Foto
We Włocławku, stolicy prastarej diecezji, gdzie w latach trzydziestych XX w. rozwojowi przemysłu towarzyszyły nowe prądy społeczne, a tuż po wojnie realia ustroju komunistycznego, kształtowały się jego postawy życiowe. Ks. Stefan Wyszyński bezpośrednio związany był z tym miastem przez blisko 30 lat. Przez pierwsze trzy lata pobytu uczył się w Liceum im. Piusa X (Niższym Seminarium Duchownym). W czerwcu 1924 r. ukończył studia filozoficzno-teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym i we włocławskiej katedrze, 3 sierpnia 1924 r., z rąk bp. Wojciecha Owczarka otrzymał święcenia prezbiteratu. Słowa Soli Deo (tłumaczone: „samemu Bogu” lub „Jedynemu Bogu”) stały się dewizą jego posługi kapłańskiej.
Praca duszpasterska
Obszarem działalności ks. Wyszyńskiego było głównie seminarium duchowne, gdzie do wybuchu II wojny światowej wykładał socjologię, ekonomię, prawo kanoniczne. Dzięki staraniom ks. Wyszyńskiego seminarium po wojnie wznowiło swą działalność początkowo w parafii św. Jana Chrzciciela w Lubrańcu, a kilka miesięcy później w dopiero co odnowionym po zniszczeniach gmachu włocławskim. Dopóki z wojennej tułaczki nie przybyli inni księża profesorowie, wykładał różne przedmioty. Pełnił również funkcję rektora WSD. Trudno nie docenić poczynań ks. Wyszyńskiego integrujących włocławskie środowisko inteligenckie. Pracy formacyjnej, duchowej i intelektualnej sprzyjały jego kontakty z katolickimi uczonymi należącymi do kadry powstającego w Toruniu Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, a także ze środowiskiem warszawskiej inteligencji katolickiej.
Jako kapłan, według bp. Franciszka Korszyńskiego, ks. Wyszyński: „wymową wypełniał wszystkie świątynie miasta, chętnie głosząc kazania i cykle rekolekcyjne dla inteligencji, dla robotników, dla młodzieży, dla sodalicji, dla zakonnic. Z ks. Stanisławem Tywonkiem, patronem Towarzystwa Robotników Chrześcijańskich, gorliwie pracował nad bracią robotniczą, organizując ją na zasadach encyklik Rerum novarum i Quadragesimo anno,
budując dla niej dom imienia Leona XIII, a do tej pracy zaprawiał alumnów starszych kursów, którzy każdej soboty we wspomnianym domu, pod jego kierunkiem wygłaszali referaty, prowadzili zebrania”.
Redaktor w cieniu cenzury
Odrębną sferą działalności ks. Wyszyńskiego we Włocławku była praca redakcyjna. Rozpoczął ją już podczas studiów w seminarium, współredagując w latach 1921–1923 „Przedświt”, kwartalnik wydawany przez kleryków. W latach 1924–1925 należał do kolegium redakcyjnego dziennika „Słowo Kujawskie”, na łamach którego systematycznie publikował, a od 1926 r. – do redakcji „Charitas Christi” – miesięcznika Stowarzyszenia Księży Charystów Diecezji Włocławskiej.
Warto dodać, że pełnił funkcję redaktora naczelnego „Ateneum Kapłańskiego” (1932–1939), na łamach którego wzywał do reform społecznych.
Tuż po wojnie rozpoczął starania o wydawanie pisma dla rodzin katolickich, którego pierwszy numer ukazał się we wrześniu 1945 r. Nadając czasopismu tytuł „Ład Boży” (dziś ukazuje się jako włocławska edycja „Przewodnika Katolickiego”), ks. Wyszyński zarysował jego charakter, określając go dokładnie w 45 artykułach stanowiących cykl pt. „Ład w myślach”. Znamienne, że żadnego nie podpisał imieniem i nazwiskiem, lecz sygnował „St.W.” Jest raczej pewne, że publikował również jako „Br. Ozimina”. Nadto we wszystkich numerach „Ładu Bożego” z lat 1945–1946, jako redaktor naczelny widnieje Adrian Turczynowicz, faktycznie będący zastępcą ks. Wyszyńskiego. Nie trzeba dodawać, że taki stan rzeczy był skutkiem działalności cenzury komunistycznej.
Profesor z seminarium włocławskiego był jednym z najlepiej wykształconych w Polsce księży w zakresie katolickiej nauki społecznej. Potrafił też trafnie odczytać zagrożenia komunizmu dla polskiej państwowości oraz dla Kościoła.
Podczas jednej z wizyt prymas August Hlond miał okazję wysłuchać wykładu ks. prof. Wyszyńskiego na tematy społeczne. Wkrótce po tym zaproponował mu udział w pracach Rady Społecznej przy prymasie Polski. W 1946 r. prymas Hlond zaproponował jego kandydaturę Piusowi XII na wakujące stanowisko biskupa lubelskiego, a potem wskazał go na swego następcę.
