Zagadnienie lustracji, a w mniejszym stopniu problem Radia Maryja zdominowały tematy obrad 336. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski w Poznaniu i Gnieźnie. 81 polskich kardynałów, arcybiskupów i biskupów przybyło do Poznania, aby złożyć hołd poznańskim robotnikom, którzy przed 50 laty na ulicach miasta upomnieli się „o Boga, wolność, prawo i chleb”.
W piątek 23 czerwca, kiedy to przypadła uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa, biskupi zebrali się na poznańskim Ostrowie Tumskim, gdzie w Auli Arcybiskupiego Seminarium Duchownego rozpoczęły się obrady 336. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski.
Hołd Czerwcowi ’56
Pierwszym punktem obrad biskupów była refleksja nad istotą Poznańskiego Czerwca ’56. W wykładzie bp prof. Marek Jędraszewski nakreślił tło powstania poznańskiego, szczególny nacisk kładąc na jego wątki duchowe i religijne. Biskupom została przekazana książka monograficzna „Ku wolności. Powstanie Poznańskie 1956”, opracowana pod red. bp. M. Jędraszewskiego, a także wydana w ramach „Biblioteki Przewodnika Katolickiego” książka „Widziałem Powstanie”, będąca plonem konkursu zorganizowanego przez nasz tygodnik.
Pod wieczór w piątek orszak biskupów i tysiące wiernych przeszły z kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Floriana na poznańskich Jeżycach na plac A. Mickiewicza, który przed 50 laty nosił nazwę pl. Stalina i na którym 28 czerwca 1956 r. zgromadziło się ponad 100 tysięcy demonstrantów. Podczas Mszy św. przejmującą homilię wygłosił arcybiskup metropolita przemyski Józef Michalik, przewodniczący KEP. – Przed 50 laty Poznań obudził wolę czynu, pierwszy wydobył z siebie odwagę obrony wartości eliminowanych z życia. Bez tamtego zrywu, bez tamtych ofiar, pewnie nie byłoby manifestowanej odwagi w roku 1968, 1970, nie byłoby „Solidarności” roku 1980 i przemian roku 1989 – powiedział metropolita przemyski.
„Prawda nas wyzwoli”
Dużą część obrad zdominował problem lustracji. Biskupi rozmawiali o utworzeniu ogólnopolskiej komisji opiniotwórczej, która miałaby koordynować prace komisji diecezjalnych, badających problem infiltracji duchowieństwa przez SB. W skład takiej komisji mieliby wejść duchowni i świeccy, a sama komisja współpracowałaby z IPN. Wyniki prac komisji, dotyczące na przykład przypadków księży konfidentów, byłyby ujawniane w zależności od decyzji biskupa ordynariusza danej diecezji. – Obowiązuje nas zasada „prawda nas wyzwoli” – powiedział gospodarz poznańskich obrad zebrania plenarnego abp Stanisław Gądecki, wiceprzewodniczący Konferencji Episkopatu. Metropolita zaznaczył jednocześnie, że na tym zebraniu nie zostanie wypracowany żaden dokument szczegółowy, m.in. ze względu na ograniczone ramy czasowe i potrzebę „szerszego, bardziej szczegółowego podejścia w stosunku do tego, co się dotąd mówiło w przypadku takiego czy innego księdza”. Opinie hierarchów na temat ujawniania nazwisk księży agentów są stosunkowo zbieżne. – W ujawnianiu prawdy o przeszłości należy kierować się zasadami miłości, szacunku i uwzględniać warunki, w jakich żyli oskarżani o współpracę z SB – powiedział abp Józef Michalik, metropolita przemyski. – Życzyłbym sobie, aby wszystkie dokumenty były publikowane, żebyśmy bazowali nie tylko na opiniach. W tych dokumentach są różne bzdury: jaką żyletką kto się golił i że w sklepie kupował rybki. Niech społeczeństwo wyrobi sobie osąd tej rzeczywistości – stwierdził kardynał Stanisław Dziwisz. Do sprawy lustracji odniósł się też oficjalnie Prymas Polski kard. Józef Glemp, którzy w trzecim dniu obrad, podczas homilii wygłoszonej w katedrze gnieźnieńskiej, stwierdził: – Nie ma teczki, która by nie zawierała kłamstw, nienawiści, podłości zdrad. Czy tam jest Pan Bóg? Tak, Pan Bóg jest także tam, obok podłości, zdrady i kłamstwa, obok skumulowania ludzkich przekłamań i zdrad.
Biskupi stwierdzili, że „medialna kampania domagająca się lustracji księży”, która rozgorzała bezpośrednio po wizycie w Polsce Benedykta XVI, była nie na miejscu. Jednocześnie stwierdzili, że księża jako obywatele także podlegają lustracji ze wszystkimi jej prawem przewidzianymi konsekwencjami. Biskupi napiętnowali jednak dziką i instrumentalnie traktowaną lustrację. W opublikowanym na zakończenie obrad oświadczeniu napisali m.in.: „Nie wolno zapominać, że dokumenty te były sporządzone przez wrogie Kościołowi i ruchom niepodległościowym tajne służby, których funkcjonariusze pozostają bezkarni, a tylko ich ofiary stają się przedmiotem publicznych oskarżeń. Rzetelna lustracja nie może odbywać się bez ujawnienia struktur i metod działania Służby Bezpieczeństwa”. – Społeczeństwo wreszcie musi się w tej dziedzinie pojednać i szukać ważniejszych problemów. Jest bezrobocie, ludzie wyjeżdżają za granicę, a my się zajmujemy lustracją – podsumował metropolita krakowski kard. Dziwisz.
