Bóg miłośnikiem każdego

Gdy czytamy „Mądrość Salomona”, księgę wchodzącą w skład Starego Testamentu, dociera do nas ta wielka prawda teologiczna, że Bóg jest Panem wszystkich ludów i narodów, jest Stwórcą wszechświata i miłośnikiem wszelkiego życia, życia każdego człowieka.

Księga Mądrości wykazuje daleko idący wpływ greckiego sposobu myślenia, w zasadzie obcego dotychczasowej tradycji biblijnej, które nie ogranicza się bynajmniej do samych terminów. Sięga w głąb. Widać to chociażby na przykładzie przywoływanych i charakteryzowanych postaci.

Stwórca piękna
Opisując Boga autor stosuje aż dwanaście różnych imion własnych oraz wiele określeń opisowych. Ewidentnym dowodem intuicji i inwencji autora księgi jest wprowadzenie dwóch nieznanych w innych miejscach Biblii neologizmów: „geneziarches” (Mdr 13,3) i „geneziurgos”(Mdr 13,5). Pierwszy z nich oznacza „Stwórcę początku”, drugi „Stwórcę piękna”.

Ich użycie dobitnie świadczy o nowatorstwie autora, o jego dużym wyczuciu literackim i filozoficznym, a przede wszystkim o jego trosce, by ideę Boga Stwórcy uczynić zrozumiałą dla ludzi kultury ogólnoświatowej, gdyż – jak wiadomo – idea stworzenia i konsekwentnie termin „Stwórca” były obce światu pogańskiemu. Autor dał czytelnikowi obraz Boga Objawienia, posługując się tytułami, które swą komunikatywnością i zakresem nie ograniczały się wyłącznie do Izraela, lecz rozszerzały swój zasięg na pojęcia dostępne dla świata helleńskiego.

Hagiograf konsekwentnie unikał tak charakterystycznych dla Biblii hebrajskiej tytułów o charakterze antropomorficznym, rażących dla ówczesnego wysublimowanego sposobu myślenia filozoficznego. Mędrzec ukazuje adresatom księgi, że Bóg, znany w Starym Przymierzu przede wszystkim pod imieniem „Jahwe”, jest zarówno Władcą wszechświata, jak i mądrym oraz kochającym wszystko Ojcem.

Miłośnik
Prawdzie o filantropii Boga poświęcił autor przede wszystkim rozdział y: 11 i 12. Nietrudno zauważyć, że mędrzec mówi jakby dwoma językami. Czuje się, że jego czytelnicy wywodzą się z dwóch tradycji kulturowych, hebrajskiej i greckiej. Hagiograf sięga po termin philantropos, głosząc, że Bóg jest „miłośnikiem człowieka”, a także, że jest On philopsychos i philagatos, czyli „miłośnikiem życia” i „miłośnikiem dobra”.

Rzeczywistość miłości Boga autor przekazuje nie tylko poprzez zastosowaną terminologię, ale również poprzez język obrazu. Uczy, że miłość Boża ujawniła się w dziele stworzenia świata i człowieka, w historii Izraela odmalowanej w Biblii, w szczególny zaś sposób podczas wyjścia z Egiptu.

Autor zadaje też sobie uniwersalne pytanie, dlaczego Bóg karze człowieka „z taką oględnością i pobłażaniem”. Odpowiedź jest jednoznaczna: „by wyzbywszy się złości, w Ciebie, Panie, uwierzyli”. Wiara jest zatem celem Bożej pedagogii, nazwanej wyraźnie Opatrznością. Kara jest przypomnieniem, w czym człowiek grzeszy, by wyzbywszy się złości, uwierzył w Boga.

Świat widzialny
Księga Mądrości jest jedynym miejscem w całej Septuagincie, które traktuje o szukaniu Boga poprzez obserwację świata widzialnego. Ta argumentacja została zapożyczona przez autora od myślicieli pogańskich dla wykazania, że również wysiłki myśli pogańskiej prowadzą do poznania Stwórcy, którego głoszenie i wyznawanie stanowi życiowe powołanie Synów Izraela. Im – jak stwierdza Mędrzec – Bóg dał „niegasnące światło Prawa”.

Z wielkości i harmonii istniejącej w kosmosie człowiek wnioskuje o istnieniu Boga. Takiego rodzaju widzenie przyczynowe jest obce myśli semickiej. Natomiast historia filozofii dostarcza dowodów na to, że starożytni Grecy – w badaniu tajemnic wszechświata – wielką wagę przywiązywali do świadectwa oczu. Obserwacja świata prowadziła ich do wniosku, że jest on urządzony rozumnie, kieruje się odpowiednimi prawami i nie może być dziełem przypadku. Harmonia istniejąca w kosmosie wprowadzała ich w podziw.

Natchniony pisarz podziela przekonanie filozofów, że świat musi mieć swego Budowniczego. Nie podziela zaś wniosku, że ów Budowniczy może być utożsamiony ze światem. Mędrzec sięgnął po argumentację znaną i popularną w kręgach stoickich jemu współczesnych i poddał ją krytycznej refleksji. Uczy, że Bóg jest nie tylko Budowniczym, ale Stwórcą kosmosu, Jego władcą tożsamym z Jahwe – Bogiem Objawienia. Tego Boga Stwórcę można poznać drogą widzenia, czyli wnioskowania: „bo z wielkości i piękna stworzeń poznaje się przez podobieństwo ich Stwórcę”. Mędrzec, żyjący w diasporze egipskiej, dokonał inkulturacji biblijnej prawdy o Stwórcy na grunt wówczas uniwersalnej kultury greckiej.

“Mądrość Salomona” wyraźnie „denacjonalizuje” Stary Testament. Doświadczenia, dotąd dostępne w zasadzie tylko Izraelitom, stały się własnością ogólnoludzką. W ten sposób księga biblijna stała się świadectwem twórczego wykorzystania myśli pogańskiej w dziele głoszenia wiary w Osobowego Boga.