Kontrole Państwowej Inspekcji Pracy dowodzą, że najczęstszym wykroczeniem pracodawców jest zatrudnianie pracowników w godzinach nadliczbowych.
Pracodawcy często i chętnie przedłużają pracownikom czas pracy i nie widzą potrzeby uzasadniania pracy po godzinach. Jednak kodeks pracy dopuszcza pracę w godzinach nadliczbowych tylko w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego albo dla ochrony mienia lub środowiska czy też usunięcia awarii oraz w przypadku szczególnych potrzeb pracodawcy.
Nie każdy pracownik ma świadomość, że zgodnie z przepisami kodeksu pracy praca wykonywana ponad normy czasu pracy, ustalone zgodnie z przepisami kodeksu, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Za taką pracę oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości: 100 proc. wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy oraz w udzielonym pracownikowi dniu wolnym od pracy, 50 proc. wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu. Dodatek ten przysługuje także za każdą godzinę pracy przekraczającą przeciętną tygodniową normę czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Pracodawca ma obowiązek wypłacić dodatek, nawet gdy uzna, że praca pracownika była niewydajna.
Jednak dodatek nie przysługuje wówczas, gdy pracodawca udzielił pracownikowi czasu wolnego w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych. Każdy pracodawca zobowiązany jest prowadzić ewidencję czasu pracy z uwzględnieniem pracy w godzinach nadliczbowych. Liczba przepracowanych godzin nadliczbowych nie może przekroczyć dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym.
Inaczej przedstawia się sytuacja pracowników, których czas pracy został określony wymiarem ich zadań. Do tej grupy pracowników nie stosuje się przepisów o godzinach nadliczbowych, gdyż ich czas pracy określony jest w sposób pośredni i mało precyzyjny. Jednak pracodawcy nie mogą wyznaczać pracownikowi takiej ilości zadań, których realizacja nie byłaby możliwa w ciągu 8 godzin pracy. Ponadto pracownicy zajmujący kierownicze stanowiska nie mają prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, z tym że pracodawca nie może stale obarczać te osoby pracą w podwójnym wymiarze.
Pracownik ma więc prawo do domagania się dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, a pracodawca ma obowiązek wypłaty tego dodatku. Wszelkie spory dotyczące tego zagadnienia rozstrzyga sąd pracy.