Ojciec ppłk Zygmunt Rydlewski CSSp, kapelan i dziekan Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera, na początku 1921 r. zorganizował w Bydgoszczy Dom Świętego Józefa dla Synów Obrońców Ojczyzny im. gen. Józefa Hallera. Tak na terenie Polski zaistniało Zgromadzenie Ducha Świętego. W tym roku będzie ono obchodzić 85-lecie obecności.
Cor unum et anima una
W październiku 1701 roku przyszły założyciel zgromadzenia Klaudiusz Franciszek Poullart des Places poprosił o przyjęcie do paryskiego kolegium Ojców Jezuitów pod wezwaniem Luis le Grand. Za radą swych nauczycieli i kierowników duchowych po dwóch latach, w dzień Zesłania Ducha Świętego, 27 maja 1703 roku, 24-letni kandydat do stanu duchownego Poullart des Places, wraz z dwunastoma przyjaciółmi, stworzył w Paryżu seminarium i wspólnotę poświęconą Duchowi Świętemu i Najświętszej Maryi Pannie.
W 1707 roku Klaudiusz Franciszek Poullart des Places otrzymał święcenia kapłańskie. Odtąd bez reszty poświęcił się swym studentom i zajął się ich formacją. Zmarł 2 października 1709 roku, mając niespełna 31 lat. Na własną prośbę został pochowany wśród ubogich na paryskim cmentarzu św. Szczepana. Jedyne, co pozostało po założycielu Seminarium Ducha Świętego, to Regulaminy, które obowiązywały w seminarium, a które stały się później podstawą Reguł życia Zgromadzenia Ducha Świętego.
Na początku XVIII wieku misjonarze Ducha Świętego zaczęli współpracować z paryskim Seminarium Misji Zagranicznych, które ewangelizowało wówczas olbrzymie tereny na Dalekim Wschodzie i w Kanadzie. Za jego pośrednictwem kapłani z Seminarium Ducha Świętego w Paryżu wyjechali m.in. do Kambodży, Chin, Indii i do Kanady. Wraz z umocnieniem życia zakonnego, 7 lutego 1824 roku, reguła zgromadzenia otrzymała oficjalne zatwierdzenie papieskie. Jednak już w lipcu 1830 roku Paryżem wstrząsnęła kolejna rewolucja. Seminarium Ducha Świętego zostało ponownie zniszczone, a klerycy, ratując życie, rozproszyli się. Przełożeni Zgromadzenia Ducha Świętego postanowili więc zacieśnić współpracę z pokrewnym w swych regułach, założonym przez o. Franciszka Marię Libermanna, Stowarzyszeniem Niepokalanego Serca Maryi. 10 czerwca 1848 roku przedstawiciele obydwu zgromadzeń na czele z księdzem Monnet i ojcem Libermannem dokonali ich połączenia. Uprawomocnił to specjalny dekret papieża Piusa IX z dnia 10 września 1848 roku. Wprowadzono zmianę nazwy: Zgromadzenie Ducha Świętego pod opieką Niepokalanego Serca Maryi (Congregatio Sancti Spiritus sub tutela Immaculati Cordis Beatissimae Virginis Mariae – CSSp). Nie zmieniono Reguły, dodano do niej tylko Konstytucje, które uzupełniały ją. Wzmocnione i odmłodzone zgromadzenie szybko scementowało się i weszło w nowy etap swej działalności, a za swą dewizę zakonną przyjęło słowa Cor unum et anima una – „Jedno serce i jedna dusza”.
Ojciec Franciszek Maria Libermann, jako przełożony generalny, kierował zjednoczonym i odnowionym zgromadzeniem ponad cztery lata. Zmarł 2 lutego 1852 roku w opinii świętości, a jego proces beatyfikacyjny toczy się obecnie w Watykanie. Po 1860 roku Zgromadzenie Ducha Świętego rozwijało się szybko i prężnie także poza Francją. Utworzone zostały nowe prowincje zakonne w Irlandii, Portugalii, Stanach Zjednoczonych i w Niemczech. Z początkiem XX wieku powstały nowe domy zakonne w Belgii, Holandii, Szwajcarii i ponownie w Kanadzie.
W Polsce
Pierwsi misjonarze Ducha Świętego dotarli do odrodzonej Polski po I wojnie światowej z Francji wraz z Błękitną Armią gen. Józefa Hallera. Byli to misjonarze polskiego pochodzenia, którzy wcześniej wstąpili do zgromadzenia albo we Francji, albo
w USA. W styczniu 1921 roku ojciec Zygmunt Rydlewski, z poparciem kardynała Edmunda Dalbora, Prymasa Polski, założył Sierociniec dla Synów Obrońców Ojczyzny po Zmarłych Hallerczykach w Bydgoszczy na Wilczaku. W 1922 roku zgromadzenie zakupiło w tym mieście dom z przeznaczeniem na Niższe Seminarium Duchowne. Zamieszkali w nim ojcowie wraz z pięćdziesięcioma sierotami i kilkoma kandydatami na misjonarzy. Uroczystego poświęcenia domu dokonał kard. Edmund Dalbor w 1922 r.
