Potrzeba, by wywyższono Syna Człowieczego (cz.II)

W ramach relacji o spotkaniu z Nikodemem Ewangelista Jan podaje wypowiedź Jezusa nawiązującą do sceny z Księgi Liczb (21, 4-9) o wywyższeniu węża na pustyni i przytacza do niej komentarz: ,,A jak Mojżesz wywyższył węża na pustyni, tak potrzeba, by wywyższono Syna Człowieczego, aby każdy, kto w Niego wierzy, miał życie wieczne” (3, 14-15).

Następstwa wywyższenia Syna Człowieczego przedstawione są w tym fragmencie Ewangelii na tle wydarzeń z wywyższeniem miedzianego węża. Zestawienie Mojżesz – Syn Człowieczy podkreśla wyższość, przewagę Syna Człowieczego względem Mojżesza. Wywyższenie, czyli ukrzyżowanie, jest konieczne, aby wierzący mieli udział w życiu wiecznym. Z drugiej strony, owa konieczność jest ugruntowana w Boskim planie zbawienia.

Wypełnienie Pisma
Wywyższenie Syna Człowieczego przedstawiono jako wypełnienie Pisma. Wypowiedziana w nim wola Ojca względem Syna ostatecznie znajduje swoje źródło w miłosierdziu Bożym.

Czasownik ,,wywyższyć” zastosowano do działania obu pośredników – Starego Przymierza – Mojżesza i Nowego Przymierza – Jezusa. Zestawienie wyrazów: „jak – tak” zawiera wskazówkę odnośnie do sposobu, w jaki ma się dokonać wywyższenie Jezusa. W Wywyższonym urzeczywistnia się dla wierzącego obietnica zbawienia – zarówno królowanie Boga, jak i życie. Na krzyżu królowanie Boga staje się widzialne, nadchodzi. Starozakonną wypowiedź o wywyższeniu węża jako znaku ocalenia Ewangelista interpretuje chrystologicznie.

Wywyższenie Syna Człowieczego
Według Lb 21, 4-9 Mojżesz na polecenie Boga umieścił węża na palu – by był znakiem ocalenia. Natomiast Jan 3, 14-15 mówi o wywyższeniu węża i Syna Człowieczego. W obydwu przypadkach znak ma być widzialny i mieć znaczenie zbawcze. W Księdze Liczb czytamy, że z mocy ocalenia mógł skorzystać „każdy ukąszony Izraelita”, w Ewangelii Jana zaś „każdy”. U Jana jest więc szerszy zakres, rozciąga się nie tylko na tych, którzy uwierzą, ale i na cały świat.

Wyższość zapowiadanego przez Jezusa zdarzenia zbawczego w relacji do Księgi Liczb widoczna jest przede wszystkim w różnicy daru zbawienia. W pierwszym wypadku (Lb 21, 4n) dzięki zwróceniu się do znaku zbawienia wierzący byli ratowani od trującego jadu wężów i utrzymywali się przy życiu ziemskim, natomiast w Ewangelii św. Jana otrzymują oni życie wieczne i ratunek w Wywyższonym. Zbawienie obejmuje wszystkich ludzi, gdyż Jezus jest zbawicielem świata, a przez wiarę umożliwia dostęp do Boga. W następstwie wiary dokonuje się przejście ze sfery śmierci do środowiska życia. Ci zaś, którzy gardzą wiarą, kroczą w mrokach śmierci (3, 36 i 5, 24).

„Będą patrzeć na Tego, którego przebodli”
Księga Liczb uczy, że warunkiem ratunku jest spojrzenie na węża. Temu starotestamentalnemu spojrzeniu odpowiada w Nowym Przymierzu wiara skierowana na Jezusa (3, 16). „Uwierzyć” to formuła soteriologiczna, często powracająca w Ewangelii. Wiarę w Wywyższonego przedstawia też Ewangelista obrazowo, jako spojrzenie na Niego, jak to wynika z opisu ukrzyżowania (J 19, 37): „będą patrzeć na Tego, którego przebodli”.

W patrzeniu ludzi na Tego, którego przebili, świadek wydarzenia, rybak Jan (19, 35), widzi wypełnienie zapowiedzi Zachariasza (12, 10). U tego proroka jest mowa o spojrzeniu Izraelitów ku Jahwe, w sytuacji gdy Jego wybrańca i zaufanego przebili. Następujące po tej zbrodni ich patrzenie ku Bogu jest rozumiane jako wyraz zdziałanego przez Jahwe nawrócenia. U Jana 19, 37 jest mowa o pełnym wiary i ufności spojrzeniu ku Temu, który stanowi znak zbawienia i życia.

Jeśli wiarę, o której mowa w J 3, 15, potraktujemy w łączności z J 19, 37, wówczas można ją rozumieć jako widzenie, które skierowane jest na Tego, który przez wywyższenie stał się dla wszystkich źródłem życia.

