Tymczasem sam obiektywny wykład historii jest tu najlepszym świadkiem. Analizując bez ideologicznego zacietrzewienia polskie dzieje, widzimy – krok po kroku – że zarówno sama wiara Chrystusowa, jak i Kościół w jego wspólnotowym i instytucjonalnym wymiarze przenikały się ze strukturą państwa, wpływały na bieg spraw dziejowych, współtworzyły społeczeństwo, jego kulturę i aktywność. Czyż mogło być inaczej, skoro Kościół rzymski był obecny już u zarania polskiej państwowości, stając się swoistym fundatorem polskiej państwowości.
Papież i książę
W II połowie X wieku pojęcie „Polski” nie było znane. Miało się pojawić dopiero z czasem, podczas gdy w tamtym okresie mówiliśmy o kilku głównych plemionach słowiańskich, swoistych proto - Polakach, spośród których najbardziej znani byli Wiślanie i Polanie. Ci ostatni, skupieni na terytoriach centralnej Wielkopolski, wokół grodów w Gnieźnie, Poznaniu i Ostrowie Lednickim, zaczęli odgrywać główną rolę w procesie unifikacji przyszłego państwa polskiego. Jednak tym, co scaliło zróżnicowane plemiona i utworzyło szkielet przyszłych struktur średniowiecznego państwa, była właśnie religia chrześcijańska. Władca Polan Mieszko przyjął ją w obrządku zachodnim, z Rzymu. Działo się to za pontyfikatu Jana XIII, biskupa Rzymu i papieża. Był to czas największego rozkwitu państwa Ottona I, które rozbudowane na ogromnych połaciach kontynentu, miało za jednego ze wschodnich sąsiadów niewielkie plemię słowiańskie Polan, rządzone przez Piastów. Cesarz Otton I, zwany Wielkim, już w 962 roku uzyskał od papieża Jana XII promesę erygowania we wschodnioniemieckim Magdeburgu biskupstwa, którego jurysdykcja miałaby sięgać daleko na wschód, obejmując swym oddziaływaniem chrystianizowanych słowiańskich pogan. Jednak, w jakimś stopniu nieoczekiwanie, w 968 roku powołano do życia diecezję w Poznaniu, uznawaną dziś za pierwsze polskie biskupstwo. I choć wśród historyków trwają spory, jaki był prawno-kościelny status diecezji poznańskiej w X wieku, to jednak niemal wszyscy są zgodni, że była ona niezależna od niemieckiej zwierzchności metropolitalnej, podlegając zapewne bezpośrednio samemu papiestwu. Ten nadzwyczaj doniosły fakt ma fundamentalne dla polskiej historii znaczenie: oto bowiem u podstaw polskiej państwowości stał Kościół, a samego papieża Jana XIII, który erygował pierwsze polskie biskupstwo i za pontyfikatu którego Mieszko I przyjął chrzest, można uznać za swoistego „ojca chrzestnego” państwa polańskiego, zwanego z czasem polskim.
Chrześcijańska Polska
Chrześcijaństwo wprowadziło więc młodą państwowość polską na arenę międzynarodową. Dzięki religii państwo to wyposażone zostało w podmiotowość pośród innych narodów europejskich. Na tereny polskie zaczęli ściągać misjonarze, którzy ewangelizując pogańskich Słowian nie tylko kształtowali w tej społeczności nową moralność, ale też kładli podwaliny pod przyszłą kulturę Polski. Fakt przyjęcia w 966 roku chrztu przez Mieszka I i jego najbliższe otoczenie został wymownie podkreślony 26 lat później, kiedy to książę oddał swoje państwo pod opiekę Stolicy Apostolskiej. Z tego bardzo ważnego politycznego wydarzenia zachowało się streszczenie dokumentu książęcego, zwane od pierwszych słów „Dagome iudex”. Ten bezcenny archiwalny materiał jest nie tylko ważny ze względu na jego polityczne implikacje, ale stanowi też ciekawe studium do badań geograficznych i onomastycznych dla wczesnych dziejów Polski. W „Dagome iudex” opisano bowiem granice Mieszkowego państwa, podając wiele nazw miejscowych.
Pamięć o katolickich korzeniach Polski i jej więzi z papieskim Rzymem przetrwała wszystkie stulecia składające się na milenium naszej państwowości. Piękny pomnik pamięci tej wystawili Polacy pod zaborami w XIX wieku, wznosząc w najstarszej polskiej katedrze w Poznaniu Złotą Kaplicę jako mauzoleum pierwszych historycznych polskich władców, którzy byli też pierwszymi polskimi chrześcijanami. Polacy germanizowani pod zaborami nie zapomnieli o tej chwalebnej przeszłości. Obyśmy pamiętali o niej też my, w czasach, kiedy zdarza się niekiedy, że ktoś stara się ją zatrzeć.
|
Papież Jan XIII – Ojciec Chrzestny państwa polskiego
Papież, w trakcie pontyfikatu którego polański książę Mieszko przyjął wraz ze swym ludem chrzest. Jan XIII erygował także biskupstwo w Poznaniu (968), które jest pierwszą polską diecezją, a wówczas podlegało bezpośrednio Stolicy Apostolskiej, uniezależniając państwo Mieszka od administracji Ottońskiej. Jan z Narni, bo pod takim imieniem świat znał przyszłego papieża, wybrany został na tron Piotrowy 1 października 965 roku zgodnie z ówczesnym zwyczajem przez lud rzymski. Na wybór ten zgodził się możny wówczas cesarz Otton I. Jan XIII rozpoczął swe rządy od zaprowadzenia surowych obyczajów w Rzymie, za co już w trzecim miesiącu swego pontyfikatu spotkała go rewolta i uwięzienie. Papieża wyratował cesarz, któremu papież odwdzięczył się wielorako, między innymi ustanawiając arcybiskupstwo w Magdeburgu, któremu jednak nie podporządkował, mimo cesarskich nadziei, terytoriów na wschodzie. Papież zmarł w 972. Jego pontyfikat naznaczyła akcja ewangelizacji wśród Słowian zachodnich oraz ozdrowieńczy ruch w Kościele skupiony wokół ośrodka Cluny. |