Wiara składa się z dwóch podstawowych elementów. Stanowi ją zarówno akt wiary, jak i treść wiary. Treść wiary – to prawdy, w które wierzymy; akt wiary – to „całkowite powierzenie się Bogu w pełnej wolności” (Porta fidei 10).
Wiara jako akt osobowy jest „wolną odpowiedzią człowieka na inicjatywę Boga, który się objawia” (KKK 166). Lecz akt wiary nie jest aktem wyizolowanym. Jest to wydarzenie o charakterze dialogicznym. „Nikt nie może wierzyć sam, tak jak nikt nie może sam żyć. Nikt nie dał wiary samemu sobie, tak jak nikt nie dał sam sobie życia” (KKK 166). Wyznanie wiary jest zatem zarówno aktem osobistym, jak i wspólnotowym, a zatem eklezjalnym, czyli kościelnym. Zawarte jest w nim także zaangażowanie i publiczne świadectwo. Papież Benedykt XVI naucza, że „pierwszym podmiotem wiary jest faktycznie Kościół. W wierze wspólnoty chrześcijańskiej każdy otrzymuje chrzest, skuteczny znak wejścia do ludu wierzących, aby zyskać zbawienie” (Porta fidei 10). Katechizmokreśla tę prawdę następująco: „Zbawienie pochodzi od samego Boga; ponieważ jednak życie wiary otrzymujemy za pośrednictwem Kościoła, on jest naszą Matką (…). Ponieważ Kościół jest naszą Matką, jest także nauczycielem wiary”. A zatem to wiara Kościoła „poprzedza, rodzi, prowadzi i karmi naszą wiarę” (por. KKK 169, 181). Osobisty i wspólnotowy charakter wiary Katechizm ujmuje w artykułach o znamiennych tytułach: „wierzę” i „wierzymy”. Odwołuje się przy tym do dwóch symboli wiary – Symbolu Apostolskiego, w którym mówimy „wierzę”, oraz do Symbolu Nicejsko-Konstantynopolskiego, który w greckim oryginale rozpoczyna się słowem „wierzymy”.
Osobowa, ale i wspólnotowa
Wiara, i to zarówno wtedy, kiedy mówimy o jej treści, jak i wtedy, kiedy dotyczy samego aktu wiary, nie jest tylko sprawą prywatną, osobistą i indywidualną. Jest to wiara mająca charakter osobowy, ale i wspólnotowy, jest to bowiem wiara Kościoła, „której wyznawanie jest naszą chlubą w Chrystusie Jezusie Panu naszym” (Obrzędy chrztu). Jednak ukazywanie wspólnotowego i publicznego charakteru wiary jako prawa do oficjalnych, religijnych uroczystości i zewnętrznych form jej manifestacji to bardzo powierzchowna i poniekąd błędna interpretacja tego zagadnienia. Wspólnotowy i publiczny wymiar wiary chrześcijańskiej powinien przejawiać się głównie w budowaniu jedności wspólnoty wiary, świadectwie wiary oraz dzieleniu się nią. Wiara jest najpierw podstawą duchowości komunii kościelnej wspólnoty. Ta duchowość nie stanowi rzeczywistości abstrakcyjnej. Posiada ona konkretne przejawy takie, jak: dostrzeżenie blasku Bożego Oblicza w obliczach sióstr i braci żyjących wokół nas, zdolność odczuwania więzi z siostrą i bratem w wierze, postrzeganie ich jako „kogoś bliskiego”, dzielenie ich radości i cierpień, odgadywanie pragnień, ofiarowanie im prawdziwej i głębokiej przyjaźni, dostrzeganie w drugim człowieku przede wszystkim tego, co pozytywne. Wspólnotowy charakter wiary chrześcijańskiej, budujący kościelną komunię, to dalej umiejętność „czynienia miejsca” siostrze i bratu, wzajemne „noszenie brzemion” (por. Gal 6,2) czy odrzucanie pokus egoizmu rodzących rywalizację, powodujących bezwzględne dążenie do kariery, nieufność, zazdrość. (por. Novo millennio ineunte 43). Łatwo zauważyć, jak daleka od tych wskazań bł. Jana Pawła II jest kościelna mentalność postrzegająca wspólnotowy wymiar wiary przede wszystkim jako wyraz publicznego kultu.
Dzielić się wiarą
Wspólnotowy wymiar wiary to dalej dawanie świadectwa wierze i dzielenie się nią. Podstawowym świadectwem jest tu świadectwo wspólnoty wiary – „Popatrzcie, jak oni się miłują” (Dz 39, 7). Jest ono owocem duchowości komunii, budowanej na wierze wspólnoty. Dzielenie się wiarą z kolei to swoisty wewnętrzny imperatyw aktu wiary: „Wierzący otrzymał wiarę od innych, dlatego powinien ją przekazywać innym” (KKK 166), gdyż „wiara umacnia się, gdy jest przekazywana” (Redemptoris missio 2).
Ukazane tu w zarysie zagadnienie osobowego i wspólnotowego, prywatnego i publicznego charakteru chrześcijańskiej wiary niesie ze sobą wiele wyzwań duszpasterskich. Jednym z nich, jakkolwiek bardzo aktualnym, jest przezwyciężenie panującej w niektórych kościelnych kręgach mentalności przedkładającej publiczny kult i zewnętrzne formy religijności ponad osobistą, przyjętą sercem wiarę. Jakikolwiek przymus czy zobowiązanie kogokolwiek do udziału w zewnętrznych aktach kultu religijnego nie jest z pewnością tym, co kościelne nauczanie rozumie jako publiczny wyraz wiary przyjętej sercem.
Wspólnotowy i publiczny wymiar wiary chrześcijańskiej powinien przejawiać się głównie w budowaniu jedności wspólnoty wiary, świadectwie wiary oraz dzieleniu się nią