"Pan mój i Bóg mój!" (J 20, 28)

Tomaszowe wyznanie wiary z Ewangelii św. Jana, w którym zawarte jest określenie zmartwychwstałego Pana słowami odnoszonymi przez Żydów do samego Boga ? Pan i Bóg (Elohim, Jahwe) ? wpisane jest w głoszenie dobrej nowiny o Zmartwychwstaniu, co dokonuje się w szczególny sposób w przeżywanym obecnie okresie wielkanocnym.

Dziś skupimy się na artykule drugim wyznania wiary, następującym po wyznaniu wiary w Boga Ojca i Stworzyciela, a który wyrażają słowa: ?wierzę w jednego Pan Jezusa Chrystusa, Syna Bożego Jednorodzonego, który z Ojca jest zrodzony przed wszystkimi wiekami?. Wykład wiary zawarty w Katechizmie Kościoła Katolickiego dzieli ów artykuł drugi na omówienie poszczególnych jego części, to jest: Imienia Jezus, słowa ?Chrystus?, będącego greckim tłumaczeniem hebrajskiego pojęcia ?Mesjasz?, następnie zaś tytułów ?Jedyny Syn Boży? i ?Pan?. Ten katechizmowy schemat zachowamy jest w niniejszym omówieniu treści wiary w Jezusa jako Chrystusa, Syna Bożego i Pana. Imię Jezus Imię Jezus, które w Ewangelii św. Łukasza i Mateusza Anioł nadaje Bożemu Dziecięciu oznacza ?Bóg zbawia?. W historii zbawienia Pan Bóg nie ograniczył się do wyzwolenia Izraela z domu niewoli, wyprowadzając go z Egiptu. Zbawia go jeszcze od jego grzechów. Tylko Bóg sam może odpuszczać grzech. Jego tajemnicze Imię objawione Mojżeszowi ? ?Jestem, który Jestem? ? oznaczające zbawczą obecność Boga pośród swego ludu, zostaje niejako dopełnione w Jezusie. Imię to przynosi bowiem zbawienie. Mogą Go wzywać wszyscy, ponieważ Syn Boży zjednoczył się ze wszystkimi ludźmi przez przyjęcie ludzkiej natury, stając się człowiekiem. ?Nie ma w żadnym innym zbawienia? ? głosił z powagą apostoł Piotr ? ?gdyż, nie dano ludziom pod niebem żadnego innego imienia, w którym moglibyśmy być zbawieni? (Dz 4, 12). Godne uwagi jest przy tej okazji zawarte w Katechizmie odniesienie do praktykowanego przez Arcykapłana w świątyni jerozolimskiej wzywania Imienia Boga, po pokropieniu przebłagalni krwią ofiary, dla wynagrodzenia za grzechy Izraela i powiązane z tym słowa apostoła Pawła, iż Jego (tj. Jezusa) ustanowił Bóg narzędziem przebłagania, mocą Jego krwi (Rz 3, 25). Wszystko to tłumaczy znaczenie praktyki liturgicznej i modlitewnej Kościoła, w której centrum jest Imię Jezusa i wzywanie jego zmiłowania, a także praktykowanej na Wschodzie tzw. modlitwy serca: Panie Jezu Chryste, Synu Boga żywego, zmiłuj się nade mną grzesznikiem (KKK 435). Chrystus Chrystus znaczy Mesjasz (namaszczony). Słowo to stało się imieniem własnym Jezusa. Później zaczęto także używać słowa ?chrześcijanie? ? na określenie uczniów Jezusa z Nazaretu. Stary Testament zapowiadał Mesjasza jako Króla, Kapłana i Proroka. Ze słowem Mesjasz łączyły się wielorakie nadzieje Izraela: przywrócenie królestwa, odnowa kultu Boga, kres cierpień i upokorzeń. Sam Jezus, jak świadczą Ewangelie, z pewną rezerwą przyjmował tytuł Mesjasza, by uniknąć łączonych z nim zbyt doczesnych, ludzkich oczekiwań, także w wymiarze politycznym. Im bliższa stawała się jednak godzina Jego męki i ukrzyżowania, tym bardziej zdawał się dowodzić, że wszystkie oczekiwania mesjańskie znajdą wypełnienie właśnie w Nim. Po Zmartwychwstaniu Kościół Apostolski wyraźnie i z wielką mocą przedstawia Jezusa z Nazaretu jako Chrystusa ? jedynego Mesjasza. Słowa ?Jezus jest Mesjaszem? stają się wyznaniem wiary. Apostoł Piotr głosi: ?Niech cały dom Izraela wie z niewzruszoną