wzory
Kościół oo. jezuitów pw. św.św. Piotra i Pawła został założony w 1610 r. i poświęcony dwadzieścia lat później. Wzorem dla tej budowli była świątynia „Il Gesù” w Rzymie, a budowniczym o. Giacomo Briano. Świątynia wielokrotnie restaurowana (1840, 1879 i 1891). Zbudowana w architekturze barokowej, ma piękną fasadę z posągami świętych zakonu – Franciszka Ksawerego i Ignacego Loyoli. Po archikatedrze rzymskokatolickiej jest drugim pod względem wielkości kościołem Lwowa. Mieszczą się tutaj barokowe nagrobki rodziny Jabłonowskich, Kaznowskich i Dzieduszyckich, ozdobione epitafiami z XVIII w. Cudowny obraz Matki Bożej Pocieszenia, koronowany przez arcybiskupa Bilczewskiego w 1905 r., znajduje się od roku 1975 we wrocławskim kościele oo. Jezuitów.
Obok kościoła położone było Kolegium Jezuickie, które w roku 1661 król Jan Kazimierz podniósł do rangi Akademii. Studiowali tu między innymi Bohdan Chmielnicki i Ignacy Krasicki.
Kościół pw. św. Łazarza jest to jednonawowa świątynia z 1620 r. zaprojektowana przez Ambrożego Przychylnego i Jakuba Boni. Na murze okalającym budowlę zachowały się tablice z epitafiami z XVII w.
Zakonne świątynie
Kościół pw. św. Marcina ufundował w 1630 r. Aleksander Zborowski dla zakonu oo. karmelitów trzewiczkowych, którzy utrzymywali znajdujący się obok szpital wojskowy. Drewniany kościół spłonął, a w latach 1736-1753 wybudowano nowy. Wnętrze ścian pokryły freski Józefa Majera i Stanisława Stroińskiego. Barokowe ołtarze ozdobiły liczne rokokowe postacie świętych, dłuta Jana Pinsla.
Kościół pw. św. Antoniego został wzniesiony jako drewniany w latach 1618-1630. Ta druga już, po kościele Świętego Krzyża, świątynia oo. franciszkanów, usytuowana była wówczas poza murami miasta, pod Winną Górą na Łyczakowie. Po pożarze, dzięki fundacji księcia Korybuta Wiśniowieckiego, rozpoczęto w roku 1669 odbudowę kościoła i klasztoru z kamienia ciosanego według projektu architekta włoskiego Fontana. Kościół ma układ bazylikowy, trzynawowy. Przy schodach prowadzących do świątyni stoi statua Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej, a na dziedzińcu figura św. Antoniego Padewskiego.
Kościół św. Marii Magdaleny z kolei zbudowano w połowie XVII wieku na Wzgórzu. Ufundowany dla oo. dominikanów. Po spaleniu został odbudowany w poł. XVIII w. w stylu barokowym i posiada dwie wieże w fasadzie. Wewnątrz układ bazylikowy – trzy nawy.
Wielką osobliwością jest w tej świątyni ołtarz św. Marii Magdaleny „stucco” rzeźbiarskie, jedyny we Lwowie relikt dawnej sztuki. Usytuowany w absydzie wypełnia całą wysokość kościoła. Wśród czterech kolumn znajdują się trzy części, z których każda zajmuje jeden fragment absydy. Środkowa przedstawia Marię Magdalenę w ekstazie zasłuchaną w melodiach niebiańskich, które wygrywa chór aniołów unoszących się nad nią. Z lewej strony widzimy Chrystusa ukazującego się św. Marii Magdalenie w postaci ogrodnika; z prawej Chrystusa przemawiającego do zasłuchanej Marii Magdaleny. W środkowej części, pod absydą, znajduje się Najświętsza Maria Panna na półksiężycu.
Bardzo bogato rzeźbione kolumny mają kapitele korynckie, na których stoją święci z zakonu o. Dominika. Całość ołtarza zachwyca wielkością, bardzo bogatą rzeźbą i mnóstwem szczegółów ornamentacyjnych, co nasuwa pewną analogię z kaplicą Boimów.
