Początki Wspólnoty Arki (po francusku L’Arche) sięgają 1964 roku. Niespełna trzydzieści lat później wspólnota ta przekroczyła nie tylko granice świata katolickiego, ale także chrześcijańskiego. W Kanadzie istnieją wspólnoty anglikańskie i wielowyznaniowe, w Indiach hinduistyczne, w Rosji prawosławne, a w Afryce i Turcji muzułmańskie.
Nie byłoby jednak tego wielkiego i niezwykłego dzieła miłosierdzia, gdyby nie Jean Vanier, uważany przez współczesny świat za jednego z największych przewodników duchowych obecnego wieku. Jean Vanier urodził się w 1928 roku w rodzinie generalnego gubernatora Kanady. Jako nastoletni chłopak wstąpił do marynarki wojennej, gdzie dość szybko awansował. Po kilku latach, rezygnując z dalszej kariery wojskowej, podjął studia filozoficzne i teologiczne, na wybór których niewątpliwie duży wpływ miało wstąpienie jego brata do zakonu trapistów.
W latach 50. Jean Vanier poznał dominikanina ojca Thomasa Philippe, kapelana niepełnosprawnych pensjonariuszy podparyskiego domu opieki, człowieka niezwykle wrażliwego na osamotnienie i odrzucenie osób niepełnosprawnych intelektualnie, późniejszego wieloletniego duchowego ojca Wspólnoty Arki. Z jego to inicjatywy w 1964 roku do miasteczka Trosly przybył Jean Vanier i tutaj ostatecznie zdecydował się na porzucenie naukowej kariery; zakupił domek i zamieszkał w nim z dwoma niepełnosprawnymi umysłowo przyjaciółmi. Dom ten, wzorowany na domu Maryi i Józefa z Nazaretu, Jean Vanier nazwał Arką, miejscem, w którym schronienie znajdą osoby niechciane i odrzucone przez społeczeństwo.
„Paszczaki” i „muminki”
Życie wspólnotowe Arki opiera się na zasadzie egalitaryzmu, pojmowanego jako wymiana darów pomiędzy osobami niepełnosprawnymi a zdrowymi. Dom Arki jest prowadzony wspólnie przez osoby zdrowe, zwane „asystentami” czy „paszczakami”, i ich umysłowo niepełnosprawnych przyjaciół, zwanych „muminkami”. Wielu asystentów, biorąc przykład z Jeana Vaniera, decyduje się na życie w celibacie.
We wszystkich wspólnotach Arki wzajemne relacje opierają się na przyjaźni, nie ma podziału na osoby chore i zdrowe, na pensjonariuszy i opiekunów, ale jest to wspólny dom, w którym wszyscy są pełnoprawnymi, wzajemnie siebie ubogacającymi mieszkańcami. Zdaniem Jeana Vaniera osoby upośledzone umysłowo, ograniczone w rozwoju intelektualnym, rozwijają się szczególnie w sferze duchowej i emocjonalnej, ponadto cechuje je nieograniczone zaufanie oraz wierność w przyjaźni. Przede wszystkim jednak posiadają one bardzo głębokie wyczucie sacrum, są nieograniczonym źródłem, z którego powinny czerpać osoby intelektualnie pełnosprawne.
W trzydziestu krajach
Obecnie funkcjonuje około 130 wspólnot Arki w trzydziestu krajach świata. W Polsce działają dzisiaj trzy wspólnoty: w podkrakowskich Śledziejowicach, w Poznaniu oraz we Wrocławiu. Najstarszą jest wspólnota śledziejowicka, powstała w 1981 roku z inicjatywy sióstr Bożeny i Wandy ze Zgromadzenia Małych Sióstr Jezusa, które zamieszkały wraz z Heleną, pierwszym polskim „muminkiem”. Obecnie wspólnota ta posiada już dwa domy wraz z pracownią zatrudnienia wspieranego, której celem jest ułatwienie osobom z niepełnosprawnością intelektualną zarówno odnalezienia się na otwartym rynku pracy, jak i rozwoju w kierunku uzyskania długoterminowego oraz płatnego zatrudnienia. Pierwsi mieszkańcy Wspólnoty Arki w Poznaniu do swojego domu wprowadzili się w 1994 roku, najmłodszą jest wspólnota powstała w 2002 roku we wrocławskich Karłowicach.