Dni 13 i 14 września 2007 roku przejdą z pewnością do historii archidiecezji poznańskiej. Po wielu miesiącach robót na Ostrowie Tumskim w Poznaniu otwarte zostaną nowe siedziby jednych z najstarszych kościelnych placówek naukowych i kulturalnych – Archiwum i Muzeum Archidiecezjalnego. Dzięki gruntownej renowacji instytucje te staną się – bez cienia przesady – najlepszymi tego typu placówkami w Polsce, a nawet w makroregionie Europy Środkowo-Wschodniej.
Nic z tego, co się wydarzyło w naszych instytucjach, nie byłoby możliwe bez odważnej decyzji księdza arcybiskupa Stanisława Gądeckiego – zastrzegają dyrektorzy obu archidiecezjalnych placówek: muzeum – ks. kanonik Marian Lewandowski i archiwum – ks. Roman Dworacki. Obaj księża z dumą oprowadzają po swych nowych – starych siedzibach. Ci wszyscy, którzy widzieli archiwum i muzeum jeszcze kilka lat temu, przed rozpoczęciem renowacji, nie będą zapewne mogli się nadziwić, jak bardzo zmieniły się te centralne instytucje archidiecezji.
75 procent z Unii
Kilka lat temu archidiecezja poznańska wystąpiła z wnioskiem o dofinansowanie z funduszy unijnych projektu rozbudowy i modernizacji muzeum i archiwum. Pomysłodawcami tego przedsięwzięcia były dyrekcje obu placówek. Po przedstawieniu szczegółowego projektu pomysł zyskał aprobatę arcybiskupa Stanisława Gądeckiego, metropolity poznańskiego. W 2005 roku ruszyły tryby urzędniczej machiny. Skrupulatnie i wzorcowo opracowany wniosek został zaakceptowany przez Regionalny Komitet Sterujący, rozdzielający środki unijne, a na Ostrowie Tumskim pojawiły się wkrótce ekipy remontowe. Niemal każdego tygodnia można było obserwować postęp prac. Już z zewnątrz widać było szeroko zakrojone działania. Zabytkowe gmachy dawnej Akademii Lubrańskiego i sąsiedni – dawnego Wikariatu katedralnego, zyskały nowy kolor elewacji, wymieniono też dachy. Wewnątrz przeprowadzono całkowitą przebudowę, wymianę wszystkich instalacji, reorganizację układu przestrzennego, który dostosowano do nowych potrzeb funkcjonalnych. Kosztowny remont w 75 proc. sfinansowano z funduszy UE.
Nowoczesne muzeum sprzed stu lat
Założone w 1898 roku Muzeum Archidiecezjalne, które przez ostatnie lata zajmowało budynek Wikariatu przy Lubrańskiego, opuściło go, by na stałe przenieść się do ceglanego gmachu dawnej Akademii Lubrańskiego, gdzie odtąd będzie miało do dyspozycji trzy kondygnacje oraz poziom piwniczny. – Idea jest taka, aby od najniższych pięter wzwyż prezentować obiekty i dzieła sztuki sięgające początków biskupstwa poznańskiego w X wieku, poprzez wszystkie epoki, aż do współczesności – opowiadają ks. dyrektor Marian Lewandowski i kustosz muzeum – Aleksandra Pudelska-Wójcik. Każde piętro zostało utrzymane w innej tonacji kolorystycznej, odpowiadającej duchowi epoki i eksponatom, którą będę ją reprezentować. Ponadto w gmachu podczas renowacji odkryto, zabezpieczono i wyeksponowano wiele cennych elementów architektury i wyposażenia takich, jak: zabytkowe drewniane stropy i XVIII-wieczne intarsjowane drzwi, efektowne belki wspornikowe i fragmenty więźby dachowej, stare piece kominkowe czy oryginalne posadzki z czasów Wazów. – Budynek dawnej Akademii stwarza nie tylko znakomite warunki do realizacji celów muzealnych, ale pozwala także organizować tu rozmaite przedsięwzięcia artystyczne i kulturalne – podkreśla ks. dyrektor, wskazując na piękny dziedziniec Akademii i wychodzący nań balkon jednej z głównych sal.