pewnością, że tego Jezusa, któregoście ukrzyżowali uczynił Bóg i Panem, i Mesjaszem? (Dz 2, 36). Na Jezusa jako namaszczonego Duchem Pańskim wskazują teksty odnoszące się do samego początku ludzkiej egzystencji Jezusa (począł się z Ducha Świętego ? Mt 1, 20). Namaszczenie ? konsekracja mesjańska ? została objawiona podczas chrztu w Jordanie, udzielonego przez Jana Chrzciciela, u początków publicznej działalności Jezusa. Wielu widzi tu nie tylko objawienie (ogłoszenie), ale nowy etap ? kairos ? w historii zbawienia, urzeczywistnienie mocy Ducha Świętego w odniesieniu do Osoby Bożego Syna, podobnie jak w odniesieniu do wywyższenia Jezusa przez śmierć i zmartwychwstanie. Treść mesjańskiego posłannictwa nie objawia się wyłącznie w Boskim posłaniu (Syn Człowieczy z nieba zstąpił ? J 3, 13), ale i w podjęciu drogi krzyża, wypełnieniu zapowiadanej misji Cierpiącego Sługi i świadectwu danym prawdzie. W Jezusie znajdują wypełnienie wszystkie proroctwa dotyczące mającego nadejść Mesjasza. On więc jest ?Tym, który miał przyjść? ? innego nie trzeba oczekiwać! Jako Syn Człowieczy spełnił swoją misję, nie tylko w odniesieniu do Izraela, ale wobec wszystkich narodów. Jedyny Syn Boży Określenie ?Syn Boży? spotykamy już w Starym Testamencie, zarówno w odniesieniu do Mesjasza-Króla, jak i całego narodu izraelskiego. Biorąc pod uwagę ścisły monoteizm Pierwszego Przymierza, nazwa ta mogła być stosowana w znaczeniu co najwyżej analogicznym lub przenośnym, wskazując na szczególne wybranie kogoś czy posłannictwo. Jahwe mówi do Mojżesza: ?Powiesz do faraona ? synem moim pierworodnym jest Izrael. Wypuść mojego syna, aby mi cześć oddawał? (Wj 4, 22). Psalm 2 nawiązując do intronizacji króla, ogłasza: ?Tyś moim Synem, ja ciebie dziś zrodziłem?. Stąd też Katechizm Kościoła zwraca uwagę, że samo nazywanie nawet Mesjasza Synem Bożym nie musi oznaczać bycia czymś więcej niż człowiekiem. Raczej odnosi się to do szczególnej relacji z Bogiem, do szczególnej z Nim bliskości. Jednakże sam Jezus podkreśla wyłączność swojego stosunku do Boga, czego wymownym przykładem jest rozróżnienie zawarte w modlitwie. On sam zwraca się do Boga, jako swego Ojca. Sam mówi: ?Ojciec mój?, innych zaś poucza: wy módlcie się ?Ojcze nasz?. Zachowane w Piśmie Świętym w oryginalnym brzmieniu słowo Abba ? Ojcze, to wyraz szczególnej bliskości i oddania, jakie charakteryzują relację Jezusa z Bogiem. Przekonanie o szczególnym Synostwie Bożym Jezusa zostaje potwierdzone w Ewangeliach głosem z nieba przy chrzcie w Jordanie (Mk 1, 11) i na Górze Przemienienia (Mk 9, 7). Szczególnie wymowne jest wyznanie apostoła Piotra koło Cezarei Filipowej: ?Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga Żywego? (Mt 16, 16).Ta szczególna wymowa płynie ze słów Jezusa, który w odpowiedzi mówi: ?Nie objawiły Ci tego ciało i krew, ale Ojciec mój, który jest w niebie?. Eksponując wagę tego wyznania, trzeba też zauważyć, że nie jest ono odizolowane od całości Ewangelii, ale stanowi potwierdzenie tego wszystkiego, na co wskazują inne wydarzenia, które prowadzą do zdumienia i wyznania wiary, np. po uratowaniu Piotra na falach jeziora (Mt 14, 33). Współbrzmi także z przedstawieniem Jezusa jako Tego, który zna Ojca i różni się od innych sług posyłanych przez Boga do Jego ludu. To właśnie sprawa jedynego w swoim rodzaju Synostwa Bożego stała się źródłem sprzeciwu przeciwników Jezusa i była podstawą zarzucanego Mu bluźnierstwa i domagania się