17 października rząd przyjął „Krajowy Plan Przeciwdziałania Przestępstwom Przeciwko Wolności Seksualnej i Obyczajności na Szkodę Małoletnich na lata 2023–2026”. Na czym on polega?
– Plan jest strategią działania państwa polskiego w szerokim rozumieniu tego słowa. Przewiduje zadania do wykonania dla administracji rządowej, ale też samorządowej i organizacji pozarządowych. Stanowi on realizację przepisów „ustawy Kamilka”, przyjętej w lipcu przez parlament, która zobowiązała Radę Ministrów do przyjęcia takiego planu. Stanowi on zarazem wykonanie Konwencji z Lanzarote, tzn. „Konwencji Rady Europy o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych” z 2007 r., która reguluje kwestie ochrony dzieci przed zagrożeniami w rzeczywistości wirtualnej, przede wszystkim przed przestępczością na tle seksualnym. Nad Planem pracowaliśmy już od dwóch lat, w interdyscyplinarnym zespole złożonym z najlepszych ekspertów. Krajowy Plan to zatem pierwsza, kompleksowa strategia przeciwdziałania i zwalczania przestępczości na tle seksualnym wobec dzieci, w świecie rzeczywistym i wirtualnym.
Problem pokazała ostatnio Pandora Gate, czyli afera z udziałem popularnych youtuberów.
– Identyfikujemy i przeciwdziałamy tym zagrożeniom od dawna. Wynikiem naszych ustaleń są m.in. właśnie działania ujęte w Krajowym Planie. Ich wykonanie przyniesie znaczące wzmocnienie ochrony małoletnich. Są one ze sobą powiązane, po to, by system był spójny, szczelny i skuteczny.
„Ustawa Kamilka” przewiduje dwa plany. Drugi będzie dotyczyć przeciwdziałania przemocy wobec dzieci – każdego rodzaju. Mam nadzieję, że powstanie równie szybko jak ten. Nad przygotowaniem i wdrożeniem planów ma czuwać grono ekspertów z Zespołu ds. Ochrony Małoletnich, który zostanie powołany przy Ministerstwie Sprawiedliwości. Podstawą jego działania znów są przepisy „ustawy Kamilka” oraz wydane w oparciu o nią rozporządzenie. Ono także jest gotowe, przed nami pozostaje procedura wyłaniania członków zespołu.
Jakie są główne założenia przyjętego planu?
– Pracując nad nim, wzorowaliśmy się na „Model National Response” – modelu działania krajowego autorstwa „WeProtect Global Alliance”. Z niego zaczerpnęliśmy strukturę, która opiera się na sześciu podstawowych obszarach działania. W ich ramach przedstawionych jest kilkadziesiąt działań. Najważniejszą zasadą będzie koordynacja różnych instytucji i organizacji; interdyscyplinarność. Skuteczność wymaga ścisłej współpracy organów ścigania, prokuratury, kuratorów, pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie, szkoły, służby zdrowia itd. I to zostało uwzględnione. Brak współpracy to chyba największa bolączka. Mankamentem było też podejście: „działam w ramach swoich kompetencji, tylko to mnie interesuje”. Przy takiej optyce, gdy kompetencje jednej instytucji się kończą, automatycznie przestaje ona działać, monitorować sytuację czy interweniować. W momencie, gdy na dalszym etapie zaktualizuje się ponownie potrzeba jej działania, choćby skontrolowania tego, jak sprawa się toczy, czy wszystko jest prawidłowo, czy dziecko jest zabezpieczone, to skuteczność zostaje zachwiana. Patrząc matematycznie, nie ma tu linii ciągłej, a linia przerywana. Traci się dziecko z pola widzenia, co może oznaczać dla niego niebezpieczeństwo.
Były luki systemowe?
– Tak, czarne dziury. Konieczne jest przełamanie sektorowości. Dlatego Krajowy Plan nakłada na różne podmioty obowiązek współpracy, poprawy komunikacji, przy jednoczesnym podnoszeniu kompetencji, jeśli chodzi o ujawnianie krzywdzenia, reagowania, udzielania wsparcia pokrzywdzonym i ich najbliższym. Po to Plan przewiduje szkolenia interdyscyplinarne dla pracowników wszystkich instytucji, które są zaangażowane w pomoc dzieciom na danym terenie. Chciałbym podkreślić, że Krajowy Plan opiera się nie tylko na pomocy pokrzywdzonym, ale równie mocno, a może przede wszystkim, na profilaktyce. Naszym celem jest zapobieganie krzywdzeniu – to niezwykle istotny obszar. Tylko tak możemy ograniczyć liczbę dramatów.
Wspomniane sześć filarów to: zarządzanie (analiza stanu prawnego, eliminacja luk w prawie itd.); organy ścigania i wymiar sprawiedliwości (podnoszenie kompetencji służb itd.); osoby pokrzywdzone (przyjazny dostęp do wymiary sprawiedliwości itd.); profilaktyka ogólnospołeczna (edukacja, programy pracy ze sprawcami i osobami, co do których istnieje ryzyko popełnienia przestępstwa itd.); działania w sektorze gospodarki i usług (świadomość problemu, procedury reagowania itd.); media (etyka, wytyczne, szkolenia na temat wtórnej wiktymizacji itd.).
„Ustawę Kamilka” przyjęto prawie jednomyślnie. To dobrze rokuje na przyszłość?
– Mam nadzieję, że przedstawiciele Platformy Obywatelskiej i Lewicy nie wycofają się ze swoich zobowiązań i będą działać na rzecz bezpieczeństwa dzieci.
---
Marcin Romanowski
Podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, doktor nauk prawnych