Archiwum najstarszej diecezji
– Podobne cele kulturalne i oświatowe będą realizowane także w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu – opowiada ksiądz Roman Dworacki, oprowadzając po obszernych wnętrzach kierowanej przez siebie instytucji, która gromadzi dokumenty najstarszego, bo erygowanego w 986 r. biskupstwa polskiego. Obok dotychczasowych, stałych funkcji statutowych, jak. m.in. udostępnianie, archiwizowanie i inwentaryzacja zbiorów oraz działalność naukowa czy genealogiczna, w archiwum będzie upowszechniana wiedza o archiwaliach, inkunabułach, bogatej historii i kulturze archidiecezji poznańskiej. Służyć będą temu zajęcia dla dzieci i młodzieży. Obiekt został podzielony w taki sposób, aby realizowane w nim funkcje „nie przeszkadzały” sobie nawzajem. Służyć będzie temu cały system „stref dostępu” i – podobnie jak w muzeum – najnowocześniejsze „uzbrojenie” alarmowe. Za nowym gmachem archiwum wzniesiono dyskretny architektonicznie kompleks magazynowy. Dzięki zastosowaniu w nim nowoczesnych regałów przesuwnych powierzchnia magazynowa pozwoli pomieścić 11 tys. metrów bieżących archiwaliów – dotychczas starczało miejsca na 3,5 tys. mb. Podobny budynek magazynowy powstanie też niebawem w pobliżu d. Akademii dla potrzeb muzeum.
Czar przeszłości i blask nowoczesności
Obie instytucje, choć nowoczesne i na miarę XXI wieku, nie zapominają o swojej przeszłości; obie zajmują zabytkowe gmachy. Muzeum ulokowało się w siedzibie dawnej, renesansowej uczelni kościelnej z 1518 roku, zaś archiwum w Wikariacie katedralnym z przełomu XIX i XX wieku. Wnętrza obu obiektów wyposażone zostały ze smakiem i znawstwem, charakterystycznym dla wytrawnych zabytkoznawców i historyków sztuki. Pozwoli to z jednej strony zachować oryginalny klimat epoki, z jakiego pochodzą budynki, z drugiej zaś w nowoczesnych warunkach realizować codzienne funkcje muzealne i archiwistyczne. Obie instytucje otworzą swoje podwoje dla mieszkańców Poznania, archidiecezji i wszystkich zainteresowanych 15 września. Otwarcie instytucji poprzedzą uroczystości pod patronatem Papieskiej Komisji ds. Kościelnych Dóbr Kultury, arcybiskupa Stanisława Gądeckiego metropolity poznańskiego i Kazimierza Michała Ujazdowskiego, ministra kultury i dziedzictwa narodowego, które odbędą się w czwartek 13 września o godz. 16, a także sympozjum naukowe na temat działalności muzeów i archiwów kościelnych (14 września).
Wokół Akademii – odkrycia archeologiczne
Wystawa zorganizowana wspólnie z Instytutem Prahistorii UAM; pokazuje przedmioty wykopane podczas badań archeologicznych prowadzonych przez tenże Instytut w ostatnich latach i w czasie remontu budynku: kafle, dachówki, płytki posadzkowe, klucze, zawiasy, okucia, naczynia gliniane i szklane, elementy ubioru i ozdób, przybory higieniczne i krawieckie, numizmaty i dewocjonalia. Przedstawia także próby rekonstrukcji poznańskiego grodu, jego budynków i murów obronnych z XV wieku oraz historię budynku Akademii Lubrańskiego.
Muzeum Archidiecezjalne
Wystawy towarzyszące
Papież Jan Paweł II na fotografiach Arturo Mari
143 fotografie ukazujące spotkania Jana Pawła II: jego praca duszpasterska, pielgrzymki, audiencje, spotkania oficjalne, ekumeniczne, prywatne. Ale także spotkania z Bogiem poprzez modlitwę, liturgię, medytację w kontakcie z naturą. Wreszcie spotkania z człowieczeństwem poprzez cierpienie, chorobę, starość.
Wystawa nie stanowi kroniki pontyfikatu. Jest to opowieść o pogodzie ducha, wielkiej pokorze i skromności, o tytanicznej pracy i twórczym wypoczynku, o szacunku wobec wszystkich – tych wielkich i tych maluczkich. Opowieść o odwadze i sile, jaką daje wiara, miłość i nadzieja.
Muzeum Archidiecezjalne w Poznaniu, ul. Lubrańskiego 1, od 16 września do 15 grudnia