Według podsumowanych właśnie danych za rok 2022 na niedzielną Mszę św. ch0dzi 29,5 ochrzczonych w Kościele katolickim Polaków. Do Komunii św. przystępuje natomiast 13,9 proc. wiernych. W zestawieniu z danymi sprzed 5 lat, kiedy niemal 40 proc. chodziło do kościoła, są to wyniki bardzo niskie. Jednak gdy porównać je do lat pandemii koronawirusa (2020–2021), widać lekkie odbicie od tego niskiego wskaźnika.
Zdaniem socjologa prof. Krzysztofa Koseły dane te pokazują reakcję ludu Bożego na pandemię. – Polacy przesiedli się przed telewizor. Dotyczy to różnych organizacji, nie tylko Kościoła. W różnych grupach czy stowarzyszeniach nadal nie ma tej liczby zaangażowanych członków, co przed pandemią. Przez lockdowny wymuszone pandemią została przerwana pewna ciągłość organizacyjna, taka pamięć organizacji. Niektórzy „działacze” po przerwie pandemicznej już nie wrócili. To samo dotyczy Kościoła: Polacy jeszcze do kościołów w takiej liczbie jak przed pandemią nie wrócili – mówi prof. Krzysztof Koseła z rady naukowej Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego (ISKK).
Katolicy w liczbach
Tradycyjnie już diecezjami, w których odsetek ochrzczonych regularnie uczęszczających na niedzielną Mszę św. jest najwyższy, są diecezja tarnowska
(61,5 proc.), rzeszowska (52 proc.) i przemyska (49,5 proc.). To dwukrotnie lub trzykrotnie wyższy wskaźnik niż w diecezjach szczecińsko-kamieńskiej (17,5 proc. wiernych), łódzkiej (17,8 proc.) czy warszawskiej (20 proc.). W archidiecezji poznańskiej wskaźnik dominicantes wyniósł
27 proc., w gnieźnieńskiej 28 proc., a w diecezji bydgoskiej 24 proc.
Aby ustalić te wskaźniki, ISKK rozsyłał za pośrednictwem poszczególnych kurii biskupich ankiety do wypełniania przez proboszczów. Na wszystkich Mszach św. jednego dnia równocześnie – 22 października 2022 r. – kościelni „rachmistrze” (najczęściej przeszkoleni ministranci) w całej Polsce liczyli wychodzących z kościoła oraz przystępujących do Komunii św. Wyniki obliczeń odsyłali w formie papierowej – właśnie dlatego opracowanie najnowszego rocznika zajęło ponad rok. Ks. Wojciech Sadłoń, wicedyrektor ISKK, zapowiedział, że Instytut już dąży do tego, by wszystkie ankiety mogły być odsyłane w formie elektronicznej, co znacząco przyspieszy ich zbieranie i opracowywanie roczników w następnych latach. Pilotażowo taką formę badania przyjęto w czterech polskich diecezjach.
Jak w każdym swoim roczniku, ISKK podsumował inne statystyki pokazujące życie Kościoła katolickiego. Policzono liczbę zakonników i zakonnic, z „rankingiem” najliczniejszych zgromadzeń; podano liczbę parafii z podziałem na diecezjalne, zakonne i ordynariat polowy; policzono katechetów i katechetki oraz procent dzieci uczęszczających na katechezę szkolną; policzono księży i kleryków przygotowujących się do posługi w seminariach, liczbę dzieci przyjmujących Pierwszą Komunię św., dorosłych wstępujących w katolickie małżeństwa oraz podano liczbę organizacji katolickich i ich członków.
Najliczniejszymi żeńskimi zgromadzeniami w Polsce są siostry służebniczki NMP starowiejskie, nazaretanki i elżbietanki. Najliczniejszymi zgromadzeniami męskimi pozostają franciszkanie OFM (tzw. bosi), salezjanie i franciszkanie konwentualni. ISKK policzył, że mamy również w Polsce 1220 mniszek ze zgromadzeń klauzurowych – klasztorów nieprowadzących posługi „czynnej” dla Kościoła, ale wspierających go nieustanną modlitwą. Najwięcej takich sióstr to karmelitanki bose, benedyktynki, bernardynki i klaryski od Wieczystej Adoracji.
Dzieci na religii, ochrzczeni
Najwięcej dzieci chodzi na religię w szkole w diecezjach z najwyższym uczestnictwem wiernych w sakramentach, czyli tarnowskiej, rzeszowskiej, przemyskiej, łomżyńskiej, sandomierskiej i radomskiej. Najmniej – w archidiecezji warszawskiej (59 proc. uczniów). Średnia ogólnopolska wyniosła 80 proc.
Na uwagę zasługują również dane dotyczące liczby nowo ochrzczonych, zarówno dzieci, jak i dorosłych (rocznik nie ujmuje ich osobno). Łącznie w 2022 r. sakramentu chrztu udzielono 302,2 tys. osób, co oznacza 4-procentowy spadek względem roku poprzedniego. Innymi słowy, coraz mniej osób w Polsce wstępuje do wspólnoty Kościoła, co jest wypadkową wielu procesów zachodzących w społeczeństwie. Demografia odgrywa tu niebagatelną rolę.
Rosnąca sekularyzacja?
Analizujący rocznik statystyczny Kościoła eksperci podkreślają, że nie może on służyć do wyciągania zbyt prostych wniosków, bowiem ukazuje jedynie część prawdziwego życia katolików w Polsce. Zdaniem prof. Krzysztofa Koseły nie da się na podstawie prostych wskaźników dominicantes i communicantes ukuć np. hipotezy o sekularyzacji polskich katolików.
– Ten raport nie pokazuje ludu Bożego, tylko raczej organizacyjną aktywność samego Kościoła, liczbę dominicantes czy communicantes. Nie pokazuje jednak dokładnego obrazu, bo nie wyczytamy w nim np. tego, co dzieje się z młodzieżą. Aby się tego dowiedzieć, musimy sięgać po inne dane socjologiczne, które wskazują, że być może młodzież wyprowadza się już z tego świata, w którym żyli jeszcze ich rodzice – mówił prof. Koseła podczas prezentacji rocznika ISKK.
Nie jest on także zwolennikiem wyciągania daleko idących wniosków z tych liczb. – Inne dane jasno pokazują, że życie Kościoła toczy się od ożywienia do ożywienia. Mamy nawet statystyki z USA pokazujące, że to raczej wiek XVIII był dla chrześcijaństwa taką epoką lodowcową. Oczywistym jest, że pandemia koronawirusa była uderzeniem w rutynowe praktyki wiernych i Kościół ciągle do stanu sprzed niej nie wrócił, nawet jeśli widzimy teraz pewne odbicie. Dlatego hipoteza o sekularyzacji nie jest na podstawie tych danych uprawniona – uważa prof. Koseła.