Radio Maryja i list do Papieża
Episkopat zatwierdził również kilka dokumentów dotyczących Radia Maryja: statut Radia, nową umowę z prowincją redemptorystów prowadzącą Radio Maryja oraz statut Rady Programowej Radia Maryja, której skład ustalono jeszcze w maju. Stworzenie tych dokumentów ma uporządkować relacje na linii Radio Maryja – zakon będący właścicielem rozgłośni.
Biskupi wydali też oświadczenie w sprawie decyzji Parlamentu Europejskiego dotyczącej finansowania badań nad embrionami ludzkimi oraz zarodkowymi komórkami macierzystymi. Napisali w nim m.in.: „Jesteśmy zwolennikami rozwoju nauki w Unii Europejskiej i zwiększenia nakładów na badania naukowe. Szanujemy i popieramy prawo do wolności badań, prawo każdego człowieka do zdrowia i leczenia oraz obowiązek przychodzenia z pomocą chorym. Jesteśmy świadomi, że badania ludzkich komórek macierzystych są bardzo obiecujące z poznawczego i terapeutycznego punktu widzenia. Jednak wynik głosowania Parlamentu Europejskiego budzi w nas bardzo poważne zastrzeżenia natury etycznej, ponieważ badania zarodkowych komórek macierzystych, podejmowane z troski o zdrowie i życie jednych ludzi, są dokonywane za cenę unicestwiania innych ludzkich istot”.
W ostatnim dniu obrad, w niedzielę 25 czerwca, Episkopat Polski nawiedził Gniezno, gdzie odbyły się uroczystości związane z tysiącleciem śmierci pierwszego arcybiskupa metropolity gnieźnieńskiego bł. Radzyma Gaudentego, przyrodniego brata św. Wojciecha.
Po końcowych uroczystościach w Gnieźnie biskupi zgromadzeni na 336. Zebraniu Plenarnym KEP podpisali list do Ojca Świętego Benedykta XVI w podzięce za jego niedawną pielgrzymkę apostolską do Polski. Wcześniej abp Henryk Muszyński, metropolita gnieźnieński, odczytał słowa pozdrowienia skierowane do zebranych przez Ojca Świętego Benedykta XVI. W liście do arcybiskupa Papież zapewnił o modlitwie i duchowej łączności z wiernymi archidiecezji gnieźnieńskiej i przypomniał postać bł. Radzyma Gaudentego.
Fragmenty Komunikatu z 336. Zebrania Plenarnego Konferencji
Episkopatu Polski
1. Biskupi w imieniu własnym i całego Kościoła w Polsce wystosowali do Ojca Świętego Benedykta XVI list z podziękowaniem za jego pielgrzymkę do Polski, Ojczyzny Jana Pawła II. Papieskie przepowiadanie streszczające się w słowach: „Trwajcie mocni w wierze” rzuciło światło na wiele aspektów życia religijnego w naszej Ojczyźnie. Pełne serdeczności przyjęcie przez Polaków Papieża Benedykta XVI ukazało siłę powszechności Kościoła, który przekracza wszelkie granice i podziały.
2. Zebranie plenarne Episkopatu Polski stało się okazją, by oddać hołd ofiarom powstania poznańskiego, które wybuchło w czerwcu 1956 roku. Za te wartości, o których mówi uzupełniony obecnie napis na pomniku Poznańskich Krzyży: „O Boga, za wolność, prawo i chleb”, oddało życie około 100 osób a ponad 1000 zostało rannych. (...)
3. Tuż po zakończeniu pielgrzymki Ojca Świętego Benedykta XVI do Polski rozpoczęła się medialna kampania domagająca się lustracji księży. Wszyscy, także duchowni, jako obywatele, podlegają temu samemu prawu i tego nikt nie kwestionuje. Jednakże biskupi wyrażają stanowczy sprzeciw wobec takiej lustracji, która przebiega bez należytej weryfikacji dokumentów, z pominięciem poszanowania dobrego imienia i bez uprawomocnionego wyroku sądu, opierając się wyłącznie na dokumentach organów bezpieczeństwa. (...)
4. Biskupi, kontynuując prace podjęte w dniu 2 maja na Jasnej Górze, w czasie zebrania Rady Stałej Episkopatu poszerzonej o biskupów diecezjalnych, przyjęli statut Radia Maryja oraz tekst umowy między Konferencją Episkopatu Polski a Warszawską Prowincją Redemptorystów wraz z regulaminem Rady Programowej toruńskiej rozgłośni. Podjęte decyzje rodzą uzasadnioną nadzieję, że dzięki tym ustaleniom będzie można coraz skuteczniej prowadzić dzieło ewangelizacji.
5. W ostatnim czasie gwałtownie wzrasta liczba Polaków wyjeżdżających poza granice kraju w celach zarobkowych. Rodzi to konieczność otoczenia opieką duszpasterską naszych rodaków, na co także zwrócił uwagę Ojciec Święty Benedykt XVI. Biskupi polscy zachęcają kapłanów, by wielkodusznie spieszyli z pomocą polskim emigrantom. Jednocześnie zaś proszą emigrantów, by nawiązali kontakt z duszpasterzami bądź to polskimi, bądź lokalnymi.
6. Biskupi wyrazili uznanie dla lekarzy, którzy kierując się głosem sumienia, bronią poczętego życia. Wyrażają natomiast głęboki niepokój z powodu nękania ich procesami sądowymi oraz dyskryminowania w niektórych mediach.