1. Co to jest list apostolski?
To jeden z rodzajów dokumentów wydawanych przez papieża. Choć nie jest tak ważny jak encyklika, to i tak ma duże znaczenie. Jan Paweł II wydał ich kilkadziesiąt, m.in. na zakończenie Roku Świętego w 2000 r. (Novo millennio ineunte). Wydając ten list Franciszek chce, aby głoszenie i czynienie miłosierdzia Boga nie skończyło się wraz zamknięciem Roku Świętego, lecz dalej było w centrum życia Kościoła.
„Miłosierdzie nie może być jakąś dygresją w życiu Kościoła, ale stanowi samo jego życie, czyniąc widoczną i namacalną głęboką prawdę Ewangelii. Wszystko objawia się w miłosierdziu; wszystko się rozstrzyga w miłosiernej miłości Ojca”.
2. Co oznacza nazwa listu?
Łacińska nazwa Misericordia et misera oznacza: miłosierdzie i nieszczęśliwa. Nawiązuje to do homilii św. Augustyna, w której komentował fragment Ewangelii według św. Jana o kobiecie cudzołożnej. Doktor Kościoła powiedział wtedy, że gdy chcący ukamienować kobietę, zaczęli wypuszczać kamienie z rąk i odchodzić, „dwoje pozostało: nieszczęśliwa i miłosierdzie”.
„Jezus spojrzał tej kobiecie w oczy i czytał w jej sercu: znalazł tam pragnienie zrozumienia, uzyskania przebaczenia i wyzwolenia. Nędza grzechu została okryta miłosierdziem miłości”.
3. Spowiedź na nowo w centrum
Miłosierdzia doświadczamy w liturgii Kościoła. Dlatego akcent pada na spowiedź, która ma ponownie zająć centralne miejsce w życiu chrześcijańskim. Stąd zalecenie rozpowszechniania inicjatywy „24 godziny dla Pana”, czyli całodobowej spowiedzi przed czwartą niedzielą Wielkiego Postu. Franciszek prosi też, aby każda wspólnota poświęciła jedną niedzielą w roku na rozpowszechnianie i zgłębianie słowa Bożego.
„Nie ma takiego prawa czy przykazania, które mogłoby przeszkodzić Bogu we wzięciu ponownie w ramiona syna, który powraca do Niego, uznając swój błąd, ale i postanawiając, że zaczyna od nowa”.
4. Aborcja
Papież przedłużył wszystkim kapłanom władzę rozgrzeszania z aborcji, do czego mieli prawo w Roku Miłosierdzia. Wcześniej upoważnieni do tego byli tylko biskupi, którzy mogli delegować tę władzę innym kapłanom. W Polsce, na mocy decyzji Episkopatu Polski z 23 kwietnia 1984 r., władzę tę mieli m.in. proboszczowie, kapłani spowiadający w katedrach i wyznaczonych sanktuariach, a także wszyscy księża, jeśli spowiedź odbywała się w czasie rekolekcji, w okresie Komunii wielkanocnej, przed zawarciem małżeństwa oraz gdy spowiedź dotyczyła okresu ponad roku. W praktyce zatem możliwość uzyskania rozgrzeszenia była bardzo szeroka. Od teraz będzie to jeszcze bardziej możliwe. Choć w mediach pojawiło się wiele przekłamań, papież wyraźnie odcina się w liście od umniejszania wielkości tego grzechu. Także ekskomunika latae sententiae, którą zaciąga się automatycznie przy dokonaniu aborcji, pozostaje w mocy i dalej dotyczy nie tylko kobiety, ale i wszystkich, którzy w tym uczestniczą.
„Chciałbym podkreślić z całą mocą, że aborcja jest grzechem ciężkim, ponieważ kładzie kres niewinnemu życiu. Jednakże z równą siłą mogę i muszę stwierdzić, że nie ma żadnego grzechu, którego nie mogłoby objąć i zniszczyć Boże miłosierdzie, gdy znajduje serce skruszone, które prosi o pojednanie się z Ojcem”. (zob. szerzej Mam dylemat na s. 45).
5. Misjonarze Miłosierdzia 2.0
Przedłużona, aż do odwołania, zostaje misja tzw. misjonarzy miłosierdzia. Ich zadaniem jest głoszenie Bożego miłosierdzia, szczególnie w tych środowiskach, gdzie ludzie żyją daleko od Boga i są pozbawieni nadziei na zmianę swojego życia. Papież do tej funkcji powołał z całego świata 1140 kapłanów, w tym 76 z Polski. W mocy została utrzymana ich władza zwalniania z ekskomuniki za niektóre grzechy zarezerwowane Stolicy Apostolskiej: zdrada tajemnicy spowiedzi; usiłowanie rozgrzeszenia wspólnika w grzechu przeciwko szóstemu przykazaniu, profanacja Najświętszego Sakramentu, przemoc fizyczna wobec papieża. Wbrew wielu doniesieniom medialnym, nie mogą tylko tego uczynić wobec grzechu wyświęcenia kapłana na biskupa bez zgody Stolicy Apostolskiej. Dalej jest to zastrzeżone tylko dla papieża.
„Ich praca duszpasterska miała na celu jasne ukazanie, że Bóg nie stawia żadnej granicy tym, którzy szukają Go ze skruszonym sercem, bo wychodzi wszystkim na spotkanie jako Ojciec”.
6. Nowe uczynki miłosierdzia
Papież prosi, abyśmy rozwijali kulturę miłosierdzia, w której nie ma miejsca na obojętność wobec siebie, i odwracanie wzroku, gdy widzi się cierpienie innych. Mamy docierać ze słowami nadziei do pogrążonych w bólu i ocierać im łzy. Franciszek pisze, że czasem wystarczy milcząca obecność, która nie jest poddaniem się, ale siłą pozwalającą uczestniczyć w cierpieniu drugiego. Wzywa do wyobraźni miłosierdzia, by być gotowymi do odkrywania nowych uczynków miłosierdzia.
„Możemy stworzyć prawdziwą rewolucję kulturalną, rozpoczynając właśnie od prostoty czynów, które mogą ogarnąć ciało i ducha, czyli życie ludzi. (…) Nie ma tłumaczenia, które mogłoby usprawiedliwić brak zaangażowania, kiedy wiemy, że On utożsamia się z każdym z nich”.
7. Światowy Dzień Ubogich
Papież ustanowił Światowy Dzień Ubogich w XXXIII niedzielę zwykłą. Dlaczego wtedy? Ma to nas przygotować do obchodzonej tydzień później uroczystości Jezusa Chrystusa, Króla Wszechświata. Króla, który utożsamiał się z najmniejszymi i ubogimi tego świata. Chcąc Go naśladować, nie możemy być na nich zamknięci.
„Będzie to dzień, który pomoże wspólnotom i każdemu ochrzczonemu w refleksji nad tym, że ubóstwo znajduje się w samym centrum Ewangelii oraz nad faktem, że dopóki Łazarz leży u drzwi naszego domu, nie może być sprawiedliwości ani też pokoju społecznego”.