śmierci Jezusa ? według Prawa powinien umrzeć, bo sam siebie uczynił Synem Bożym (J 19, 8). Sprawa Synostwa Bożego ujawnia się w szyderstwach towarzyszących krzyżowej śmierci (?Zejdź z krzyża, jeśli jesteś synem Bożym?), ale też w zadziwiającym wyznaniu setnika ? poganina ? ?prawdziwie ? Ten był Synem Bożym (Mk 15, 39). Na nowo zaś prawda ta zajaśnieje w związku z głoszeniem Jego zmartwychwstania. Odnośnie zaś do samej świadomości Jezusa, jako jedynego, prawdziwego Bożego Syna należy zauważyć nie tylko nazywanie Boga ?swoim Ojcem?, ale i odniesienie do Siebie słów wyrażających istotę Boga ?Ja Jestem? (J 8, 58) ? słów wykraczających poza ramy i ograniczenia właściwe dla stworzeń. Jako Syn Boży, powie później Kościół, formułując prawdy wiary językiem swego czasu, że jest On współistotny Ojcu. Teologowie zaś podejmować będą liczne próby określenia relacji, jaka w Bogu Trójjedynym zachodzi między Ojcem Odwiecznym i Jemu współistotnym Synem. Określą ją mianem ?zrodzenia?, które to słowo weszło do wyznania wiary, nie odnosząc się bynajmniej do Wcielenia, czyli tego, co wydarzyło się w związku z narodzeniem się Boga Człowieka, ale jako wyraz wiary w Tego, który w odróżnieniu od stworzeń ?z Ojca jest zrodzony przed wszystkimi wiekami?. Ewangelia o Bożym Synu jest nam dana, abyśmy uwierzyli i wierząc mieli życie w imię jego (J 20, 31). Pan Z wiarą w bóstwo Syna Bożego łączy się określenie Go ?Panem?. Greckie słowo Kyrios ? Pan stało się imieniem wyrażającym boskość. Tym słowem ? Pan ? greckie tłumaczenie Starego Testamentu oddało imię Boga Jahwe (JHWH). Skoro słowo to w Nowym Testamencie odniesione jest nie tylko do Ojca, ale również do Jezusa, to wyraża wiarę w Jego bóstwo, szczególnie zaś w Jego boską, najwyższą władzę. Katechizm Kościoła zwraca uwagę, że rozliczne znaki (cuda) zdziałane przez Jezusa wskazują na jego panowanie nad naturą, chorobami, demonami, śmiercią, grzechem (KKK 447). Decydujące jednak w przypisaniu Jezusowi tytułu Pana jest jego wywyższenie wyrażone w Tajemnicy Zmartwychwstania i Wniebowstąpienia. Poucza o tym znany Hymn św. Pawła zawarty w Liście do Filipian (2, 6?11). ?On istniejąc w postaci Bożej (?) ogołocił samego siebie, przyjąwszy postać Sługi, stawszy się posłusznym aż do śmierci ? i to śmierci krzyżowej. Dlatego też Bóg Go nad wszystko wywyższył (?) aby na Imię Jezusa zgięło się każde kolano (?) i aby wszelki język wyznał, że Jezus Chrystus jest Panem, ku chwale Boga Ojca?. Wraz z przepowiadaniem Jezusa Chrystusa jako Pana, chrześcijaństwo kieruje do ludzi wszystkich czasów wezwanie, by nie absolutyzowali żadnej władzy ziemskiej, by byli gotowi poddać także samych siebie, swoją wolność, wyłącznie Bogu i Jezusowi Chrystusowi jako Panu. Stąd płyną słowa Soboru Watykańskiego II (KDK) o Chrystusie, który jest kluczem, ośrodkiem i celem całej ludzkiej historii. Stąd też płynie dobrze nam znane wołanie błogosławionego Jana Pawła II o otwarcie drzwi Chrystusowi i poddanie się Jego zbawczej władzy. Także modlitwa Kościoła zanoszona do Ojca przez Chrystusa w Duchu Świętym jest wyrazem wiary i nadziei pokładanej w Chrystusie Panu przez tych, którzy noszą Jego imię ? imię chrześcijan. Jak wiadomo, emerytowany już papież Benedykt XVI pozostawił nam zredagowaną w czasie swego pontyfikatu książkę zatytułowaną Jezus z Nazaretu, obejmującą trzy części. Pierwsza ukazała się w roku 2007, druga w 2011, a trzecia poświęcona dzieciństwu Jezusa pod koniec 2012 