Przełożony generalny Zgromadzenia Ducha Świętego abp Aleksander Le Roy postanowił udzielić nowemu dziełu zgromadzenia w Polsce silniejszego i oficjalnego poparcia. Pod koniec 1925 roku zakupiono nowy dom, który dzisiaj jest domem głównym prowincji. Powstało także Niższe Seminarium Duchowne, zwane Internatem Ducha Świętego. Z każdym rokiem przybywało kandydatów, a poziom nauczania znacznie przewyższał inne szkoły miejskie.
Już w 1930 roku Zgromadzenie Ducha Świętego zaczęło wydawać w Polsce kwartalnik, później dwumiesięcznik poświęcony Duchowi Świętemu i misjom afrykańskim, pod redakcją ojca dr. Stanisława Kolipińskiego. Ukazywał się on do sierpnia 1939 roku. Wybuch II wojny światowej i okupacja hitlerowska całkowicie sparaliżowały działalność duszpasterską, misyjną i wydawniczą zgromadzenia. Po wojnie nastały trudne czasy komunistyczne, prześladowano i więziono zakonników, co utrudniło rozwój zgromadzenia i wydawanie misyjnego pisma. Dopiero w 1994 roku wskrzeszono drukowanie periodyku zakonnego „Posłaniec Ducha Świętego”, który ukazuje się dzisiaj jako dwumiesięcznik.
Sześćdziesiąt lat temu, 1 października 1946 roku, kard. August Hlond, Prymas Polski, kanonicznie erygował prowadzoną przez misjonarzy parafię pod wezwaniem Ducha Świętego w Bydgoszczy.
Bydgoskie seminarium
W tym roku będziemy obchodzić 30-lecie Wyższego Misyjnego Seminarium Zgromadzenia Ducha Świętego w Bydgoszczy. Od czasu przybycia do ojczyzny w 1921 roku ojcowie pochodzący z Polski swoją formację seminaryjną odbywali w Chevilly pod Paryżem we Francji. Po II wojnie światowej alumni studiowali w Wyższym Seminarium Duchownym Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej w Poznaniu. Prymas Tysiąclecia ustanowił i, ze względu na sytuację polityczną w PRL-u, ustnie zaaprobował powstanie nowego seminarium – Studia Domestica – na terenie archidiecezji gnieźnieńskiej w Bydgoszczy. Pierwszy rok studiów filozoficznych rozpoczęto w październiku 1976 roku w nowo powstałym seminarium zakonnym Zgromadzenia Ducha Świętego. Pierwszym rektorem został mianowany ojciec mgr Tadeusz Michalski.
Polska Prowincja Zgromadzenia Ducha Świętego posiada dzisiaj siedem domów zakonnych: dwa w Bydgoszczy oraz domy w Puszczykowie k. Poznania, Chełmszczonce k. Fordonu, Cielądzu k. Rawy Mazowieckiej, w Chojnicach i w Zbyszycach k. Nowego Sącza.
Obecni na całym świecie
Polska Prowincja Zgromadzenia Ducha Świętego rozwija się dzisiaj powoli, ale skutecznie i owocnie, pozostając wierną charyzmatowi zgromadzenia. Na potrzebę rozwijania wyjątkowej pobożności do Ducha Świętego zwrócił uwagę Papież Jan Paweł II w orędziu do Rady Generalnej Misjonarzy Ducha Świętego w 2002 roku. Ojciec Święty podkreślił znaczenie pracy formacyjnej rodziny zakonnej Zgromadzenia Ducha Świętego, której przed laty powierzono Papieskie Seminarium Francuskie w Rzymie. Zaapelował również do misjonarzy Ducha Świętego o przygotowywanie wiernych świadków Ewangelii, którzy będą dla wierzących znakiem poprzez swe słowa, a także autentyczność życia.
Zgromadzenie Ducha Świętego w Polsce, oprócz działalności duszpasterskiej, formacyjnej i wydawniczej, prowadzi rekolekcje i misje ludowe na terenie całego kraju. Zakonnicy dbają także o szerzenie kultu Trzeciej Osoby Boskiej – Ducha Świętego. Ojcowie od 1928 roku organizują jedyne w kraju Arcybractwo Ducha Świętego. Spora część polskich misjonarzy Ducha Świętego pracuje dzisiaj na misjach w różnych krajach świata, między innymi na Mauritiusie, Madagaskarze, w Meksyku, Kamerunie, Senegalu, RPA, Paragwaju, Kanadzie, Francji, Niemczech, Chorwacji i Belgii. Zgromadzenie cały czas przedkłada pierwszą ewangelizację nad inne prace apostolskie. Poza budowaniem Kościoła tam, gdzie on jeszcze nie istnieje, ojcowie i bracia poświęcają się szkolnictwu, zajmują się losem emigrantów, a także duszpasterstwem i pracą rekolekcyjną. Obecnie jest ponad osiemdziesięciu polskich misjonarzy, z czego w Polsce pracuje przeszło pięćdziesięciu zakonników. Na świecie pracę misyjną prowadzi dzisiaj około 3 tys. duchaczy różnych narodowości w ponad sześćdziesięciu krajach.