Jasnogórska Muzyka Dawna z Fryderykiem

Nagrodzona Fryderykiem 2006, w kategorii Album Roku – Muzyka Dawna, płyta „Jasnogórska Muzyka Dawna. Musica Claromontana vol. 13” jest jedynie częścią całej serii „Jasnogórska Muzyka Dawna”.

Według o. Nikodema Kilnara, paulina, sprawującego pieczę nad wydawnictwem, Fryderyk jest ukoronowaniem długoletniej działalności Zespołu Naukowo-Redakcyjnego oraz Stowarzyszenia Kapela Jasnogórska. – To właśnie te instytucje zabiegały o to, aby muzyka, która została tutaj skomponowana przed wiekami, mogła dzisiaj poszczycić się wieloma nagraniami. Cieszy nas, że ta nagroda przyczyni się do jeszcze większej popularyzacji Jasnogórskiej Muzyki Dawnej, która wnosi nowe światło na polską kulturę muzyczną – mówi paulin.

To właśnie dzięki zaangażowaniu o. Nikodema Kilnara utworzono Stowarzyszenie Kapela Jasnogórska, aby muzyczne dziedzictwo polskiego narodu było znane w jak najszerszym kręgu społecznym. Jest to grupa muzykologów i muzyków z całej Polski, która pod przewodnictwem dr. hab. Remigiusza Pośpiecha zajmuje się opracowywaniem zachowanych w klasztornym archiwum źródeł muzycznych oraz przygotowywaniem ich do wykonania, nagrania i publikacji. – Cały projekt jest jednym z najpoważniejszych projektów muzykologicznych w Polsce, dlatego prawykonania światowe i nagrania tych dzieł zasługują na najwyższe uznanie – podkreśla o. Nikodem Kilnar. – Co roku będziemy składać kolejne nagrania, które będą mogły znaleźć się na liście nominowanych do nagrody Fryderyka.

Kapela od XVI w.
Kapela oo. paulinów na Jasnej Górze została założona pod koniec XVI w. i należała przez wieki do najbardziej znaczących ośrodków rozwoju kultury muzycznej w Polsce. Działający w niej muzycy i kompozytorzy reprezentowali różne środowiska lokalne, polskie i zagraniczne. Na szczególną uwagę zasługują przede wszystkim kompozytorzy jasnogórscy, którzy w tym środowisku zdobywali najczęściej wykształcenie i prowadzili ożywioną oraz wielokierunkową działalność muzyczną. W archiwum na Jasnej Górze zachowało się ponad 3 tysiące rękopiśmiennych źródeł muzycznych, wśród których są dzieła ponad 120 polskich twórców – w tym 40 kompozytorów jasnogórskich. Czas zaborów, wojen oraz okres po II wojnie światowej nie sprzyjał wydawaniu i promocji, stąd dzieła polskich kompozytorów przez długie lata nie były słuchane. Inicjatywa publikacji wydawnictw związana jest z jubileuszem 350-lecia cudownej obrony Jasnej Góry. O. Nikodem Kilnar zaznacza, że muzyczne dziedzictwo polskiego narodu powinno być znane w jak najszerszym kręgu społecznym i dlatego powołane zostało Stowarzyszenie Kapela Jasnogórska oraz Zespół Naukowo-Redakcyjny Jasnogórskich Muzykaliów, które wspierają te wysiłki. Koncerty organizowane są przez klasztor oo. Paulinów na Jasnej Górze regularnie od 2003 r. i łączone z nagraniami, które ukazują się w serii „Jasnogórska Muzyka Dawna” w Wydawnictwie Musicon i DUX. Obok tego organizowane są sesje muzykologiczne poświęcone poszczególnym twórcom Kapeli Jasnogórskiej, których wyniki publikowane będą na bieżąco w specjalnej serii wydawniczej – powiedział zakonnik. Według paulina, kolejne publikacje nutowe będą się przyczyniać do coraz lepszego i bardziej wszechstronnego poznawania bogactwa tradycji muzycznych w Polsce i zainteresują nie tylko muzykologów i teoretyków, ale też wykonawców.

O. Amando i jego twórczość
Nagrodzona płyta zawiera utwory ojca Amando Ivančicia – „Missa Solemnis”, „Regina coeli”, „Salve Regina” i „Litania de Beata Maria Virgine”, które zostały wykonane 22 marca 2006 roku w archikatedrze łódzkiej. Był to nadzwyczajny koncert muzyki jasnogórskiej z okazji 350-lecia Ślubów króla Jana Kazimierza i 50-lecia Jasnogórskich Ślubów Narodu. Muzycy i soliści skupieni w zespole kameralnym instrumentów historycznych Concerto Polacco oraz zespole wokalnym Sine Nomine pod dyrekcją Marka Toporowskiego byli sprawcami światowego prawykonania dzieł Ivančicia. Zapomniane przez kaprys historii dzieła po wielu latach tułaczki spoczęły w archiwum w Modrej koło Bratysławy. I szczęśliwym trafem natrafili na nie polscy muzykolodzy. Z pewnością dalsze badania i poszukiwania dotyczące życia i twórczości tego kompozytora przyniosą nam jeszcze wiele takich miłych niespodzianek. Inspiracją do poszukiwań spuścizny tego kompozytora z pewnością była obecność jego utworu – jednego tylko – w archiwum na Jasnej Górze. Został podjęty trop, który już teraz dał nadspodziewanie zaskakujące rezultaty. Biogram ojca Amando Ivančicia OSPPE nie jest kompletny. Choć doczekał się hasła w niemieckojęzycznej i anglojęzycznej wielotomowej encyklopedii muzycznej, to jednak informacje tam zawarte są dość lakoniczne i nadal niepewne. Rok urodzenia kompozytora został ustalony na podstawie daty chrztu, który odbył się w Wigilię 1727 roku w Wiener Neustadt. Natomiast data jego śmierci nadal stanowi nieodkrytą kartę historii. Badacze snują przypuszczenia, że mogło to nastąpić nie później niż 29 grudnia 1762 roku, tego właśnie dnia ojciec Amando Ivančićia sporządził testament i nie umieścił syna pośród swoich spadkobierców. Teza ta nie jest poparta jak do tej pory żadnymi wiarygodnymi dowodami; wszystko raczej wskazuje na to, że kompozytor żył i działał o wiele dłużej. Niektórzy przesuwają rok śmierci ojca Amanda aż na 1790, co jednak również nie da się obecnie potwierdzić źródłowo. Przeglądając bogatą spuściznę kompozytora odnalezioną do tej pory, z całą pewnością możemy zaliczyć go do grona najzdolniejszych, a na pewno do jednego z najbardziej twórczych kompozytorów zakonników działających w XVIII wieku. Pozostawił po sobie zarówno utwory czysto instrumentalne (symfonie, sonaty, divertimenta, tria), jak i wokalno-instrumentalne (msze, ofertoria, oratoria, motety, litanie, arie). Twórczość Ivančicia przechowywana jest w archiwach słowackich, czeskich, chorwackich, słoweńskich, węgierskich, niemieckich, austriackich i polskich. Niezbadane do tej pory pod tym względem są archiwa włoskie – jednak taka popularność, szeroka recepcja tych dzieł w tylu krajach nasuwa przypuszczenia, że kwerenda włoskich archiwów może przynieść pozytywne rezultaty. Szczytowe lata jego twórczości przypadają na okres 1755-1770.