Dla wielu naszych rodaków Częstochowa kojarzy się z Jasną Górą, z Cudownym Obrazem Matki Bożej, mianowanej Królową Polski i z pielgrzymkami. Pielgrzymki zdążają tam z różnych zakątków naszego kraju i spoza jego granic, rocznie do 5 mln osób. Dla ludzi wierzących Jasna Góra jest duchową stolicą Polski. W 1979 r. Jan Paweł II powiedział: „Czasem człowiek może tylko tutaj dźwignąć się z najgłębszego upadku na szczyt”.
Nowości?
Po przeczytaniu jednego z wydanych nie tak dawno przewodników turystycznych o Częstochowie przecierałem oczy ze zdumienia. W tej obszernej książce Jasnej Górze poświęcono niewiele uwagi i to na samym końcu. Jakby świadomie chciano zapomnieć o Matce Bożej i całej spuściźnie historycznej tego miejsca.
Z kolei z przewodnika przygotowanego przez Urszulę Własiuk i wydanego w 2008 r. pt. Szlaki Papieskie. Jura Krakowsko-Częstochowska dowiadujemy się o pielgrzymkach na Jasną Górę, w których uczestniczył Karol Wojtyła. Trasy tych pieszych wędrówek prowadziły przez urokliwe okolice Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.W nawiązaniu do tego warto zauważyć, że po 1434 r. nastąpiło ożywienie ruchu pątniczego, kiedy to po zniszczeniu przez rabusiów Cudownej Ikony i następnie po jej odnowieniu w Krakowie, wizerunek Matki Bożej był odprowadzony na Jasną Górę przez króla Władysława Jagiełłę, możnowładców, ale i wielotysięczny tłum. Wspomnienia tego wydarzenia znajdziemy w książce pt. Jasna Góra Antoniego Jackowskiego, Jana Pacha OSPPE i Jana Stanisława Rudzińskiego OSPPE.
Jasna Góra
Jasna Góra to nazwa wzniesienia o wysokości 293 m. n.p.m. U jego podnóża rozłożyła się Częstochowa, duże miasto zamieszkałe dziś przez prawie 250 tys. ludzi. Określenie Jasna Góra przywodzi na myśl jasny, dobry element. Może niegdyś oznaczała dobre, tzn. bezpieczne miejsce, z którego łatwiej było dostrzec zagrożenie i obronić się? Z wieży jasnogórskiego klasztoru oo. Paulinów (106 m wysokości) widać przecież daleko, przy dobrej pogodzie do kilkudziesięciu kilometrów. Paulini przybyli na Jasną Górę w 1382 r., sprowadzeni tu z Węgier przez księcia Władysława Opolczyka. W 1384 r. powierzył on zakonnikom cudowną Ikonę Matki Bożej. Z pierwszego XIV-wiecznego klasztoru pozostała do dziś tylko kaplica i wizerunek Matki Bożej. W XVII w. wzniesiono tam twierdzę o charakterze bastionowym. Niewiele lat później zdała ona swój bojowy chrzest po zwycięskiej obronie przed Szwedami.
Przebywając w kaplicy Matki Bożej, w bazylice lub w miejscach przygotowanych wystaw i pamiątek, przemierzając Wały, odprawiając Drogę Krzyżową, odnajdujemy całe bogactwo duchowe, treść i historię naszego narodu. Matka Boża wskazuje nieustannie nowe drogi i rozwiązania kolejnym pokoleniom odwiedzających ją pielgrzymów. Ona jest „nasza”. Maryja związała się z Polską poprzez skomplikowane dzieje naszej ojczystej historii.
Do Olsztyna
Po zakończonej pielgrzymce na Jasną Górę tym, którzy mają jeszcze nieco czasu, proponuję wycieczkę autobusem podmiejskim do pobliskiego Olsztyna, po raz pierwszy wspomnianego w 1343 r. w kronice Janka z Czarnkowa.
Na szczycie wzgórza znajdują się tam ruiny jednego z największych niegdyś Orlich Gniazd. Zamek zbudowano w XIV w. na grzędzie skalnej, zwanej Słonecznymi Skałkami, jednym z najwyższych wzniesień w całej Jurze. Choć z dawnej świetności pozostały dziś zaledwie cząstki wielkiego zamku, to jednak widać potęgę dawnej twierdzy.
Na okolicznych skałkach swego czasu ćwiczyli słynni himalaiści, Jerzy Kukuczka i Wanda Rutkiewicz. Wzgórza porasta relikt z epoki lodowcowej, skalnica gronkowa oraz inna rzadkość, przytulia krakowska. Kręcono tam film pt. Rękopis znaleziony w Saragossie, w którym wystąpił słynny polski aktor Zbigniew Cybulski. Tuż przy centrum Olsztyna warto zajrzeć do domu Jana Przepióra, artysty pochodzącego z okolic Kłodzka i podziwiać ruchomą szopkę z kilkuset ruchomymi figurami oraz wysłuchać emocjonujących opowieści z dziejów Olsztyna.
Sokole Góry
Jest to nazwa rezerwatu położonego niedaleko Olsztyna. Pochodzi ona od zamieszkujących tu niegdyś sokołów. Bogactwem tych gór są wapienne białe ostańce o różnorodnych kształtach i wysokości dochodzącej do 400 m (Biakło, Sokola, Kamienna Góra, Pustelnica, Puchacz, Knieja, Donica, Karzełek i Jodłowa Góra). Ciekawa geologicznie jest góra Biakło z charakterystycznym krzyżem na szczycie. Zobaczymy na niej okno skalne, iglicę wapienną, liczne żłobki, żebra i jamki krasowe. W Sokolich Górach można spotkać całe mnóstwo jaskiń, od największej o nazwie Pod Sokolą Górą (stała temperatura w zimie to ok. 3°C), do najgłębszej Studnisko (pionowa studnia – 75,5 m). Za najpiękniejszą uznaje się Jaskinię Maurycego o interesującej szacie naciekowej. W Jaskini Komarowej znaleziono szczątki niedźwiedzia jaskiniowego i hieny; ludzie zamieszkiwali ją ok. 20 tys. lat temu. Nie wszystkie jaskinie nadają się do zwiedzania. W kamieniołomie Kielniki można znaleźć skamieniałości prehistorycznych amonitów, krabów, gąbek, glonów, liliowców i jeżowców.
Ogrodzieniec
Można też dotrzeć do Zawiercia, np. PKP i stamtąd busem do Podzamcza. Niedaleko od tego miejsca, na krawędzi najwyższego wzgórza Jury, Góry Janowskiego (515 m.), stoi wyjątkowe olbrzymie zamczysko zwane Ogrodzieńcem, którego początki są datowane na XIII w. Zostało ono wkomponowane między obronne wapienne ostańce. Pomimo że do dziś zachowała się jedynie część pierwotnego zamku, to w dalszym ciągu wygląda to imponująco. Oblicza się, że do zwiedzania jest ok. 32 000 m² zamczyska i ponad 3 ha przedzamcza. Latem odbywają się tu turnieje rycerskie. W opinii wielu turystów Ogrodzieniec to jedne z najbardziej malowniczych ruin w Polsce.