Czy współczesny Włocławek ma świadomość zaszczytu kształtowania ks. Wyszyńskiego do posługi biskupiej i prymasowskiej?
Pomnik Prymasa Tysiąclecia
Przed katedrą Wniebowzięcia we Włocławku NMP 11 maja 1996 r., w przeddzień 50-lecia przyjęcia święceń biskupich przez ks. Stefana Wyszyńskiego odsłonięto jego pomnik.
Obrzędu poświęcenia monumentu dokonał prymas Józef Glemp, który przewodniczył koncelebrowanej Mszy św. w bazylice katedralnej.
Projekt budowy pomnika Prymasa Tysiąclecia zrodził się wśród duchowieństwa diecezji włocławskiej, a patronat nad przedsięwzięciem objął bp Bronisław Dembowski. Monument autorstwa Stanisława Mystka z Poznania ma wymowę symboliczną. Został postawiony na tle kaplicy Matki Bożej, w której w 1924 r. diakon Stefan Wyszyński przyjął święcenia prezbiteratu. Postać prymasa w stroju biskupim, z bukietem kwiatów w rękach, ustawiona na wysokim cokole, zwrócona jest ku gmachowi Wyższego Seminarium Duchownego, w którym studiował, a później był wykładowcą i rektorem.
Kalendarium włocławskie kard. Stefana Wyszyńskiego
1917–1920 – nauka w Liceum im. Piusa X (Niższe Seminarium Duchowne).
1920–1924 – studia filozoficzno-teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym.
3 sierpnia 1924 – dk. Wyszyński otrzymuje święcenia prezbiteratu w katedrze Wniebowzięcia NMP.
5 sierpnia 1924 – ks. Wyszyński odprawia prymicyjną Mszę św. w bazylice na Jasnej Górze.
1924–1925 – pracuje jako wikariusz przy katedrze, jest prefektem kursów wieczorowych dla dorosłych, publikuje w „Słowie Kujawskim”.
1925–1929 – studia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, Wydział Prawa Kanonicznego; studia nad katolicką nauką społeczną i ekonomią.
Czerwiec 1929 – zostaje doktorem prawa kanonicznego, na podstawie rozprawy Prawa rodziny, Kościoła i państwa do szkoły.
1929–1930 – studia zagraniczne, badania rozwoju katolickiej nauki społecznej w Austrii, Włoszech, Francji, Belgii, Holandii i w Niemczech.
1930–1931 – pierwsze publikacje dotyczące katolickiej nauki społecznej. We Włocławku: Dzieło kardynała Ferrari, w Lublinie: Główne typy Akcji Katolickiej za granicą.
Jesień 1930 – krótko pełni funkcję wikariusza parafii Przedecz Kujawski.
1931 – ponownie zostaje wikariuszem przy katedrze włocławskiej, pełni funkcję sekretarza Liceum im. Piusa X, wykłada ekonomię społeczną w WSD.
1931–1932 – jest dyrektorem Diecezjalnych Dzieł Misyjnych, prowadzi Chrześcijański Uniwersytet Robotniczy.
1931–1939 – ogłoszenie 106 publikacji, w większości z dziedziny katolickiej nauki społecznej.
1932 – zostaje redaktorem naczelnym „Ateneum Kapłańskiego”. Rozpoczyna działalność w Chrześcijańskich Związkach Zawodowych, organizuje katolicki Związek Młodzieży Robotniczej, prowadzi Sodalicję Mariańską ziemian ziemi kujawsko-dobrzyńskiej. Zaangażowanie w działalność ChZZ sprawia, że zyskuje przydomek „czerwony ksiądz”.
1932–1938 – w Kurii Diecezjalnej Włocławskiej jest promotorem sprawiedliwości i obrońcą węzła małżeńskiego; od 1938 r. – sędzią sądu biskupiego.
1937 – zostaje powołany do Rady Społecznej przy Prymasie Polski.
Wrzesień 1939 – próba dotarcia do Lublina celem zorganizowania tam seminarium włocławskiego; po tułaczce powrót do Włocławka.
Październik 1939 – Gestapo przeprowadza rewizję w gmachu WSD; dzięki nakazowi opuszczenia Włocławka wydanemu przez bp. Michała Kozala, ks. Wyszyński unika aresztowania (zob. Fragmenty homilii bp. R. Andrzejewskiego, ŁB 11 [721,], 1996).
1945 – powrót do Włocławka, organizacja życia seminarium duchownego, którego rektorem zostaje w marcu.
1945–1946 – zakłada „Ład Boży”, jest jego redaktorem naczelnym.
15 sierpnia 1945 – nominacja na kanonika kapituły katedralnej we Włocławku.
4 marca 1946 – Ojciec Święty Pius XII mianuje ks. Wyszyńskiego biskupem lubelskim. Konsekracja odbywa się na Jasnej Górze 12 maja 1946 r.
Wykorzystano informacje zawarte w archiwalnych numerach „Ładu Bożego”