r. Opracowanie to pozostanie trwałym punktem odniesienia w poszukiwaniu prawdy o Jezusie Chrystusie. Nie jest to dokument Urzędu Nauczycielskiego Kościoła, ale jak sam autor podaje, wyraz osobistego, dokonanego przez Josepha Ratzingera poszukiwania ?Oblicza Pana?. Lektura to niełatwa, bo przecież to rozprawa teologa, profesora, wieloletniego szefa Watykańskiej Kongregacji Nauki Wiary. Chciałbym jednak odwołać się na koniec do zawartego tam pytania: Co takiego dał nam Chrystus ? pyta o to Benedykt XVI w swej książce ? jeśli nie zbudował światowego pokoju, powszechnego dobrobytu, lepszego świata? Co nam przyniósł? Odpowiedź jest prosta: Boga! I do tej odpowiedzi dołącza krótki komentarz: ?Jeśli uważamy, że to za mało, to tylko z powodu zatwardziałości naszego serca?. Sobór Chalcedoński, w: Breviarium Fidei VI, 8 Idąc za świętymi Ojcami, wszyscy jednogłośnie uczymy wyznawać, że jest jeden i ten sam Syn, Pan nasz Jezus Chrystus, doskonały w Bóstwie i doskonały w człowieczeństwie, prawdziwy Bóg i prawdziwy człowiek, złożony z rozumnej duszy i ciała, współistotny Ojcu co do Bóstwa, współistotny nam co do człowieczeństwa, ?we wszystkim nam podobny oprócz grzechu? (Hbr 4, 15). Przed wiekami z Ojca zrodzony jako Bóg, w ostatnich zaś czasach dla nas i dla naszego zbawienia narodził się jako człowiek z Maryi Dziewicy, Bożej Rodzicielki; jednego i tego samego Chrystusa Pana, Syna Jednorodzonego należy wyznawać w dwóch naturach, bez zmieszania, bez zmiany, bez rozdzielania i rozłączania. Nigdy nie zanikły różnice natur przez ich zjednoczenie, ale została zachowana właściwość obu, tworzących jedną osobę i jedną hipostazę. Nie można Go dzielić na dwie osoby ani ich w Nim rozróżniać, ponieważ jest jeden i ten sam Syn jednorodzony, Słowo Boże, Pan Jezus Chrystus, jak przedtem prorocy nauczali o Nim, jak sam Jezus Chrystus o tym nas pouczył i jak nam przekazał Symbol Ojców. Jan Paweł II, fragment homilii wygłoszonej w czasie Mszy św. inaugurującej pontyfikat, 22 X 1978 r. Tyś jest Chrystus, Syn Boga żywego (Mt 16, 16). Słowa te wypowiedział Szymon, syn Jony, w pobliżu Cezarei Filipowej. Tak, wypowiedział je w swoim własnym języku z głębokim, przeżytym i odczuwalnym przeświadczeniem. Ale słowa te nie wyszły od niego, nie w nim miały swe źródło, ?bo nie ciało i nie krew objawiły tobie, jeno Ojciec mój, który jest w niebiesiech? (Mt 16, 17). To były słowa wiary. Słowa te zaznaczają początek posłannictwa Piotrowego w historii zbawienia, w dziejach ludu Bożego. Od tego momentu poprzez takie wyznanie wiary święta historia zbawienia ludu Bożego miała zyskać nowy wymiar, wyrażać się odtąd w historycznym wymiarze Kościoła. Ten kościelny wymiar historii ludu Bożego bierze swoje początki, rodzi się właśnie z tych słów wiary i związany jest z człowiekiem, który je wypowiedział. Ty jesteś kamieniem, skałą, opoką i na tobie jak na opoce zbuduję Kościół mój. Trzeba, aby dzisiaj w tym właśnie miejscu te same słowa zostały wypowiedziane i wysłuchane: ?Tyś jest Chrystus, Syn Boga żywego?. Tak, Bracia i Synowie, przede wszystkim te słowa. Ich zawartość otwiera naszym oczom tajemnicę Boga żywego, tajemnicę, którą Syn zna i którą nam przybliżył. Nikt jeszcze nie przybliżył Boga żywego ludziom, nikt Go nie objawił tak, jak to zrobił On sam. W naszym poznaniu Boga, w naszym dążeniu do Boga jesteśmy zdani bez reszty na potęgę tych słów: ?Kto mnie widzi, widzi Ojca?. Tego, który jest