Kościół wykorzystuje się jako miejsce organizowania koncertów organowych, a ostatnio uniemożliwia się dostęp do niego wiernym, którzy do tej pory „wypożyczali” świątynię chociaż na kilka Mszy św. w tygodniu.
Plafon we lwowskim kościele oo. Bernardynów
Katedra
Nie sposób pominąć katedry ormiańsko-katolickiej zaliczonej do najcenniejszych zabytków architektury ormiańskiej w Europie. Najstarsza jej część powstała już w końcu XIV w., część środkowa w XVII w. w stylu renesansowym, najnowsza w XIX w. w stylu modernistycznym. Znajdują się tutaj piękne malowidła Jana H. Rosena, między innymi pogrzeb św. Odilona, który był opatem benedyktynów w Cluny i zainicjował Dzień Zaduszny (koniec X w.). Od strony ul. Krakowskiej katedrę ozdabia mała, płaska kopuła z mozaiką przedstawiającą Trójcę Świętą projektu Mehoffera.
Bliżej naszych czasów
Dwa najnowsze kościoły zostały wybudowane już po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę. W dawnej wsi Zboiska (obecnie dzielnica Lwowa ze 100 tys. mieszkańców) w roku 1935 stanął drewniany kościółek. We wrześniu 1939 r. okupacja sowiecka doprowadziła do jego dewastacji oraz zamknięcia. W 1990 r. ks. Andrzej Jagiełka ze Zgromadzenia Zmartwychwstańców z Poznania, który rozpoczął pracę duszpasterską w parafiach rozrzuconych w promieniu ok. 100 km, podjął starania o odzyskanie kościoła.
Desperacka walka podjęta przez ks. A. Jagiełkę rozpoczęła się w marcu 1992 r. od odprawiania Mszy św. na schodach przed zamkniętymi drzwiami świątyni. Trwało to siedem miesięcy, aż wreszcie zwrócono klucze do budynku.
Wnętrze przedstawiało niewyobrażalną ruinę. Przy ogromnej pracy i zaangażowaniu parafian kościół został uporządkowany i na nowo poświęcony przez kard. Mariana Jaworskiego oraz bp. Rafała Kiernickiego. Niestety, świątynia o drewnianych spróchniałych ścianach nie mogła się długo utrzymać. Wieloletnie starania o budowę nowego kościoła zostały uwieńczone sukcesem w 1998 r. Ponownie rozpoczęto ciężką fizyczną pracę przy rozbiórce starej budowli i stawianiu fundamentów dla nowej według projektu Ołeksandra Matwijewa.
Przy budowie ciężko pracowali parafianie, w tym również kobiety, oraz sam ks. A. Jagiełka. Kamień węgielny już wcześniej poświęcił Papież Jan Paweł II. Obecnie jest gotowy dolny kościół i zdjęto także rusztowania z górnego od strony ulicy. Wewnątrz wykonano wiele prac tynkarskich i oszklono okna. Niestety, brakuje pieniędzy na wykończenie wnętrza
i ks. A. Jagiełka ciągle poszukuje darczyńców w kraju i za oceanem.
*
Dzień 3 września 2005 r. był bardzo radosny dla chrześcijan wyznania rzymskokatolickiego, zamieszkujących nową dzielnicę mieszkaniową Lwowa na Rzęsnej. Został wówczas konsekrowany przez kardynała
Jaworskiego nowo wybudowany kościół pw. Miłosierdzia Bożego. Przy drzwiach umieszczono tablicę z napisem „Niech będzie uwielbione miłosierdzie Twoje, o Panie, całe wieki wysławiać je będziemy” (s. Faustyna Kowalska).
Tyle pokrótce o świątyniach Lwowa. Z jednym dopowiedzeniem: nad wszystkimi góruje kościół św. Elżbiety, wybudowany w 1903 r., który uchodzi za wizytówkę architektoniczną Lwowa, urzekając swoim dostojeństwem oraz pięknem.