Wypowiedź o wywyższeniu Syna Człowieczego i Jego zbawczym znaczeniu dla ludzi w ramach rozmowy Chrystusa z Nikodemem ma charakter zapowiedzi. Jezus wskazuje na wydarzenie przyszłe.

Wiara warunkiem ocalenia
Tekst Ewangelii J 8, 28-29 stanowi fragment relacji o pobycie Jezusa w Jerozolimie z okazji Święta Namiotów. Judejczycy stawiają Mu pytanie, kim On jest (8, 25a), tzn. skąd pochodzi, na czym polega Jego misja? Jezus, odpowiadając, żąda wiary w siebie. Tylko wiara stanowi warunek ocalenia. Sprowokowawszy Judejczyków do pytań, wygłasza im mowę, w której aż pięć razy powtarza się słowo „lalein” (mówić). Aktualnemu nierozumieniu przez nich Objawienia (8, 27) przeciwstawia Jego rozumienie w przyszłości (8, 28). To poznanie stanie się rzeczywistością wtedy, gdy Jezus zostanie wywyższony (8, 28). Podkreśla przy tym dobitnie, że stanowi On jedno z Ojcem. Wyraża to formuła „ego eimi”, wskazująca na Jego Boskość. Jak wiara pośredniczy w udzieleniu życia, tak jej odrzucenie oznacza umieranie w grzechach, kroczenie w ciemnościach. Jezus sam się określa jako „Jam jest” = Jahwe) (8, 24), wskazuje na swoje Bóstwo.

Nadeszła godzina wywyższenia
Perykopa J 12, 32-34 to ostatnia zapowiedź wywyższenia Syna Człowieczego. Stanowi ona element składowy ostatniej publicznej mowy Jezusa podczas świąt Paschy, gdy Jezus wyjaśnia swoim słuchaczom, że także obecność nie-Żydów w Jerozolimie jest znakiem tego, iż nadeszło godzina Jego wywyższenia.

Godny uwagi jest paralelizm między „uwielbieniem” a „wywyższeniem”. „Uwielbienie” i „wywyższenie” autor przyporządkował „godzinie Jezusa” – Jego passze. Przybycie Greków oznacza, że ta „godzina” już nadeszła.

W tym czasie dokonuje się zmiana władcy: władza szatana zostaje złamana, a Syn Człowieczy – „wywyższony”. Wywyższony Syn Człowieczy nie tylko odbiera władzę szatanowi, ale nadto gromadzi wszystkich wokół siebie (12, 32). Jego zbawczą moc wyraża czasownik ,,pociągnąć, przyciągnąć”. Obraz zgromadzenia rozproszonych (11, 52) przywołuje na pamięć obraz pasterza, który zbiera swoje owce.

Słowo o „wywyższeniu Syna Człowieczego” Jan umieścił na początku i na końcu opisu działalności publicznej Jezusa. Pierwsza zapowiedź tego faktu pada w święto Wielkanocy – podczas pobytu Jezusa w Jerozolimie (2, 13-23). Wtedy to dochodzi do spotkania Jezusa z oficjalnym judaizmem, którego reprezentantem jest Nikodem. Ostatnia zapowiedź zostaje wygłoszona także w Jerozolimie i również w kontekście nadchodzących świąt Paschy (J 11, 55-12, 36). W tym osta­tnim tekście, zamykającym publiczną działalność Jezusa, „wywyż­szenie” przedstawione jest w jego eklezjalnym wymiarze jako moment przejęcia władzy przez Syna Człowieczego (J 17, 2). Stanie się ona w pełni zrozumiała w świetle ostatniej paschy Jezusa. Środkowa wzmianka o ,,wywyższeniu” znajduje się w kontekście ostrego sporu Jezusa z Judejczykami. Stawia się tam pytania o osobę Jezusa i o temat Objawienia. Zaczyna się wyłaniać zarys procesu, który zakończy się zwycięstwem Odrzuconego. Bez tego „pociągnięcia”, które w Jan 6, 37 wyraża jako dar Ojca, żaden człowiek nie może uwierzyć w Jezusa i do Niego przyjść (6, 36).

Głów­ny akcent spoczywa zawsze na pozytywnym działaniu zbawczym. Wszystkie wypowiedzi o wywyższeniu przesiąknięte są uniwersalizmem: „każdy kto uwierzy” (3, 14), „gdy wywyższycie..., poznacie” (8, 28), „wywyższony... wszystkich pociągnie ku sobie” (12, 32).

Wąż przytwierdzony na palu przez Mojżesza spełniał rolę jakby piorunochronu i zapowiadał inny „piorunochron”, świadczący o ogromnym Miłosierdziu Boga, a stał się nim Chrystus przytwierdzony do krzyżowego drzewa.