nieskończony, nieprzenikniony, niewypowiedziany. Jezus Chrystus, Syn Jednorodzony, zrodzony z Maryi Dziewicy, stał się nam bliski w stajni betlejemskiej. Wy wszyscy, którzy posiadacie nieocenione szczęście wiary, wy wszyscy, którzy jeszcze szukacie Boga, a także wy, których dręczy zwątpienie, zechciejcie przyjąć raz jeszcze ? dzisiaj, w tym świętym miejscu ? słowa wypowiedziane przez Szymona Piotra. W tych słowach jest wiara Kościoła, w tych właśnie słowach jest nowa prawda, czyli najwyższa i ostateczna prawda o Człowieku, Synu Boga żywego. ?Tyś jest Chrystus, Syn Boga żywego?. Katechizm Kościoła Katolickiego 423 Wierzymy i wyznajemy, że Jezus z Nazaretu, urodzony jako Żyd z córki Izraela w Betlejem, w czasach króla Heroda Wielkiego i cezara Augusta I, z zawodu cieśla, który umarł ukrzyżowany w Jerozolimie za czasów namiestnika Poncjusza Piłata, w czasie rządów cezara Tyberiusza, jest odwiecznym Synem Bożym, który stał się człowiekiem. Wierzymy, że ?od Boga wyszedł? (J 13, 3), ?z nieba zstąpił? (J 3, 13; 6, 33), ?przyszedł w ciele? (1 J 4, 2), ponieważ ?Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas. I oglądaliśmy Jego chwałę, chwałę, jaką Jednorodzony otrzymuje od Ojca, pełen łaski i prawdy. Z Jego pełności wszyscyśmy otrzymali ? łaskę po łasce? (J 1, 14.16). Deklaracja Kongregacji Nauki Wiary Dominus Jezus 5 Sobór Watykański II, wierny Bożemu słowu, naucza: ?Najgłębsza zaś prawda o Bogu i o zbawieniu człowieka jaśnieje nam przez to objawienie w osobie Chrystusa, który jest zarazem pośrednikiem i pełnią całego objawienia?. I przypomina: ?Jezus Chrystus więc, Słowo Wcielone, ?człowiek do ludzi? posłany, ?głosi słowo Boże? (por. J 3, 34) i dopełnia dzieła zbawienia, które Ojciec powierzył Mu do wykonania (por. J 5, 36; 17, 4). Dlatego Ten, którego gdy ktoś widzi, widzi też i Ojca (por. J 14, 9), przez całą swoją obecność i okazanie się przez słowa i czyny, przez znaki i cuda, zwłaszcza zaś przez śmierć swoją i pełne chwały zmartwychwstanie, a wreszcie przez zesłanie Ducha prawdy, objawienie doprowadził do końca i do doskonałości oraz świadectwem Bożym potwierdza (...). Ekonomia więc chrześcijańska, jako nowe i ostateczne przymierze, nigdy nie ustanie i nie należy się już spodziewać żadnego nowego objawienia publicznego przed chwalebnym ukazaniem się Pana naszego Jezusa Chrystusa (por. 1 Tm 6, 14 i Tt 2, 13)?. Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego 80 Od początku pierwsi uczniowie Chrystusa zapałali pragnieniem głoszenia Jezusa Chrystusa, aby doprowadzić ludzi do wiary w Niego. Także dzisiaj, z tego przenikniętego miłością poznania Chrystusa, rodzi się pragnienie ewangelizacji i katechizacji, to jest nauczania o Chrystusie, odkrywania w osobie Chrystusa całego odwiecznego zamysłu Bożego, doprowadzenia ludzkości do komunii z Jezusem. 6. Benedykt XVI, Porta fidei 2 Zdarza się obecnie dość często, że chrześcijanie bardziej się troszczą o konsekwencje społeczne, kulturowe i polityczne swego zaangażowania, myśląc, że wiara wciąż jest przesłanką życia wspólnego. W rzeczywistości założenie to nie tylko przestało być oczywiste, ale często bywa wręcz negowane. Podczas gdy w przeszłości możliwe było uznanie, że istnieje jednorodna tkanka kulturowa, powszechnie akceptowana w odniesieniu do treści wiary i inspirowanych nią wartości, to obecnie wydaje się, że w znacznej części społeczeństwa już tak nie jest z powodu głębokiego kryzysu wiary, który dotknął wielu ludzi.